دیروز و فردای مصر

 سمیر امین

ترجمه: پرویز صداقت

سمیر امین در توضیح بسترهای انقلاب مصر در دو سال گذشته می‌گوید: «در آغاز لازم است بدانیم که براساس آماری که بانک جهانی منتشر کرده رشد درآمد واقعی سرانه در منطقه‌ی عربی در دهه‌های 1970 و 1980 صفر بود، در حالی که در قیاس با آن رشد در شرق آسیا هفت درصد، در جنوب آسیا پنج درصد و در امریکای جنوبی 5/3 درصد بود.» تنها افریقای جنوب صحرا طی این دوره هیچ رشدی نداشت.

«رشد درآمد سرانه‌ی واقعی در منطقه‌ی عربی در دهه‌ی 90 و طی 10 سال گذشته تاکنون همچنان پایین‌ترین سطح در جهان بوده و این رشد شامل عملکرد اقتصاد کشورهای ثروتمند نفتی مانند عراق، الجزایر، لیبی و هفت کشور خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات هم می‌شود.» در حقیقت، طی این دوره رتبه‌ی منطقه پایین‌تر از افریقای جنوب صحرا بود.

براساس نظر سمیر امین، «فاجعه‌ی اجتماعی» حاصل این وضعیت اساساً پی‌آمد پذیرش سیاست‌های اقتصادی نولیبرالی (خصوصی‌سازی، کاهش یارانه‌های دولتی، آزادسازی تجاری، انحصار چندملیتی‌ها، مقررات‌زدایی از بازارهای مالی و جز آن) در جهان عربی است. امین می‌گوید «پس شورش در منطقه رخداد غیرمنتظره‌ای نبود.»

امین می‌گوید: «این تحولات به سبب دیکتاتوری نبود بلکه [اساساً واکنشی] به منطق نولیبرالی بود که طی سال‌ها اجرا شد. اما این شورش‌ها هم در مصر و هم در تونس تغییر این سیاست‌ها را راهبری نکرد و بنابراین تغییری واقعی در رژیم، دست‌کم تاکنون، ایجاد نکرده است.»

حاکمیت اخوان‌المسلمین

امین هشدار می‌دهد که «حاکمیت اخوان‌المسلمین در مصر و حزب نهضت در تونس کماکان همان اصول را به کار می‌برد و بنابراین ما (کشورهای عربی) همچنان در قعر فهرست [درآمد سرانه‌ی واقعی] هستیم. به گفته‌ی امین، وام 8/4 میلیارد دلاری را که صندوق بین‌المللی پول با مصر بر سر آن مذاکره کرده باید در این چارچوب مشاهده کرد.

«می‌شد انتظار داشت که هر دولتی که بعد از خیزش مردمی بر سرکار بیاید چنین وامی را رد کند. اما اخوان به لحاظ اقتصادی لیبرال‌اند... آن‌ها صرفاً یک حزب محافظه‌کار نیستند.»

امین می‌گوید «اخوان علیه هر افزایشی در دستمزدها یا هر تغییری در حقوق کارگران هستند» و با انتقاد از تفسیر «محافظه‌کارانه» و «ارتجاعی» از اسلام می‌گوید می‌توان تفسیر متفاوتی از اسلام داشت.

«آن‌چه ما بعد از انقلاب در مصر و تونس به آن نیاز داشتیم رهایی از خصوصی‌سازی و بناکردن پروژه‌ای ملی و حمایت از آن در برابر پی‌آمدهای منفی جهانی‌سازی است. این چیزی نیست که اخوان از آن حمایت کند... اخوان می‌گوید سرمایه‌داری مسئله نیست، بازار مسئله نیست»

راهبرد امریکا پس از انقلاب

امین با بیان پشتیبانی امریکا از اخوان‌المسلمین می‌گوید هدف اصلی ایالات متحد بعد از انقلاب حمایت از منافعش با استمرار سیاست‌های نولیبرالی اقتصادی در منطقه است.

