سرکوب همه جانبه و اتحاد با ملي گرايان افراطي

ترکيه، اردوغان در کنار راست افراطي

اکرم بلکيد

برگردان: شهباز نخعي

١٩ مارس، ارتش ترکيه شهر سوري عفرين، که از سال ٢٠١٢ تحت کنترل نيروهاي عرب- کرد «يگان هاي مدافع خلق» (YPG) بود را تصرف کرد. اين پيروزي تبليغات جنگجويانه آنکارا که تهديد مي کند عمليات خود را به شرق رودخانه فرات بسط دهد، را تقويت مي کند. آقاي رجب طيب اردوغان، که در تدارک انتخاب مجدد خود درسال ٢٠١٩ است، با اتحاد با راست افراطي، شرکاي غربي خود را به چالش مي طلبد.

مجلس ملي بزرگ ترکيه در ١٣ مارس گذشته يک تجديدنظر در قانون انتخابات را تصويب کرد. نشست شبانه مجلس شاهد نزاعي شديد بين نمايندگان ملي گراي افراطي متحد حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) رييس جمهوري و نمايندگان حزب جمهوري خواه خلق (CHP)، يکي از تشکل هاي اصلي اپوزيسيون بود. در فضايي سياسي مملو از سرکوب هاي سياسي به دستاويز کودتاي نافرجام ١٥ ژوييه ٢٠١٦ ، تدوين اين متن ٢٦ ماده اي گواه اين است که رييس جمهوري قاطعانه مصمم است قدرت خود را افزايش دهد و براي انتخابات آينده هيچ چيز را به عهده قضا و قدر نگذارد.

قرار است ٣ نوامبر ٢٠١٩ انتخابات مجلس قانونگذاري و رياست جمهوري برگزار شود. اين نخستين انتخابات پس از اصلاح قانون اساسي در ماه آوريل ٢٠١٧ است و پايان رژيمي پارلماني . آقاي اردوغان از شکست نسبي خود در اين همه پرسي قانون اساسي تجربه آموخته است: «آري» به نفع گذر از نظام پارلماني به رياستي تنها ٤\٥١ درصد راي کسب کرد و اين بسيار دور از انتظار او بود. در شهرهاي بزرگ اکثريت آراء به نفع «نه» بود. از اين رو، او انتظار دارد در انتخابات آينده با اکثريتي مهم تر انتخاب شود تا مشروعيت و اعتبار لازم براي برگزاري شکوفاي جشن يکصدمين سال جمهوري ترکيه در سال ٢٠٢٣ را به دست آورد. براي دستيابي به اين بلندپروازي او درعين حال از کنترل روند انتخابات و نيز تقويت اتحاد بي سابقه بين حزب اسلامي- محافظه کار عدالت وتوسعه خود (AKP) و يک تشکل ملي گراي افراطي يعني «حزب اقدام ملي» (MHP) استفاده مي کند. اين حزب که ضد کرد و ضد اروپايي است، در سال ٢٠١٧ از همه پرسي اصلاح قانون اساسي حمايت کرده بود.

در جستجوي يک مخزن راي

با تصويب قانون جديد انتخابات، معتبر شناختن راي هايي که فاقد مهر رسمي باشد ميسر مي شود. تاکنون براي جلوگيري از تقلب وجود اين مهر روي برگ راي الزامي بود. در آوريل ٢٠١٧، نزديک به ٥\١ ميليون برگ راي بدون مهر، به رغم مخالفت شديد اپوزيسيون، توسط شوراي عالي انتخابات معتبر شناخته شد. به علاوه، اپوزيسيون بي وقفه گوشزد مي کند که اين تعداد درست با تفاوت آراي موافقان و مخالفان نظام رياستي برابري مي کند. به نظر «حزب جمهوري خواه خلق» (CHP) و ٨ تشکل متحد با آن، اين کار «راه را براي تقلب مي گشايد و تهديدي جدي براي برگزاري انتخاباتي آزاد و منظم است» (١).

