چرا کسی از عیدی و پاداش آخر سال کارگران ننوشت !

مریم محسنی

درتاریخ جنبش کارگری ایران  بعد ازانقلاب ۵۷ ،  ماه اسفند یکی از ماه هایی است که طی سالیان متمادی ، بیشترین درصد اعتراضات کارگری را به خود اختصاص داده است. همه ی کسانی که اخبار جنبش کارگری را طی سه دهه حاکمیت جمهوری اسلامی دنبال کرده اند می دانند، ماه های تیر و مرداد و اسفند  که ماه های منتهی به تعطیلات کارگران است ، حدود دو دهه  بیشترین  درصد اعتراضات  کارگری را به لحاظ کمی به خود اختصاص  می داد.  مثلا درتمام دهه ی ۶۰ ، به رغم سرکوب شدید،  بسیاری از اعتراضات کارگری نسبت به عدم پرداخت عیدی و پاداش از سوی کارفرما در این ماه ها صورت می گرفت.  در آن دوره،  این  تقریبا به یک قاعده  تبدیل شد. در دهه ی ۶۰،  در این ماه ها درصد اعتراضات کارگری نسبت به سایر ماه های سال بیشتر است و این میان،  اعتراض به عدم  پرداخت عیدی  و پاداش از سوی کارفرما حجم  بالایی از اعتراضات کارگری را به خود اختصاص می دهد.

اما امروز وقتی  به سایت های کارگری نگاه می کنیم، خبری از اعتراضات  به طور ویژه  و مجزا  برای دریافت عیدی وپاداش نیست  و بسیاری از حرکات اعتراضی کارگری نسبت به عدم پرداخت عیدی و پاداش کارگران  همراه شده است با اعتراض نسبت به عدم  پرداخت  حقوق معوقه. یعنی وقتی کارگران نسبت به عدم دریافت چندین ماه دستمزد خود اعتراض می کنند هم چینن به خاطر عیدی و پاداش پرداخت نشده سال پیش هم هست. برای ما فعالان کارگری همیشه عوامل شکل گیری اعتراضات کارگری یکی از جنبه های مهم کار سازمانگرانه بوده است. پرسشی به ظاهر ساده ، اما مهم  برای ما مطرح  است وآن این  که چه دلایلی وجود دارد که  عواملی که دو دهه  موجب گسترش حجم اعتراضات کارگری می شده از میان برود؟ این که چرا به خاطرعیدی وپاداش اعتراضاتی صورت نمی گیرد،  به خودی خود سوال  چندان مهمی نیست . اما آن چه برای ما اهمیت دارد توجه به عواملی است که این اعتراضات برپایه ی آن می توانست شکل بگیرد .

همه ما فعالان کارگری که پایمان روی زمین قرارداشته می دانیم  آن چه باعث می شد کارگران برای  گرفتن عیدی و پاداش اعتراض کنند ، این بود که  خود را محق می دانستند ! و عیدی و پاداش را بخشی از حقوق خود می دانستند که کارفرما باید آن را پرداخت کند . واین در فضایی می توانست اتفاق بیافتد که کارگران  خود را  در جایگاهی به مراتب برتر از وضعیت کنونی می دیدند  وهم چنین به طورنسبی در وضعیت ثبات شغلی قرار داشتند . من فکر می کنم سه عامل مهمی که باعث می شود کارگران نتوانند اعتراضاتی را سازمان دهند که زمانی درصد بالایی از اعتراضات را به خود اختصاص می داد، این هاست : 

الف : رواج قراردادهای موقت کار . ب : گسترش  شرکت های غارتگر و زالو صفت  پیمانکاری. ج : کارخانه های بحرانی

هیچکدام از ما فعالان کارگری نمی توانیم نسبت به جایگاه کارگران و جنبش کارگری درمنازعات کنونی میان کار وسرمایه بی تفاوت باشیم وهم چنین نمی توانیم به راحتی از کنار اتفاقات واعتراضاتی که می تواند تاثیرات مهمی بر وضعیت طبقه کارگر دارد، بگذریم بدون این که خواسته باشیم تاثیر این حرکات اعتراضی را در پیشروی جنبش طبقه کارگر لحاظ کنیم . و اهمیت دارد که هم چنان  با تحلیل حرکات اعتراضی کارگری مهم، جایگاه  طبقه کارگر را در توازن قوای موجود میان اردوی کار وسرمایه، درست ترسیم کنیم. بدین لحاظ  دو حرکت اعتراضی مهم در سال ۹۰ به وقوع پیوسته  که هرکدام به جهتی متفاوت، بسیار مهم بوده است. توجه به این دو حرکت هرکدام از جنبه ای می تواند  برای ما فعالان جنبش کارگری مهم باشد زیرا می تواند شاخصی باشد برای سنجیدن و درنظر آوردن جایگاه کارگران در تعارض میان اردوی کار با سرمایه در ایران. اعتراضات کارگران پتروشیمی های ماهشهر در سال گذشته  به جهت نشانه گرفتن شرکت های پیمانکاری و تهیه طومار اعتراضی کارگران خود رو سازی ها به لحاظ وسعت و کمیت شرکت کارگران دراین اعتراض به طوری که بیش از ۵۰ هزار کارگر خود رو سازی را دربر گرفت، نشانه هایی بود از پتانسیل بالای طبقه کارگر ایران  برای شکل دادن به اعتراضاتی بزرگ. مبارزات کارگران پتروشیمی وهم چنین کارگران ایران خودرو نشانه ی پتانسیل بالایی درمیان طبقه کارگر است که در شرایط دشوار وسخت و فضای سرکوب، صورت گرفته و این بسیار حائز اهمیت است. اما به رغم تلاش های صورت گرفته هیچ کدام از این دو حرکت نتوانست به  دستاوردی قابل تثبیت در سطح طبقه، بیانجامد. علت چیست؟  اگر بخواهیم  دریک جمله بگوییم : سنبه ی سرمایه بسیار پرزوراست. جنبش کارگری اگر چه توانسته درسال های اخیر به لحاظ سیاسی، گام های بلندی به جلو بردارد، اما درتوازن قوای موجود میان کار وسرمایه ، نتوانسته دستآورد چندانی داشته باشد وهم چنان وضعیت جنبش کارگری  تدافعی است هنوز این کارگران هستند که در مقابل تهاجم سرمایه داری به نیروی کار، از خود دفاع می کنند و خصلت این مبارزات به رغم اشکال رادیکالی که به خود می گیرند، به لحاظ  مطالباتی و تثبیت دستاوردها درسطح طبقه، در زمره  اعتراضات تدافعی خصلت بندی می شوند.  واین مسئله ای مهم است که ما باید  در امرسازمانیابی طبقه کارگر به آن بسیارتوجه کنیم . از این منظر آیا برای ما فعالان کارگری هم چنان امر سازمانیابی طبقه کارگر و ایجاد تشکل های کارگری در  در بدنه طبقه کارگردر سطوح مختلف هم چنان اهمیت درجه اول را دارد ؟!!

۶ فروردین ۱۳۹۱ـ ۲۵ مارس ۲۰۱۲