«خواه از طریق یک دولت شبه‌دموکراتیک، دیکتاتوری نظامی خواه یک دیکتاتوری... این ها همه ابزارهایی [برای ایالات متحد] به منظور دست‌یابی به همان هدف است که تضمینی بر استمرار سیاست‌های نولیبرالی در منطقه است.» وی می‌گوید بنابراین ایالات متحد تصمیم گرفته روی گروه اسلام‌گرا شرط‌بندی کند.

«ایالات متحد روی همه‌ی گروه‌ها، دموکراتیک، فاشیستی، اسلام‌گرا یا سکولار شرط‌بندی می‌کند، مادامی که سیاست‌های اقتصادی نولیبرالی را بپذیرند.»

به عقیده‌ی امین، اما ایالات متحد تصمیم گرفت روی اخوان شرط‌بندی کند نه سایر گروه‌ها زیرا آن‌ها ظرفیت اجرای سیاست‌های نولیبرالی را دارند و از سازمان‌دهی منطقه‌ای برخوردارند که می‌تواند از منافع ایالات متحد حمایت کند.

مخالفان و تهدید فاشیستی

در حالی که بخش بزرگی از نیروهای دموکراتیک که در زمینه‌های دیگر، سیاسی یا فرهنگی مخالف اخوان هستند، سیاست‌ها و اصول نولیبرالی را می‌پذیرند، اپوزیسیون مصر باید در برابر آن‌چه امین «تهدید فاشیستی» می‌خواند متحد شود.

«بخش بزرگی از افکار عمومی در تونس و مصر ، مانند اخوان، معتقدند که شرایط منفی (که در منطقه‌ی ما حاکم است) به سبب فساد و قدرت شخصی مبارک یا بن علی است که درست نیست» چون چنین پی‌آمدهایی را می‌توان در کشورهایی هم که از سطوح مشابه فساد و تمرکز قدرت ندارند مشاهده کرد.

«وانگهی، از آن‌جا که وضعیت [دموکراتیک] در مصر بسیار وخیم‌تر از وضعیت تونس است، همین امر نیروهای مخالف و مدافع نولیبرالیسم را وامی‌دارد (علیه پروژه‌ی اخوان) با هم متحد شوند.

امین بر این باور است که اخوان توان آن را دارد که قدرتی انحصارگرایانه را در مصر به شیوه‌ای «فاشیستی» اعمال کند.

«پروژه‌ی اخوان در مصر به دنبال نابودی هر شکلی از دموکراسی ـ بورژوایی، لیبرالی یا سوسیالیستی ـ است. بنابراین، در شرایط مصر نیاز به خلق جبهه‌ای مانند جبهه‌ی نجات ملی است که نیروهای مختلف را که برخی منتقد رژیم‌های سرمایه‌داری و نولیبرالی هستند و برخی هم نه ـ و همه بر سر این مسئله توافق دارند که لازم است پروژه‌ی اخوان برای انحصاری‌کردن قدرت در مصر را متوقف کنند ـ با هم متحد کند».

امین می‌گوید مردم استمرار سیاست‌های نولیبرالی را نخواهند پذیرفت. هرچند امین بر این باور است که انقلاب در تغییر رژیم موفق نبود اما یقین دارد که مردم را تغییر داده است.

«مردم دیگر لیبرالیسم [اقتصادی] را نمی‌پذیرند.» بنابراین رژیم‌های نولیبرالی با مقاومت قدرتمندی مواجه می‌شوند.

علاوه بر این، بحران جاری در اروپا، ایالات متحد و ژاپن نیز نقشی در تعیین سرنوشت منطقه ایفا می‌کند، زیرا پی‌آمدهای منفی که مصریان از آن آسیب می‌بینند را تشدید می‌کند چنان که صادرات کالاهای مصری به کشورهای شمال را دشوارتر می‌کند.

گزارش بالا ترجمه‌ای است از گفت‌وگوی سلما شیخا با سمیر امین برای روزنامه‌ی الاهرام

برگرفته از « نقد اقتصاد سیاسی»

http://pecritique.com/