وضعیت نامطلوب کارگران در پارس جنوبی

 خسرو صادقی بروجنی

آرمان- ‌ کارگران پروژه پارس جنوبی در عسلویه با ارسال نامه‌ای اعتراضی به شورای عالی کار، با گزارشی از وضعیت کاری خود و شرح مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستند خواستار توجه به این وضعیت و همچنین افزایش دستمزد خود شدند. این نامه از طرف بیش از 3 هزار کارگر پروژه‌ای نوشته و به امضای 420 نفر از آنان نیز رسیده است. در بخشی از این نامه که نسخه‌ای از آن برای روزنامه آرمان ارسال شده، آمده است: «حداقل حقوق یک خانوار کارگری با دو فرزند (4 نفر) باید به‌گونه‌ای محاسبه شود که این خانوار قادر باشد هزینه‌های مسکن، آموزش و پرورش، بهداشت و درمان، تامین غذا و پوشاک این خانوار 4 نفره را پرداخت نمایند. این حداقل پس از مشخص شدن، می‌باید در صورت بحران اقتصادی شناور باشد و با نرخ تورم بالا برود.» پیش از این و در دی ماه 92 نیز شرکت‌های پیمانکاری نیروی انسانی (محورسازان، تناوب، جهان پارس و...) در فازهای ۱۷ و ۱۸ پروژه پارس جنوبی با این ادعا که شرکت مهندسی و ساختمان نفت (پیمان‌دهنده)، مطالبات آنها را پرداخت نکرده است، شمار زیادی از کارگران را اخراج کرده یا به مرخصی اجباری فرستاده‌ بودند. در این مورد، سید امیر طالبیان، مشاور وزیر نفت در امور اجتماعی گفته بود تعدیل نیروهای شاغل در فازهای پالایشگاهی پارس جنوبی و پرداخت نشدن مطالبات کارگران به علت محقق نشدن منابع و پیشرفت پروژه‌ها در دولت دهم است. وی در گفت‌وگو با ایرنا افزوده بود: بخشی از مشکلات نیز مربوط به پیمانکاران اصلی است که از منابعی که دریافت کردند در اختیار پیمانکاران فرعی (زیرمجموعه پیمانکاران اصلی) قرار ندادند و این موضوع نیز بر وخامت اوضاع افزوده است. مشاور وزیر نفت ادامه داده بود: برای پرداخت مطالبات کارگران در طرح‌های پارس جنوبی، سطح‌بندی و گروه‌بندی‌هایی بر اساس میزان و مدت زمان معوقات در نظر گرفته شده است که بخشی با پرداخت منابع و بخشی با تخصیص وام حل خواهد شد.

تجربه‌های جهانی

یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی که اکثر شرکت‌های جهانی از آن استفاده می‌کنند، سپردن بخش‌های مختلف تولید یک کالا به یک پیمانکار خصوصی است. اما در اجرای این روش از سرمایه‌گذاری همواره این نگرانی وجود دارد که پیمانکار خصوصی برای جلوگیری از کاهش سود خود و صرفه جویی در هزینه تولید، هزینه‌های مربوط به بهبود وضعیت کاری و معیشتی نیروی کار را کاهش می‌دهند. طی دو سال گذشته بسیاری از حوادث کاری در نتیجه اتخاذ همین سیاست بوده است. هنوز یکسال از واقعه فرو ریختن ساختمان محل کار  کارگران تولیدکننده پوشاک در بنگلادش و مدفون شدن بیش از 1000 کارگر در آنجا نمی‌گذرد. کشوری که بزرگ‌ترین تولید کننده پوشاک در جهان است و کارخانجات تولیدی مهم‌ترین مارک‌های تجاری پوشاک در آنجا قرار دارد. اما آن مارک تجاری در اصل فقط یک مارک تجاری است و هر مرحله از تولید و توزیع خود را به پیمانکارانی در سرتاسر جهان می‌سپارد، بررسی‌ها نشان می‌دهد که شرکت‌های تجاری جهانی نسبت به مواردی چون نقض حقوق کارگران و نابودی محیط‌زیست بی‌توجهند و ضمن تاکید به پایین آمدن هزینه تولید و بنابراین حفظ و افزایش سود، معیشت کارگران و توسعه پایدار و همه جانبه را که شامل عدالت اجتماعی و محیط‌زیست است فدای کاهش هزینه‌های تولیدی خود می‌کنند. همچنین همین چند ماه پیش کارگران بخش پوشاک و نساجی در کامبوج در اعتراض به شرایط  کاری نامناسب و دستمزد پایین خود راهپیمایی کردند که در برخورد پلیس با آنها، چهار تن کشته، ده‌ها نفر زخمی و صدها نفر دستگیر شدند. پیمانکاران کامبوجی نیز همچون مورد بنگلادش تولیدکننده محصولات شرکت‌های تجاری معروفی هستند. شرکت‌هایی که محصولات آنها در پشت ویترین مغازه‌ها و به زیباترین شکل ممکن در کشورهای مختلف عرضه می‌شود اما از استثماری که برای تولید این محصولات اعمال می‌شود حرفی در میان نیست. نمونه‌های این چنینی در سرتاسر جهان کم نیست. تولید محصولات الکترونیکی اپل در چین از معروف‌ترین این نمونه‌‌هاست، جایی که از کارگران تعهدنامه دریافت می‌شود که در نتیجه سختی کار، خودکشی نکنند و اگر دست به چنین کاری زدند از خانواده آنها غرامت دریافت می‌شود. همچنین وضعیت شغلی کارگران ساختمانی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و به‌ویژه کارگران قطری که آن کشور را برای جام جهانی 2022 آماده می‌کنند از نمونه‌های قابل اشاره در این مورد است. در ایران نیز اگر چه حوادث کاری و گستردگی اعتراضات کارگری با نمونه‌های فوق‌الذکر در شرکت‌های چندملیتی اصلاقابل مقایسه نیست اما بیم آن می‌رود که عدم رسیدگی به نمونه‌هایی که رخ می‌دهد دامنه این نوع حوادث را بیشتر کند. از جمله جدیدترین این نوع حوادث می‌توان به حادثه آتش‌سوزی در کارگاه خیاطی در خیابان جمهوری تهران اشاره کرد که طی آن دو کارگر در اثر فقدان امکانات لازم در محیط کار و عدم رسیدگی به موقع، جان باختند.