آقاي اردوغان براي آن که جلوي ريزش بخشي از آراي انتخاباتي خود را بگيرد، ناگزير از يافتن راه حل هايي است. با آن که بدنه سنتي حزب عدالت و توسعه به او وفادار است، اعضاء و هواداران جنبش «خدمت» آقاي فتح الله گولن به خاطر سرکوبي که متحمل مي شوند و نيز رسوايي هاي متعدد و مکرر رييس جمهوري و اطرافيانش، از او سلب اطمينان کرده اند. ريزش راي ها در ميان کردهاي محافظه کاري که پيشتر به حزب عدالت و توسعه راي مي دادند نيز ديده مي شود.

به نظر آقاي اردوغان، مخزن راي نزد ملي گرايان افراطي است. روز ٢١ فوريه ٢٠١٨ اودر کاخ رياست جمهوري با آقاي دولت باهچلي، نماينده مجلس و رييس «حزب اقدام ملي» (MHP) پيمان اتحاد بست. پس از چندين هفته گفتگو، دو طرف توافق کردند که در انتخابات سال ٢٠١٩ با يکديگر متحد باشند، [با قانون جديد انتخابات] اين نوع دسته بندي انتخاباتي ديگر ممنوع نيست. آقاي اردوغان که در تعارف و مجامله چندان ممسک نيست، از «موضع وطن پرستانه» حزب اقدام ملي در جريان کودتاي نافرجام ژوييه ٢٠١٦ تمجيد کرد و درباره اصل و مبناي پيمان خود «وقتي پاي کشور درميان است، جزييات ديگر اهميت ندارد» لاف زد. آقاي باهچلي هم به نوبه خود متعهد شد که حزبش در انتخابات رياست جمهوري از نامزدي آقاي اردوغان پشتيباني کند. اين حمايت شايد موجب فراموش کردن اين نکته شود که اين شخصيت دانشگاهي که به گروه هاي راست افراطي «کانون ايده آليست ها» («گرگ هاي خاکستري») وابستگي داشته، سال ها رقيب سرسخت حزب عدالت و توسعه بوده و از آن انتقادهايي خيلي شديد، گاه همراه با توهين، مي کرده است.

اصلاح قانون انتخابات، که راه را بر اتحاد دوحزب عدالت و توسعه و اقدام ملي مي گشايد، راه چاره اي براي بقاي حزب اقدام ملي است زيرا حزبي که عضو يک اتحاد است، حتي اگر مجموع آرايش کمتر از ١٠ درصد لازم براي کسب کرسي در مجلس باشد مي تواند نمايندگان خود را به مجلس بفرستد. اين درحالي است که بنابر نتيجه اکثر نظرسنجي ها، احتمال کمي وجود دارد که اين تشکل سياسي بتواند در سال ٢٠١٩ اين مقدار راي کسب کند. اتحاد با حزب عدالت و توسعه به اين حزب امکان مي دهد که صرفنظر از تعداد راي هايش در مجلس حضور يابد. اين امر موجب خشم اپوزيسيون شده است. خانم مرال دانش بشتاش، نماينده حزب دموکراتيک خلق ها (HDP)، يک تشکل پيشرو نزديک به کردها که به شدت از بازداشت و سرکوب ها آسيب ديده، مي گويد: «اين تغيير قانون انتخابات سبب استقرار فاشيسم در کشور ما مي شود». آقاي صلاح الدين دميرتاش، حريف قدر آقاي اردوغان از ماه نوامبر ٢٠١٦ به اتهام مظنون بودن به داشتن ارتباط با «حزب کارگران کرد ترکيه» (PKK) در زندان است و ممکن است به اين اتهام به ١٤٢ سال زندان محکوم شود (٢). او در ژانويه گذشته اعلام کرد که درسال ٢٠١٩ در انتخابات نامزد نخواهد شد.

نشانه گيري به سوي «ناتو»

