صهیونیسم، ناسیونالیسم و باور موعود گرایانه

در اسرائیل، رهبران سکولار مذهب را به خدمت گرفته اند

نویسنده Marius Schattner

برگردان سعید جواد زاده امینی 

صهیونیسم، جنبش سکولاری که فعالان آن عمدتآ خدا نا باور بودند، تردیدی در جذب مفاهیم بنیادی یهودیت به خود راه نداد، و سپس با تغییر ماهیت دادنش، هویتی ملی از آن ساخت. با چنین سابقه ای در استفاده از مرجعیت دینی، آیا جای شگفتی است که گفتمان موعود گرايانه اکنون در خدمت توجیه جنگ خانمان سوز ارتش اسرائیل در غزه قرار گیرد؟

جناح راست حاکم بر اسرائیل در جنگ غزه، به شعار مرکزی « ما با هم پیروز می شویم»، همواره جمله ی « به کمک پروردگار » را اضافه می کند، چیزی که به جنگ با جنبش مقاومت اسلامی حماس جنبه ی مذهبی می دهد.

آقای بنیامین نتانیاهو، طی یک مصاحبه ی مطبوعاتی، روز ۲۸ اکتبر ۲۰۲۳، در تل آویو، و سپس در سوم نوامبر در نامه ای ستایش آمیز به سربازانی که با « آدمکشان حماس» می جنگند، تثنیه ی کتاب مقدس عبری را نقل می کند ( ۲۵:۱۷) : «‌به یاد بیاور که عمالیق با تو چه کرد» ( مطلب ضمیمه « هزار چهره ی عمالٍیق » را بخوانید)، ارجاع مذهبی از زبان نخست وزیر اسرائیل [ که ادعا می کند. م] از هرگونه فعالیت و مناسک مذهبی دوری می کند. با وجود این، وی مجبور شد در پاسخ به اتهامات آفریقای جنوبی، در دیوان دادگستری بین المللی (CIJ) در ارتباط با ترغیب و دعوت به نسل کشی از خود دفاع کند (۱).

اما اگر توسل یه چنین گزینشی با هدف فراهم کردن پوششی با جلوه ی مذهبی به جنگ با حماس باشد، این تنها واکنشی به جنایات صورت گرفته توسط جنبش اسلامی ( حماس) در هفتم اکتبر نخواهد بود. در حقیقت مقامات اسرائیلی چندین سال است که از این گفتمان و لفاظی، البته با احتیاط بیشتری، استفاده می کنند. شهادت شماره ی ۴۸۲۶۸۳ یکی از افسران تیپ پیاده ی گولان، که توسط Breaking Silence ( شکستن سکوت) - یک سازمان غیر دولتی ( ONG) که نظامیان سابق مخالف اشغال سرزمین های فلسطینی را گرد هم می آورد – منتشر شده، دال بر این امر است : در عملیات « سرب گداخته» در سالهای ۲۰۰۸-۲۰۰۹، خاخام فرمانده گروه، اویچای رونتِسکی، با اشاره به جنگ فتح کنعان - سرزمین موعود - ، سربازان « ارتش خدا » را به بی رحمی نسبت به دشمن ترغیب و تشویق نمود. در سال ۲۰۱۴، طی عملیات « تیغه ی محافظتی»، در غزه، ژنرال اوفِر وینتِر، فرمانده ی تیپ پیاده گیواتی ، به نوبه ی خود اعلام کرد، « تاریخ ما را به عنوان پیشگام مبارزه با دشمن تروریست غزه، که به خدای جنگ اسرائیل توهین و لعنت می کند، بر گزیده است»(۲). در آن زمان چنین گفتمانی از زبان یک فرمانده ی بلند پایه ی نظامی، رسوایی بر انگیخت و در حقیقت به کوتاه شدن دوران خدمت وی کمک کرد.