عدم رسیدگی مسئولین و سوءاستفاده پیمانکاران

کارگران پروژه پارس جنوبی از جمله نیروی کاری هستند که همواره به شرایط کاری نامناسب، دستمزدهای پایین و عدم رسیدگی مسئولان امر به شرایطشان اعتراض داشته‌اند. در آخرین مورد از این اعترضات، آنها در نامه‌ای خطاب به شورای عالی کار گزارشی از وضعیت کاری خود را اعلام و خواستار افزایش دستمزد خود شدند. کارگران پارس جنوبی در نامه اعتراضی خود با اشاره به قوانینی که در گذشته تصویب شد و معیشت کارگران را تهدید کرده بود می‌نویسند: «اقتصاددانان نئولیبرال با طرح کارمزد منعطف در دولت پیشین و آزادسازی دستمزدها در دولت جدید قصد دارند حداقل حقوق را به کلی حذف کنند و این عمل را از راه قانون‌زدایی به انجام می‌رسانند که می‌توان به نمونه‌هایی چون حذف کارگاه‌های زیر 10 نفر از شمول قانون کار و قانون کار مناطق ویژه اشاره کرد.» همچنین در بخش دیگری از این نامه، کارگران به شرایط کاری نامناسب خود در منطقه پارس جنوبی اشاره می‌کنند و می‌نویسند: «مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی و قانون کار جمهوری اسلامی ایران تاکید بر روزانه کار 8 ساعت دارند. اضافه کاری، در صورت موافقت کارگر، نباید از دو ساعت در روز بیشتر باشد و هرروز هم نباید اضافه کاری وجود داشته باشد. این در حالی است که کارگران و همه نیروی کار پروژه‌ای چون شرایط کار پروژه‌ای و زمانبندی‌های ضروری آنها چنین ایجاب می‌کند، روزانه 12 ساعت کار می‌کنند. در همه کشورهای جهان کارگران پروژه‌ای پس از دو هفته کار، دو هفته به مرخصی می‌روند و حقوق کامل یک ماه را دریافت می‌کنند. کارگران پروژه‌ای در طی دو هفته کار روزانه 12 ساعته با احتساب 40‌درصد بابت ساعات اضافه کاری در روز (4 ساعت هرروز اضافه کاری) کار می‌کنند. جمع کار دو هفته یک کارگر پروژه‌ای می‌شود 193 ساعت که از یک ماه کار کارگری که در شهر زندگی می‌کند و شب را در کنار خانواده‌اش به سر می‌برد بیشتر است. از این رو دو هفته کار، دو هفته مرخصی با حقوق کامل یک ماهه، حق قانونی کارگران پروژه‌ای است.» در بخشی دیگر از این نامه آمده است: «از سوی دیگر کارگران پروژ‌ه‌ای 24 ساعته در اختیار پروژه هستند، و در خوابگاه‌ها با حداقل‌های بهداشتی، مسکن و غذا و بدون هیچ امکانات رفاهی یا ورزشی زندگی عمومی دارند. این شیوه کار با توجه به اینکه امروز یک کارگر پروژه‌ای باید شبانه روز در پروژه و خوابگاه‌های عمومی با 12 ساعت کار پر شتاب به سر ببرد مناسب با جامعه ما نیست. از سوی دیگر کار در پروژه‌های پتروشیمی – نفتی همراه با آلودگی‌های گازی بسیار خطرناک ،H2S است که بی‌بو ولی مرگبار است و رقیق شده آن را که ما، در اینجا مرتب تنفس می‌کنیم صدمات مغزی و قلبی در پی دارد». کارگران در این نامه با اشاره به قانون کار در مناطق ویژه معتقدند چون در قانون کار مناطق ویژه، ماده 13 قانون کار را منظور نکرده اند، پیمانکاران یا بیمه کارگران را پرداخت نمی‌کنند یا اگر در برخی موارد این کار را بکنند با حداقل حقوق این کار را انجام می‌دهند و به‌رغم اینکه سازمان تامین اجتماعی و اداره کار از این شیوه عمل پیمانکاران اطلاع دارند ولی تاکنون اقدامی در این مورد صورت نداده‌اند. این سوءاستفاده پیمانکار باعث می‌شود، زمانی که کارگر در اثر حادثه دچار از کارافتادگی می‌شود با حداقل حقوق ناچیزی مواجه شود. در پایان این نامه اعتراضی کارگران پروژه پارس جنوبی با تاکید بر اهمیت شغل خود خاطر نشان کرده‌اند اهمیت کار نیروهای کار پروژه‌ای با توجه به دشواری‌ها و سختی‌های کارشان در این است که محصول تولیدی آنها یک جفت جوراب نیست. برآیند رنج و زحمت‌های این کارگران، تولید صنایع مادر در کشور است که برای هر کشوری حیاتی و ضروری است. ولی بعضا پیمانکار از قانون زدائی در مناطق ویژه سوءاستفاده می‌کند و 4 الی 5 ماه حقوق کارگران را پرداخت نمی‌کند، در حالی که کارگر تنها دارایی‌اش همین حقوق ماهانه است.