اما، اپوزيسيون از اين نيز بيم دارد که سرعتي که در تصويب اصلاح قانون انتخابات به کار برده شد نشانه قصد برگزاري انتخابات زودرس باشد. براي انجام اين کار لازم است که مجلس وضعيت اضطراري که از تابستان سال ٢٠١٦ هرسه ماه يک بار تمديد مي شود (آخرين بار در ماه ژانويه) را تعليق کند. نمايندگان حزب هاي دموکراتيک خلق ها (HDP) و جمهوري خواه خلق (CHP) به اين بدگمانند که رييس جمهوري بخواهد از ضرورت کنوني اتحاد ملي بهره گيري کند. اين ضرورت هم در نتيجه کودتاي نافرجام و هم به خاطر مداخله ارتش عليه نيروهاي عرب- کرد «يگان هاي مدافع خلق» (YPG)، شاخه نظامي «حزب اتحاد دموکراتيک» (PYD) است که يک تشکل سوري مشهور به نزديکي با «حزب کارگران کرد ترکيه» (PKK) مستقر در شمال سوريه است. در نيمه ماه مارس، اردوغان داشتن قصد برگزاري انتخابات زودرس را تکذيب کرد اما اين تکذيب نه اپوزيسيون و نه حتي مطبوعات هوادار حزب عدالت و توسعه را متقاعد نکرد. يک روزنامه نگار روزنامه مليت مي گويد: «اگر امکان پيروزي وجود داشته باشد، رييس جمهوري انتخابات زودرس برگزار مي کند. چيزي که بيش از همه اورا نگران مي کند، اين است که راي دهندگانش به مقدار زياد از او روگردان شوند».

آيا راهنماي عمل آقاي اردوغان تنها محاسبات انتخاباتي است، يا بين باورهاي او و حزب اقدام ملي يک همگرايي وجود دارد؟ به طور تاريخي در اين جنبش ملي گراي افراطي عناصر مذهبي وجود داشته است. در سال هاي پاياني دهه ١٩٧٠، بنيانگذار آن آلپ ارسلان تورکش تاکيد مي کرد که ملي گرايي «سياست حزب اوست» درحالي که اسلام «روح آن است». اين امر مانع از انشعاب درحزب در سال هاي دهه ١٩٩٠ نشد و بسياري از هواداراني که از وجود گرايش هاي لاييک درحزب انتقاد مي کردند از آن جدا شدند. برخي از آنان به تشکل هاي مختلف اسلامي- ملي گرا مانند «حزب اتحاد بزرگ» (BBP) که نزديک به حزب عدالت و توسعه بود پيوستند. يک بازرگان اهل استانبول و نماينده پيشين حزب عدالت و توسعه، که از بيم انتقامجويي مي خواهد ناشناس بماند، تاکيد مي کند که: «گفتمان ضد اروپايي حزب اقدام ملي خيلي با ايده هاي رييس جمهوري فاصله ندارد و امروز هردو حزب درمورد ضرورت ازپادرآوردن کردها توافق دارند. اردوغان همواره گرايش هاي ملي گرايانه داشته، اگرچه ايده وجود امت (جامعه مومنان) که قايل به مرز نيست را نيز رد نمي کند. امروز همه هدف سخنان او اين است که ملي گرايان را متقاعد کند که از او حمايت کنند. به علاوه، حزب اقدام ملي براي بستن پيمان انتخاباتي هيچ گونه امتياز سياسي نداده بلکه عکس اين موضوع انجام شده است».

بجاست که اقدامات اخير رييس حزب عدالت و توسعه درمورد اين اتحاد تجزيه و تحليل شود. عمليات نظامي «شاخه زيتون» که در ٢٠ ژانويه گذشته در شمال سوريه آغاز شد، به اردوغان امکان مي دهد که يکه تاز عرصه ملي گرايي شود. نخستين هدف هاي او «تروريست هاي» «يگان هاي مدافع خلق» (YPG) ونيز «متحدان مزدور از غرب آمده آنها» هستند که اشاره به چندصد تن داوطلبان پيکارگري دارد که براي جنگ با «سازمان حکومت اسلامي»(داعش) با برخورداري از پشتيباني هوايي ائتلاف بين المللي آمده اند. در ١١ مارس آقاي اردوغان تا جايي پيش رفت که آشکارا از «سازمان پيمان اتلانتيک شمالي» (ناتو)، که کشورش از سال ١٩٥٢ عضو آن است انتقاد کرد. او در يک سخنراني دربرابر هوادارانش در بولو در شرق استانبول گفت: «هي، ناتو! با آنچه که در سوريه مي گذرد، شما کي به ما (...) مي پيونديد؟ شما در سومالي، افغانستان و بالکان ما را فراخوانديد و ما حضور يافتيم. اکنون که ما در مرزهايمان به طور مداوم مورد آزار گروه هاي تروريستي هستيم، شما کجا هستيد؟».

