اوراق پاناما

 تعفّن پولشویی اربابان دنیا

تلویزیون راه کارگر

انتشار اسنادی که به "اوراق پاناما" مشهور شده نشان میدهد که توطئه و جنایت مالی‌ نه یک پدیده اتفاقی و استثنایی بلکه از مشخصات اصلی‌ سرمایه داری است. ۳۷۰ خبرنگار از  ۱۰۰ سازمان خبری در تحقیقاتی‌ که نزدیک به یک سال طول کشید اسناد مربوط به  فعالیت‌های مالی‌ بیش از دویست هزار شرکت ساختگی در ۴۰ سال گذشته را بررسی‌ کردند. این اسناد اما تنها نوک کوه یخ توطئه اربابان دنیا  برای پولشویی و خوداری از پرداخت مالیات است. بیش از یازده میلیون سندی که سال گذشته در اختیار زود دویچه سایتونگ قرار گرفته بود تنها متعلق به شرکت حقوقی پانامایی موساک فونسکا است.

پدیده پولشویی و فرار شرکتها و افراد از پرداخت مالیات اما پدیده تازه‌ای نیست. در ابتدای سال جاری میلادی سازمان خیریه اکسفام بدنبال تحلیل ۲۰۰ شرکت بزرگ دنیا نتیجه گرفت که نود درصد آنها دستکم در یک "بهشت مالیاتی" حضور دارند. سرمایه گذاری این شرکتها در بهشت‌های مالیاتی در ده سال گذشته بیش از چهار برابر افزایش پیدا کرده است. بر اساس همین گزارش همچنین حدود هشت درصد از ثروت بیلیونر‌های دنیا، که در مجموع بالغ بر هفت تریلیون دلار است در همین بهشت‌های مالیاتی نگه داشته می‌شوند. هزینه این جنایت مالی‌ سالانه نزدیک به ۱۹۰ بیلیون دلار دزدی از خزانه عمومی دولتها برآورده میشود. عواقب چنین جنایتی بخصوص در کشورهای پیرامونی و نظام‌های بسته مشهود است.  سی‌ درصد ثروت آفریقا در همین بهشت‌های مالیاتی نگه داشته می‌شوند و دولتهای افریقایی را سالانه از ۱۴ بیلیون دلار درامد مالیاتی محروم میکنند. هزینه استفاده از بهشت‌های مالیاتی برای سه قاره محروم دنیا، یعنی‌  آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین، بالغ بر ۷۰ بیلیون دلار در سال است. اوراق پاناما عمق این فاجعه و ابعاد این جنایت مالی‌ را تایید میکنند. همه اسناد مربوط به رسوایی منتشر نشده اند و حتی سازمان‌های خبری که در این تحقیقات مشارکت داشته اعتراف کرده اند که بخشی مهمی‌ از این اسناد را علنی نخواهند کرد. اما براساس اطلاعاتی که نشریات غربی منتشر کرده اند اکثریت کشورهایی که مشتری موساک فونسکا بوده اند کشور‌های آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین هستند.

این فساد مالی‌ اما تنها محدود به شرکتهای بزرگ نیست. در حقیقت چنین جنایتی بدون همدستی و مشارکت دولتها و سیاستمداران دیروز و امروز ممکن نیست. بر اساس اسناد منتشر یافته ۱۲ نفر از سران کنونی و سابق، ۷۲ نفر از وابستگان و دوستان سران دنیا و همچنین ۱۴۰ نفر از سیاستمدران شناخته شده دنیا، در این عملیات پولشویی موساک فونسکا شرکت داشته اند. تا آنجا که به فساد مالی‌ در میا‌‌ن سردمداران دولتها برمیگردد سهم خاورمیانه چشم گیر است. در این اسناد نام پادشاه عربستان سعودی، امیر سابق قطر، وابستگان بشار اسد، نخست وزیر سابق عراق، پسر حسنی مبارک، مشاور و دوست نزدیک محمود عباس، و احمدی‌نژاد به چشم میخورند. نام تعداد قابل توجهی از سیاستمداران آفریقا و آمریکای لاتین، و از جمله رئیس جمهور فعلی آرژانتین هم در این اسناد ذکر شده اند. در این لیست همچنین نام تعدادی از سران چین، افراد نزدیک به ولادیمیر پوتین، و نخست وزیر سابق گرجستان آمده است.  جالب این است که تعدادی زیادی از این سیاستمداران گفته اند که نمیتوانند در باره اسناد منتشر شده اظهار نظر کنند.

