برزیل: جام جهانی برای کیست؟

الکس مینورو و گابریل پینیو، از مارکسیست‌های برزیل

ترجمه‌ آرش مدرسی

جام جهانی قبلا تنها خبر صفحه‌ی ورزشی روزنامه‌ها بود. قبلا، نگرانی‌های اصلی این بود که تیم ملی چطور بازی می‌کند، فوتبالیست‌ها چه می‌کنند و قهرمان جام می‌شویم یا نه. وه که اوضاع چه قدر عوض شده!

مسابقات امسال جام جهانیِ این ورزشِ زیبا و جذاب اما سلسله‌ای از تناقضات بین منافع عمومی و خصوصی، بین منافع بورژوازی و منافع طبقه‌ی کارگر را وسط کشیده‌اند.

پول مردم از جیب دولت خرج تدارک جام جهانی شده. تخمین زده می‌شود که مجموعا بیش از ۳۰ میلیارد رئالِ برزیل (برابر با ۱۳/۵ میلیارد دلار) از بودجه‌ی دولتی خرج برگزاری جام شده!

اسراف تجملاتی در بعضی موارد واضح است. ساختِ «آمازونیا آرنا» (استادیوم فوتبالی در مانائوس واقع در ایالت آمازوناسِ برزیل) ۶۰۵ میلیون رئال (۲۷۰ میلیون دلار) خرج برداشته (همه‌اش از پول عمومی). این استادیوم قرار است میزبان چهار بازی در جام جهانی باشد و پس از آن هیچ استفاده‌ای ندارد چرا که فوتبال در آن منطقه خیلی محبوب نیست. لیگ ایالت آمازوناس به طور متوسط در هر بازی ۶۴۰ تماشاگر دارد در حالی که استادیوم جدید ظرفیتی ۴۴۳۱۰ نفره دارد و هزینه‌ی نگهداری سالیانه‌اش ۶ میلیون رئال است (که دولت منطقه باید خرجش را بدهد). دولت برای برداشتن این بار از دوش خود به فکر این است که بعد از جام جهانی آن‌را به زندان بدل کند. لابد می‌خواهند همان تظاهرکنندگانی را که اکنون تحت سرکوب و دستگیری هستند آن‌جا نگهداری کنند!

استادیوم ماراکانا، که برای سومین بار در طول ۱۵ سال گذشته بازسازی شده است،‌ ۱/۹ میلیارد رئال (۵۳۰ میلیون دلار) برای جیب مردم خرج برداشته! یعنی گران‌قیمت‌تر از بعضی استادیوم‌هایی که از اول ساخته شدند مثلِ «آرنا کورینیتانس» (یا «ایتاکوئرائو») در سائو پائولو که انتظار می‌رود نهایتا ۸۵۵ میلیون رئال (۳۸۰ میلیون دلار) خرج بردارد. اما آن‌چه واقعا شرم‌آور و متفضحانه است این است که استادیوم ماراکانا، این نماد تاریخی فوتبال برزیلی، پس از بازسازی، خصوصی‌سازی شد و به دست کنسرسیومی سپرده شد شامل بر اودبرشت (شرکت ساختمانی برزیلی)، آی ام اکس (که صاحبش آیک باتیستا است) و شرکت آمریکاییِ ای ئی جی. این کنسرسیوم سالی ۷ میلیون رئال (۳ میلیون دلار) در طول ۳۳ سال پول می‌دهد (امتیاز برای ۳۵ سال است اما در دو سال اول از هرگونه پرداختی معاف هستند) که مجموعش برای دولت ریو ده ژانیرو می‌شود ۲۳۱ میلیون رئال (۱۰۳ میلیون دلار) - رقمی بسیار پایین‌تر از هزینه‌ی آخرین نوسازی و برابر با ۱۸ درصد ارزش سه نوسازی اخیر ماراکانا.

در ماه ژوئنِ سال گذشته، در زمان جنبش عظیمی که کشور را تکان داد، بعضی پلاکاردها به طنز خواهان بیمارستان‌هایی با اسپانسریِ فیفا بودند و معترضین فریاد می‌زدند: «آهای جام، دست من باز است؛ برای بهداشت و آموزش پول می‌خواهم.» آن‌ها کاملا حق داشتند به این تناقضات اشاره کنند. این نشان دیگری از تسلیم دولت دیلما نزد منافع سرمایه است.

چه کسی از این جام سود می‌برد؟

مدافعین جام جهانی می‌گویند قرار است میلیاردها وارد اقتصاد کشور کند اما آن‌چه توضیح نمی‌هند این است که بیشتر این پول به جیب بورژوازی، هم ملی و هم بین‌المللی، می‌رود.