حتی یک درمانگاه هم وجود ندارد!

ناصر آقاجری و از تدوین‌کنندگان این نامه در گفت‌وگو با آرمان اظهار داشت نگارش و ارسال چنین نامه‌های اعتراضی در مورد وضعیت کارگران پروژه پارس جنوبی تازگی ندارد و پیش از این نیز نامه‌های مشابهی برای ریاست جمهوری، مجلس و دیگر سازمان‌های دولتی ذیربط فرستاده شده بود. وی معتقد است بسیاری از مفاد قانون کار در پروژه مذکور اجرا نمی‌شود. این عضو اتحادیه کارگران پروژه‌ای با اشاره به این موضوع که کارگران پروژه پارس جنوبی در دل فرایند تولید و استخراج اصلی‌ترین منبع اقتصادی کشور هستند خاطرنشان کرد در جایی که ده‌ها هزار کارگر مشغول به کار هستند حتی یک بیمارستان و درمانگاه نیز وجود ندارد و حوادث کوچک کاری منجر به مرگ کارگران می‌شود چون کارگر صدمه دیده باید به بیمارستانی در کنگان یا بوشهر منتقل شود و نزدیک‌ترین بیمارستان در فاصله 90 کیلومتری با پروژه قرار دارد. این فعال کارگری سرمایه‌گذاران اصلی در منطقه پارس جنوبی را شرکت‌های داخلی دانست و اظهار کرد شرکت‌های خارجی چون شرکت‌های کره‌ای و چینی هم حضور دارند که وضعیت کارگران و تکنیسین آنها بسیار بهتر از وضعیت کارگران ایرانی است و حتی در برخی موارد مواد غذایی آنها از دوبی وارد می‌شود. وی معتقد است روش کار در پروژه پارس جنوبی به این نحو است که معمولا پیمانکاران اصلی هر قسمت از کار را به یک پیمانکار فرعی می‌سپارند و بابت آن مبلغی را به آن پیمانکار پرداخت می‌کنند اما معمولاً پیمانکاران فرعی برای صرفه جویی در هزینه‌های خود و افزایش دامنه سودشان، هزینه‌های مربوط به نیروی کار را کاهش می‌دهند.

آرمان

لینک خبر :  http://armandaily.ir/?News_Id=71562