یاداشت کارگری هفته

جایگاه مبانی، ساختار نیروی کار، موقعیت و جایگاه رژیم در سازمان یابی پایه ای طبقاتی

رضا سپیدرودی

جنبش کارگری ایران علیرغم برخورداری از تاریخچه ای درخشان در حوزه سازمان یابی، و بویژه مبارزات سندیکایی، در اثر شدت سرکوب های نیم قرن اخیر و بویژه پس از انقلاب بهمن و تحولات سیاسی مربوط با آن، همچنین تغییرات ساختاری نیروی کار و مجموعه ای از عوامل دیگر به تدریج رو به ضعف رفته و اکنون تا جایی که مساله تشکل یابی مطرح است در موقعیت حرکت های خودبخودی قرار گرفته است. تقریبا همه حامیان و فعالین جنبش کارگری بر اهمیت ایجاد تشکل های مستقل طبقاتی مزد و حقوق بگیران و جایگاه کلیدی آن در ارتقا این جنبش و عبور آن از موقعیت نامناسب کنونی تاکید می کنند. اما با وجود عمومیت داشتن این تاکیدات نه یک برنامه کلان و عمومی و قابل دسترس برای عموم فعالین کارگری در جهت پیشروی منظم و منطبق بر سیستمی از اولویت بندی ها وجود دارد، نه حتی توافقی یا بحثی بر سر ضرورت آن. هر گروه از فعالین کارگری بسته به ظرفیت ها، شرایط و مبانی فکری و بیینشی خود در گوشه ای از پهندشت مبارزه طبقاتی چادر زده و کالاهای فکری خود را عرضه می دارد و تلاش های خود را پی می گیرد. بدون این که روشن شده باشد که چرا و به چه دلیل باید درست همان چادر را برافراشت و درست از همان راه رفت. بدیهی است که این وضعیت عادی و قابل پذیرش نیست.

هر نقشه راهی برای تغییر وضعیت کنونی حداقل مستلزم توجه به سه نکته کلیدی است.

یک: هیچ برنامه ای در حوزه سازمان یابی کارگری نمی تواند پا بگیرد اگر بر مبانی درستی استوار نباشد. برنامه ای که بر مبانی غلط بنا شده باشد به جای این که به پیشروی جنبش کارگری بیانجامد به آن ضربه خواهد زد. هر فعالیت منظم کارگری علاوه بر این که ناگزیر است بر منطق عزیمت از مطالبات بی واسطه استوار باشد و از تحمیل مطالبات به کارگران بیرون از ظرفیت و آمادگی آنها خودداری کند، باید هدف اصلی اش کمک به خودسامان یابی کارگری باشد. به عبارت دیگر هدف باید کمک به کارگران در ایجاد سنگری به دست خود آنها و برای خود آنها باشد تا تغییرات روزمره و فراز و فرود احزاب و جریانات مختلف نتواند بود و نبود ظرفیت اعتراض سازمان یافته کارگری بر بستر مطالبات پایه ای طبقاتی را گروگان بگیرد. جریانات و طیف هایی که دنبال یارگیری حزبی از درون طبقه کارگر هستند و صرفا به این قصد به نارضایتی در میان کارگران توجه می کنند غالبا توانایی ایجاد تشکل های پایه ای مستقل طبقاتی را ندارند که هیچ، بلکه عملا طبقه کارگر را با تبر ایدئولوژی شقه شقه می کنند. این جریانات به جای کار پیگیر و درازمدت در میان کارگران، کارشان فیل هوا کنی و مانورهای رسانه ای بر سر آکسیون های غالبا یک بار مصرف است. باید پذیرفت که کارگر صرفنظر از هر عقیده و مرام و هر مجموعه سلایقی قبل از همه به عنوان فروشنده نیروی کار منافعی پایه ای در محیط کار دارد که اگر نتواند سازمان یابد قدرت دفاع از آن را نخواهد داشت.

دو: هیچ برنامه ای بدون توجه به ساختار واقعی طبقه کارگر نمی تواند راهی برای خروج از وضعیت فعالیت های پراکنده و خودبخودی فعلی فراهم کند. در حال حاضر حدود هشتاد درصد از کارگران ایران در کارگاه های کوچک و پراکنده بدون برخورداری از هر گونه تشکل پایه ای طبقاتی کار می کنند. نمی توان دائما از اهمیت ایجاد تشکل مستقل پایه ای طبقاتی یاد کرد اما به این ترکیب بی توجه بود. یکی از اصلی ترین پیامدهای این ساختار نیروی کار تراکم توده انبوه خانوارهای کارگری در حاشیه کلان شهرهای کشور است. این ترکیب جمعیتی توجه به سازماندهی نیروی کار در محیط زیست به جای محیط کار را ضروری می سازد.

سه: اگر از همه عواملی که دست در دست هم وضعیت کنونی جنبش کارگری را شکل داده اند صرفنظر کنیم از سرکوب سیستماتیک جمهوری اسلامی و نقش و موجودیت این رژیم سرمایه داری مذهبی که خصم شماره یک جنبش کارگری و مانع مقدم پیشروی آن است نمی توانیم صرفنظر کنیم. از این رو ناگفته روشن است که هر نقشه فعالیت منظم در مسیر سازمان یابی کارگران و زحمتکشان ناگزیر است بر شناخت دقیق از وضعیت رژیم و بخصوص نقاط ضعف آن استوار باشد.

علاوه بر آن چه گفته شد بدیهی است که شکل های مختلف فعالیت ها، نظیر درجه علنیت یا مخفی کاری یا ترکیب آنها، توجه به نقش و موقعیت بخش های مختلف طبقه کارگر نظیر بخش خدمات و صنعت، همچنین ترکیب روش های مختلف سازمان یابی، نظیر کمیته های مختلف اقدام پایدار و  نظایر آنها در سازمان یابی کارگری موثر است. مهم تر از همه آن که هر برنامه عمل باید تا حد امکان به هم اندیشی فعالین کارگری و تجربیات واقعی کار سازمان گرانه متکی باشد.

۹ فروردین ۱۳۹۱ـ ۲۸ مارس ۲۰۱۲