رهبری حزب کارگران (حزب حاکم-م)، حزب کمونیست برزیل و سایر نیروهای دولتی می‌گویند مسابقات جام جهانی را نباید مانعی بر سر راه سرمایه‌گذاری در برنامه‌های اجتماعی و در شاخه‌هایی همچون خدمات درمانی و آموزش و پرورش دید و در ضمن به جنبش‌های اعتراضی علیه جام جهانی برچسب راست‌گرایی می‌زنند و متهم می‌کنند که هدفشان بی‌ثبات ساختن دولت فدرال است. این تحلیلی است کاملا محدود و سطحی.

واقعیت این‌جا است که جوانان و کارگران احساس برآشفتگی و خشم می‌کنند که باید هر روز از نظام حمل و نقل عمومی شلوغ، گرانقیمت و کم‌کیفیت، مدارس درب و داغان و فهرست‌های انتظار برای بیمارستان‌های فرسوده رنج ببینند در حالی که دولت میلیاردها دلار خرج سازماندهی رویدادی می‌کند که آن‌ها حتی قادر به بهره‌وری از آن نیز نخواهند بود چون از پس خرجش برنمی‌آیند.

بلیت بازی افتتاحیه بین ۱۶۰ تا ۹۹۰ رئال است (۷۲ تا ۴۵۰ دلار) و بلیت بازی فینال بین ۳۳۰ تا ۱۹۸۰ رئال (۱۵۰ تا ۸۹۰ دلار). بلیتی ارزان‌تر برای بازی در منطقه‌ی گروهی، در بدترین جای استادیوم، ۶۰ رئال (۲۷ دلار) است. کسی که بخواهد تیم برزیل را از بازی افتتاحیه تا بازی فینال (البته اگر اصلا به فینال برسد)‌ در ردیف جلو دنبال کند می‌تواند بلیتی ویژه به قمیت ۶۷۰۰ رئال (۳۰۰۰  دلار)‌بخرد و البته باید هزینه‌های سفر، اقامت و سایر هزینه‌های اضافی در شهرهای مختلفی که میزبان بازی‌ها هستند پرداخت کند. واقعیت این‌جا است که بیشتر کارگران،‌ این جام جهانی را، مثل همیشه، از صفحه‌ی تلویزیون‌های خود تماشا خواهند کرد.

نقش فیفا

جرومی والک، دبیر کل فیفا، می‌گوید این سازمان بابت حقوق تجاری خود در جام جهانی برزیل ۳/۵ میلیارد دلار دریافت می‌کند. در عین حال، ۳/۳ میلیارد دلار خرج سازماندهی مسابقات خواهد شد. والک می‌گوید: «فیفا در نهایت ۲۰۰ میلیون دلار سود کسب می‌کند که وارد حساب‌مان می‌شود.» همه چیز حکایت از این دارد که رقم واقعی بالاتر از این حرف‌ها است. طبق محاسبات شرکت حسابرسیِ بی دی او، درآمدهای فیفا از جام جهانی در حقیقت به ۵ میلیارد دلار خواهد رسید که بیشترش هم از فروش حق پخش بازی‌ها است و سپس صنعت عظیم بازاریابی که این مسابقات ایجاد می‌کنند.

فوتبال حرفه‌ای با مقادیر عظیمی از پول درگیر است و منافع پایداری در سراسر جهان دارد. فیفا سازمان سرمایه‌داری بین‌المللی‌ای است که این کسب و کار پررونق را مدیریت می‌کند. قدرت و نفوذ آن بی‌نهایتند. کافی است به خواسته‌هایی که برای سازمان‌دهی جام تحمیل کرده‌اند نگاه کنیم. دولت برزیل مطیعانه به تمام آن‌ها احترام گذاشته است.

استادیوم‌ها باید طبق برنامه‌ای خاص ساخته شوند که برنامه‌ی فیفا است. قوانین جدیدی طراحی شده‌اند تا سازمان‌دهندگان راضی شوند؛ بلیت‌های نصف قیمت برای دانشجویان عملا حذف شده‌اند چرا که اکنون تنها مختص بدترین بخش‌های استادیوم هستند. روسای فیفا مستکبرانه با دولت‌های ملی به مثابه‌ی نوکران خود برخورد می‌کنند. اما بدتر از همه این است که دولت برزیل این نقش را پذیرفته و مطیعانه در مقابل نیازهای فیفا و سرمایه‌داران خم و راست می‌شود.

سرکوب و مجرم‌سازی

دولت‌ّهای منطقه‌ای و فدرال مشغول گسترش دستگاه سرکوبگر دولت بوده‌اند. تا همین حالا شاهد سرمایه‌گذاری قبیحانه بر تسلیحات و فن‌آوری سرکوبگرانه بوده‌ایم و در ضمن تغییر قوانین. از جمله «قانون ضدتروریسم» که هدفش این است که تظاهرات‌ها را «اعمال تروریستی» بنامد. دولت فدرال نیروی ویژه‌ای از نیروهای ضربتی ضدشورش ایجاد می‌کند، متشکل از ۱۰ هزار افسر پلیس که هدف‌شان سرکوب اعتراضات در زمان جام جهانی است.