آقاي اردوغان از سال ٢٠١٠ خواستار کمک «ناتو» عليه پايگاه هاي «حزب کارگران کرد ترکيه» (PKK) در شمال عراق شده بود. او به خوبي مي داند که به اين درخواست ها توجهي نمي شود زيرا بسياري از اعضاي «ناتو» به ويژه ايالات متحده و فرانسه از «نيروهاي دموکراتيک سوريه» (FDS) – زير سلطه «يگان هاي مدافع خلق» (YPG) – با حملات هوايي، تجهيزات پيشرفته ونيروهاي ويژه حمايت مي کنند. اردوغان با مطرح کردن اين درخواست کمک مي خواهد که با رگ خواب ملي گرايي ترک ها بازي کند. در کشوري که يک داستان توطئه محور درباره جنگ با ايالات متحده در رديف پرفروش ترين کتاب ها قرار مي گيرد (٣)، بهره گيري از احساسات ضد آمريکايي سودآوري فراوان دارد. کورتولوش تياز، عضو تحريريه نشريه «آکشام»نزديک به دولت در ١٣ مارس ٢٠١٨ مي نويسد: «ناتو وايالات متحده پشت سر هر سازماني هستند که حاکميت وتماميت ارضي آن را تهديد کند. زمان آن است که روابط خود با ناتو وواشنگتن را زير سئوال ببريم». تغيير در روابط با متحدان گسستي عمده خواهد بود. در دوران جنگ سرد، ارتش ترکيه «نخستين خط دفاع» دربرابر اتحاد جماهير شوروي بود. نقشي کليدي که رهبران ترکيه هيچ فرصتي را براي يادآوري آن به رهبران اروپا وآمريکا ازدست نمي دهند. رييس جمهوري غالبا روي «حق ناشناسي» غرب تکيه مي کند. زماني که مطبوعات آمريکايي اعلام کردند که واشنگتن، نگران از تنش هايي که با ترکيه دارد، تدريجا از شمار بمب افکن هاي راهبردي مستقر در پايگاه «اينجرليک» (٤) مي کاهد، (خبري که پنتاگون آن را تکذيب کرد)، آقاي مولود چاوش اوغلو، وزير امور خارجه به سرعت يادآوري کرد که اين تاسيسات «پيش از هرچيز در مالکيت ترکيه و نه ناتو» است (٥).

«حزب اقدام ملي» (MHP) با تظاهر به فراموش کردن اين که سازمان شبه نظامي «گرگ هاي خاکستري» که در دهه هاي ١٩٧٠ و١٩٨٠ روابط تنگاتنگي با سازمان «سيا» و شبکه هاي مخفي ضد کمونيست «عقب بايستيد» سازمان يافته توسط «ناتو» داشته، از گفتمان دولت عليه اروپا و ايالات متحده حمايت مي کند. اين حزب همچنين از وعده هاي مکرر رييس جمهوري درباره بررسي موضوع ازسرگيري مجازات اعدام تمجيد مي کند. اما، نمايندگان حزب درمورد امکان نزديکي با مسکوو تهران با حزم و احتياط بيشتري رفتار مي کنند. به نظر آقاي باهچلي ايران «کشوري است که از مشکلات ترکيه در منطقه بهره مي برد» و چشم انداز يک «پيمان عدم تعرض» با روسيه، که در ١١ مارس ٢٠١٨ نشريه نزديک به دولت «صباح» آن را مطرح کرد «چندان برايش خوشايند نيست». درهردو مورد «حزب اقدام ملي» به يک سياست ترک – ميانه در روابط بين المللي پايبند است. واقعيتي که آقاي اردوغان بايد درنظر داشته باشد.