فساد مالی‌ اما محدود به رهبران و سیاستمداران نظام‌های بسته نیست. بیش از یک تریلیون دلار از ثروت آمریکا در همین بهشتهای مالیاتی پنهان شده اند  و از این طریق ثروتمندان این کشور سالانه از پرداخت ۲۰۰ بیلیون دلار مالیات سرباز میزنند. شرکتهای فراملیتی که اساساً در آمریکای شمالی‌ و اروپای غربی مستقر اند بیش از ۲ تریلیون دلار از ثروت خود را در همین بهشت‌های مالیاتی مخفی‌ کرده اند. این پولشویی به طور مشخص به شرکتهای فراملیتی امریکایی این امکان را میدهد تا هزینه‌های مالیاتی خود را ۱۳۰ بیلیون دلار کاهش دهند. دولتهای غربی نه ناظر بیطرف و درمانده که از بازیگران اصلی‌ و تسهیل کنندگان چنین فسادی هستند. پر طرفدار‌ترین بهشت‌های مالیاتی اساساً در منطقه کاراییب قرار دارند. دیگر بهشت‌های مالیاتی سویس، ایرلند و لوگزامبورگ هستند. تاریخ پاناما و نقش ایالات متحده در تبدیل کردن آن به بهشتی‌ برای اربابان فاسد دنیا از این جهت قابل توجه است. پاناما در ابتدای قرن بیستم با سرمایه جی.پی‌. مورگان و نیروی ارتش آمریکا از کلمبیا کنده شد و از همان زمان حیات خلوت ایالات متحده بوده است. در دهه هفتاد میلادی جورج بوش پدر، و در زمانی‌ که او رئیس سازمان سیا بود مانوئل نوریگا را به مثابه یک پادو بکار گرفت، و در دهه ۸۰ پاناما مقر اصلی‌ ایالات متحده برای حمله به نیکاراگوئه بود. پاناما همچنان مستعمره آمریکا است و همیشه بهشتی‌ بوده برای حفاظت از منافع و ثروت شرکت‌ها و بیلیونر‌های امریکایی. 

اگر سران کشورهای خاورمیانه و آفریقا میگویند که قادر به اظهار نظر درباره این غارت و فساد مالی‌ نیستند، سران، افراد ثروتمند و شرکتهای غربی پشت "قانون" و حفاظت از حوزه خصوصی پنهان شده اند. نخست وزیر انگلیس که نام پدر او در اوراق پاناما ذکر شده تا بحال از دادن هرگونه توضیحی، به بهانه اینکه فعالیتهای مالی‌ پدرش به او مربوط نیست، طفره رفته است. پنهان شدن پشت این استدلال که آنچه که در پاناما و دیگر بهشت‌های مالیاتی صورت میگیرند غیر قانونی نیست، اما استدلالی است که حتی رسانه هایی که در افشای این رسوایی دست داشته اند براحتی خریده اند. گویی که "قانون" از آسمان نازل شده و معیار غیر قابل تردید برای سنجش  اخلاق است. و انگار که قانون به سادگی‌ حق و ناحق را منعکس می‌کند. واکنش مردم جهان به این افشاگری از فساد و جنایت مالی‌ اما نشان میدهد که این استدلال خریداران زیادی ندارد. نخست وزیر ایسلند، یکی‌ از کسانی که پشت همین استدلال پنهان شده بود، زیر فشار افکار عمومی و اعتراضات وسیع در این کشور مجبور به استعفا شد و بعید بنظر می‌رسد که قضیه به همین سادگی‌ و در همین جا به پایان برسد. اوراق پاناما به جنبشی که از مدتها قبل برای اصلاح نظام مالیاتی آغاز شده بود مهمات و حقانیت تازه‌ای داده است. اما هیچ جنبشی برای تغییر نظام موجود و مقابله با فساد ریشه دار نمی‌تواند به انصاف نداشته اربابان جهان چشم بدوزد. تجربه ایسلند نشان میدهد که فشار مستمر و مداخله مستقیم مردم چقدر حیاتی‌ است. چنین اعتراضات و دستاوردهایی در عین حال مانع از آن خواهد شد که رسانه‌ها و دولتها بر این رسوایی عظیم گرد فراموشی بپاشند.

جمعه ۲۰ فروردين ۱۳۹۵ برابر با ۸ آوريل ۲۰۱۶