باضافه، لایحه‌ای که یکی از نویسندگانش،‌ در کمال شرمساری، سناتور والتر پینیرو از حزب کارگران است، قرار است برای هر تظاهرکننده‌ی حاضر در اعتراضات در زمان جام جهانی ۱۵ تا ۳۰ سال زندان در نظر بگیرد. این لایحه، که اکنون در صحن مجلس است، در ضمن حق اعتصاب در زمان مسابقات در آن خدماتی که جزو «منافع اجتماعی» به حساب می‌آیند محدود می‌کند.

وزیر دفاع گفته که نیروهای ارتش را در پادگان و آماده‌ی عمل علیه معترضین، در صورت نیاز تجدید قوای پلیس نظامی، نگاه خواهد داشت.

این‌ها اقداماتی فوق‌العاده هستند برای سرکوب و مجرم‌سازیِ جنبش‌های اعتراضی و حزب کارگران و دولت دیلما در صدر آن‌ها هستند. معلوم است که هدف این‌ها تنها تضمین از برگزاری جام جهانی نیست - آن‌ّها خود را آماده‌ی مبارزه طبقاتی فردای این مسابقات می‌کنند.

تظاهرات علیه جام جهانی

باید تمام حملات علیه طبقه کارگر را،‌چه در زمان تدارکات جام جهانی و چه در دوره‌ی پیش رو، محکوم کرد و علیه‌شان جنگید: هدر دادن پول مردم، مرگ کارگران بر سر ساختمان‌ها، اخراج خانواده‌ها برای ساخت استادیوم و پارکینگ، و تهاجم عمومی سرکوبگرانه.

اما تلاش برای توقف از پایانِ جام جهانی نبردی ناموزون علیه دولت و دستگاه سرکوب است. آیا با این پرچم می‌توان توده‌ها را جلب کرد؟ پیشگیری از جام جهانی چه تغییری ایجاد می‌کند؟ به نظر ما شعار «نائو وای تر کوپا» (جام جهانی در کار نخواهد بود) در تظاهرات‌ها فاقد خواسته‌ّای مشخص و استراتژی مناسب است. نیروهای سیاه‌پوش (از تاکتیک‌های رایج آنارشیست‌ها در غرب-م)، که در تظاهرات روز ۲۵ ژانویه‌ در سائو پائولو در اول صف بودند، با تاکتیک‌های مبارزه خیابانی و حمله به بانک‌ها و سایر نمادهای سرمایه‌داری در واقع به چیزی نمی‌رسند مگر راندن مردم از اعتراضات و ایجاد بهانه‌ای برای سرکوب.

جوانان و کارگران را باید در دفاع از سرمایه‌گذاری واقعی در خدمات اجتماعی و انگیختن دولت به گسست از سرمایه‌دارها بسیج کرد. اول از همه دولت باید از پرداخت بدهی عمومی که در سال ۲۰۱۳، ۷۱۸ میلیارد رئال (۳۲۰ میلیارد دلار) از بودجه را شامل می‌شد، خودداری کند. همین است که فعالین «یوونتوده مارکسیستا» (جوانان مارکسیست) کارزار «عمومی، رایگان و برای همگان! حمل و نقل، بهداشت و آموزش! مرگ بر سرکوب!» را به راه انداخته‌اند و کمیته‌های عمل را در سراسر کشور تشکیل داده‌اند. (بیانیه‌ی این کارزار را در این‌جا بخوانید: facebook.com/PublicoGratuitoParaTodos).

مبارزه طبقاتی واقعیت بود، هست و خواهد بود. پیش و پس از جام جهانی. مشکل اصلی نظامی است که در آن زندگی می‌کنیم یعنی نظام سرمایه‌داری. سازماندهی و افزایش سطح آگاهی طبقه‌ی کارگر و جوانان وظیفه‌ی اصلی انقلابیون در سراسر جهان است. باید این نظام را پایین بکشیم و به سمت راه‌حل واقعی، سوسیالیسم، حرکت کنیم.

منبع: اصل مقاله (به پرتغالی)‌ در نشریه‌ی «اسوکدرا مارکسیستا» (چپ مارکسیستی) از برزیل. ترجمه‌ی فارسی از روی نسخه‌ی انگلیسی مندرج در «در دفاع از مارکسیسم، وب‌سایت گرایش بین‌المللی مارکسیستی، به تاریخ ۱۲ ژوئن ۲۰۱۴، انجام شد