با اين حال، اين راهبرد خطرناک است. در درجه اول زيرا بخشي از جنبش اسلامي به چرخش ملي گراي اردوغان به ديده بدگماني مي نگرد. آقاي تمل کاراملا اوغلو، رييس «حزب سعادت» (SP)تشکل سياسي اسلامي اي که از سال ٢٠٠٢ زيرسايه حزب عدالت و توسعه کار مي کند، از دخالت نظامي ترکيه در شمال سوريه حمايت مي کند اما با نظر مسلمانان محافظه کار که چندان به حزب اقدام ملي خوشبين نيستند و آن را افراطي و ضد مذهب مي دانند موافق نيست. به علاوه، هيچ دليلي وجود ندارد که اين حزب واقعا مخزن راي هايي باشد که آقاي اردوغان در جستجوي آن است. شماري از هواداران آن به «حزب خوب» (IP) که در اکتبر ٢٠١٧ توسط خانم مرال اکشنر، از شخصيت هاي حزب اقدام ملي که منتقد اتحاد با حزب عدالت و توسعه بود، تاسيس شده پيوسته اند. او که خود را ملي گرا و لاييک مي خواند، درسال هاي ٢٠٠٩- ٢٠٠٨ وزير کشور و در سال هاي ١٩٩٧- ١٩٩٦ وزير دفاع بوده و بلندپروازي خود براي رسيدن به مقام رياست جمهوري را پنهان نمي کند. سخنان خيلي انتقادي او درباره دولت موجب حمايت بخشي از راست گراترين راي دهندگان حزب جمهوري خواه خلق (CHP) و نيز هواداران پيشين حزب عدالت و توسعه شده است. به ويژه آن که او با ابراز «معتقدات مذهبي» خود در سخنراني هايش به اين حمايت ها دامن مي زند. در فوريه گذشته، يک نظرسنجي انستيتو «گزيجي» با پيش بيني پيروزي او دربرابر آقاي اردوغان در دور دوم انتخابات رياست جمهوري آينده، سروصداي زيادي به پا کرد (٦).

هيچکس از نيات رييس جمهوري ترکيه پس از انتخاب مجددش خبر ندارد جز آنکه او سرسختانه مي خواهد که کشورش در رديف يکي از ١٠ کشور ازنظر اقتصدي قدرتمند دنيا درآيد. هدفي که به نظر او موجب مي شود که «مرد بيمار [اروپا] فراموش شود و جهش ترکيه به اثبات برسد» - تاکيد بر جهش اشاره اي به دوران انحطاط امپراطوري عثماني در نيمه قرن نوزدهم است. نماد اين بلندپروازي کارهاي بزرگي است که دولت در دست اجرا دارد: فرودگاه جديد استانبول، که در پاييز آينده افتتاح مي شود، ظرفيت ١٥٠ ميليون مسافر را خواهد داشت که يک رکورد جهاني است. «رييس»، چنان که طرفدارانش او را مي خوانند، آيا اگر تجديد انتخاب شود برنامه اي سنتي تر درپيش خواهد گرفت و چنان که حزب هاي دموکراتيک خلق ها (HDP) و جمهوري خواه خلق (CHP) يا حزب خوب (IP) بدگمانند به اسلامي کردن نهادهاي جمهوري دست خواهد زد؟ در اين صورت متحدان امروز تبديل به مخالفان و در نتيجه هدف حملاتش مي شوند. آيا او گشاده روترين رهبر ترکيه در گفتگو با کردها، پيش از آن که با خشونت با آنها رودررو شود نبوده است؟

١- Hürriyet, Istanbul, 14 mars 2018.

٢- مقاله « مردی که خود را یک سلطان می پندارد» ، لوموند دیپلماتیک ، ژوئیه ٢٠١٦ https://ir.mondediplo.com/article25...

٣- Orkun Uçar et Burak Turna, Metal Firtina (« tempête de métal »), Timas Yayınları, Istanbul, 2005.

٤- Gordon Lubold, Felicia Schwartz et Nancy A. Youssef, « US pares back use of Turkish base amid strains with Ankara », The Wall Street Journal, New York, 11 mars 2018.

٥- Hürriyet, 12 mars 2018. ٦- Ahvalnews.com, 25 février 2018.

..................................

برگرفته از:«لوموند دیپلماتیک»

https://ir.mondediplo.com/article2952.html

,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

نويسنده

Akram BELKAID

فرستاده ويژه، اکرم بلکيد

آخرين مقالات اين نويسنده:

 قطر تسلیم نمی شود

 جوانان فلسطيني خود را شکست خورده حس نمي کنند...

 مصونیت پنجاه ساله از کیفر قانون‌گریزی

 جهادگري زير ذره بين کارشناسان