مجله زیست محیطی، نگاهی به رویدادهای زیست محیطی ایران و جهان

رابطه تولید و محیط زیست و نقش مردم در این رابطه

مازیار واحدی

با سلام و درود بر شنوندگان عزیز مجله زیست محیطی رادیو راه کارگر. در برنامه امروز سعی داریم نگاهی کوتاه داشته باشیم به رابطه تولید و محیط زیست و نقش مردم در این رابطه.

بحث محیط زیست و درجه سلامت آن با هزار رشته با صنعت و رشد صنایع پیوند خورده است. در کشور ما ایران که تولید نه بر اساس نیازهای واقعی و هم اکنونی مردم و نه با مشارکت مردم، بلکه براساس تولید سود بیشتر و تولید درامد بیشتر برای سرمایه گزاران، چه از نوع خصوصی شده آن و چه شکل دولتی آن، شکل می گیرد، تولید براساس استانداردهای مورد تائید سازمان های مدافع محیط زیست و سلامت مردم و طبیعت در الویت قرار ندارد. این از مواردی است که در شرایطی که بحران و ورشکستگی اقتصادی وضعیت معیشت مزد و حقوق بگیران را در لبه پرتگاه سقوط قرارداده، توسط سرمایه گزاران، چه دولتی و چه به اصطلاح کارافرینان خصوصی، مورد اغماض قرار می گیرد. همانگونه که در بحث روابط کار وجود بحران نقدینگی به عنوان بهانه ای برای عدم پرداخت حقوق کارگران و کارکنان شاغل، از سوی دولت و سرمایه گزاران بکارگرفته می شود، به همان شکل برای فرار از بحث ایجاد زیرساخت های اقتصادی و تولید براساس استاداردهای محیط زیستی، از بهانه ادامه تولید به هر شکل، و ایجاد اشتغال سوء استفاده می شود.

چندی پیش اختلاف در ادامه تولید وانت پیکان ایران خودرو در تبریز رسانه ای شد. اختلاف بین سازمان حفاظت محیط زیست و اداره استاندارد از یکسوی و مسئولین این شرکت از سوی دیگر بود. از موضوعات جالب این بود که مسئولین شرکت از جلوگیری از بیکار شدن ده ها هزار کارگر این شرکت، به عنوان اهرمی برای ادامه کار شرکت و تولید خودروهای غیر استاندارد خود استفاده کردند. لازم به ذکر است که این مشکل به سود ادامه تولید خودروهای غیراستاندارد و به زیان سلامت مردم فعلا مسکوت مانده است.

شبیه همین مشکل اما به شکلی دیگر در جنوب کشور و در مناطق صنعتی عسلویه و جزیره خارک در جریان است. ریزش باران اسیدی و زیانهای ناشی از ان در این منطقه. يکی از نتايج آلودگی هوا به خصوص در نواحی صنعتی افزايش توليد و انتشار گازهای دي‌اکسيد گوگرد و دي‌اکسيد ازت در هواست که ترکيب آن‌ها با اکسيژن و بخار آب واکنش شيميايی ايجاد کرده و بصورت اسيد نيتريک و اسيد سولفوريک درآمده و اين اسيدها بوسيله باد در هوا پراکنده شده و در نهايت به شکل باران به زمين فرو خواهند آمد. بارانی که به دليل همين ميزان بالای اين اسيدها در آن به باران اسيدی شهرت دارد. با توجه به وجود مراکز صنعتی پتروشیمی، نفت و گاز در عسلویه و جزیره خارک که گازهای زیادی در هوا منتشر می کنند، باران اسيدی يکی از محتمل‌ترين رويدادهای جوی در اين منطقه است. بارانی که سلامت، زندگی مردم و محيط زيست و طبيعت را با خطرات جدی مواجه می کند. دکتر شکرالله فرخی دبیر کنفرانس علمی پدیده باران اسیدی در این رابطه گفت: دو مرکز عمده صنعتی در جنوب کشور وجود دارد؛ يکی عسلويه که به علت اقليم بسته آن و امکان کمتر جابه‌جايی هوا و تصاعد گازهای دي‌اکسيد نيتروژن و دي‌اکسيد کربن و وجود تاسيسات نفت و گاز تشکيل باران اسيدی در آن، امری اجتناب‌ناپذير است. منطقه دوم صنعتي، جزيره خارک است که به دليل وجود صنايع پتروشيمی تحت تاثير اين پديده است. وی در مورد مهم ترین عوارض پدیده باران اسیدی اینگونه توضیح می دهد که تسريع در خوردگی وسايل نقليه و از بين رفتن رنگ خودروها از عوارض قابل‌لمس برای همه است، اما مهم‌ترين و بيشترين آسيب اين پديده متوجه حوزه کشاورزی است. به گفته وی نفوذ اسيدهای توليدی اين باران در قشر خاک موجب آسيب جدی به حاصلخيزی آن و تاثيرپذيری اکوسيستم جنگل‌ها مي‌شود. وی ضمن اینکه می گوید آسيب به منابع زيستی دريا و مرگ آبزيان از ديگر عوارض اين پديده است، تاکید می کند که تاثيرات اين پديده در حوزه پزشکی بصورت حاد و مزمن است. عوارض حاد که بيشتر کودکان، نوزادان و کهنسالان را تحت تاثير قرار مي‌دهد به شکل آسيب‌های ريوي، تنفسی و تشديد حملات آسم و تنگی نفس بروز خواهد کرد. بصورت مزمن نيز انواع برونشيت‌ها، آلرژي‌ها و التهاب ريوی نمايان مي‌شود. مثلاً بسياری از مردم عسلويه و کارکنان شاغل در آنجا به سرفه‌های طولانی گرفتار هستند که دليل آن وجود آلودگي‌های اشاره شده است. اين پديده بصورت مستقيم با از بين بردن لايه‌های محافظتی پوست موجب افزايش حساسيت بدن در مقابل محرک‌های محيطی نظير گرده‌های گياهان و درختان خواهد شد به‌گونه‌ای که در اثر اين پديده حساسيت بدن به گرده‌های گياهان صد برابر مي‌شود.

وی که دبیری کنفرانسی با تم باران های اسیدی را به عهده داشت در مورد عملیاتی شدن راهکارهای این کنفرانس و همایش گفت: وظيفه اصلی ما آگاهی دادن و تاکيد به وجود چنين عوارضی است. دکتر فرخی در انتها تاکید می کند که اهميت و لزومِ وجود اين تاسيسات و انرژي‌های حاصل از آن بر کسی پوشيده نيست، اما سلامت مردم منطقه و کارکنان شاغل در آن از اهميت بالاتری برخوردار است. بنابراين علي‌رغم هزينه‌بر بودن، استانداردسازی صنايع اصلی پتروشيمی منطقه، اجتناب‌ناپذير است. در واقع هدف از برگزاری اين همايش ايجاد حساسيت و تاکيد به مسئولين پيرامون عوارض اين پديده است.

حال این سوال اساسی مطرح است که در جمهوری اسلامی ضمانت اجرائی و عملیاتی شدن نتایج این همایش ها چیست؟ جواب روشن است: ضمانتی وجود ندارد. این ضمانت انگاه بوجود خواهد امد که مردم در تعیین سرنوشت خود، در اداره کشور و در تعیین بایدها و نبایدها شرکت داشته باشند. و این با اساس جمهوری اسلامی در تضاد است. کافیست حافظه تاریخی را بکار بیاندازیم تا ببینیم که این رژیم نه برای آبادی، که برای نابودی سرمایه های انسانی و طبیعی کوشیده و بقای خود را در این می بیند.