این روزها چنین جملاتی کمتر شگفتی می آفریند. گفتمان های ناسیونالیستی و دین باورانه عادی شده است. وزرای جناح راست افراطی مصدر کارند – آقای ایتامیر بِن گویر، یک برتری طلب یهودی، در مقام مسئول امنیت ملی، یا آقای بِزالِل اسموتریچ، مسئول امور مالی است – همین طور در مورد دیگر اعضای دولت و نمایندگان لیکود، حزب آقای نتانیاهو. چنین گفتمانی در ارتش، به ویژه در سطوح زیر دست، و در واحدهای رزمی، در میان افسرانی که پیش از ورود به ارتش در آکادمی های مذهبی تحصیل کرده اند، نیز رو به افزایش است.

دو سکانس ویدئويی در شبکه های اجتماعی به شدت باز نشر داده شده اند. در اولین ویدئو (۳)،که تاریخ انتشارش اوایل ماه نوامبر ( گذشته) است، آقای آمیشه فریدمَن، خاخام مرکز آموزشی تیپ نَحال، می گوید، که جنگ باید اجازه ی بازسازی مجدد شهرک های گوش کَتیف ، که به دنبال ترک غزه در سال ۲۰۰۵ برچیده شده اند، در نوار غزه و فراتر از آن را بدهد. فرمانده در حالی که از سوی سربازان مورد تشویق قرار می گیرد، می گوید : « این کشور به ما تعلق دارد، غزه، همین طور لبنان، سرزمین موعود ما است ». او در ابتدا به مدت سی روز با حکم فرماندهی نظامی به حالت تعلیق در آمد، و پس از آن در همان گروهان به عنوان خاخام به کارگرفته شد.

در ویدئوی دیگر (۴) که یک ماه پس از آن طی مراسمی که پس از ویران شدن شهر فلسطینی بیت حانون گرفته شده، یائیر بن داوید، افسر فرمانده ذخیره گردان ۲۹۰۸، نه تنها خواهان ریشه کن کردن حماس، هدف رسمی عملیات اسرائیل می شود، بلکه خواستار نابودی غزه است. او با استناد و تکیه بر مندرجات عهد عتیق ( تورات)،در ارتباط با انتقام وحشتناکی که پسران یعقوب، لاوی و شیمون علیه ساکنان شیکِم ( نام عبری شهر ناپلوس کنونی در کرانه ی باختری) به دنبال تجاوز به خواهرشان دینه، توسط پسر پادشاه شهر، گرفتند، ویرانگری اعمال شده در بیت حانون ، واقع در شمال شرق نوار غزه، را با آن مقایسه کردند. کتاب مقدس می گوید ، این دو برادر مردان شهر را علیرغم قولی که برای حفظ جان آنها داده بودند، با ضربات شمشیر کشتند ( پیدایش ۳۴). فرمانده ادامه می دهد :« شیمون و لاوی فهمیدند که افتخار در خاور میانه از هر چیز دیگری مهم تر است. آنها در شخیم همان کاری را کردند که ما در بیت حانون انجام دادیم » و هشدار می دهد « اما کار ما هنوز تمام نشده است. همه ی غزه باید به سرنوشت بیت حانون دچار شود (۰۰۰۰) به یاری خداوند شِکیم یا هر شهر دیگری جرآت کند علیه اسرائیل قیام کند، شبیه بیت حانون خواهد شد.» اما در همان حال، ادامه ی داستان و نارضایتی یعقوب از این کشتار و سوگند دروغ را نا گفته می گذارد. در کتاب مقدس آمده است که یعقوب در بستر مرگش « خشمی که بر دو پسرش فائق آمد را لعنت کرد» چون « شرارت آمیز بود» و از فرزندان دیگرش خواست « با اهداف آنها همراهی و مشارکت نکنند» ( آفرینش ۱۹:۶).

در حالی که این ویدئو همچنان در معرض دید است، بخشی از افکار عمومی ( در اسرائیل م) نگران آن میباشد که این ویدئو به نوبه ی خود به اتهام « تحریک و تشویق به نسل کشی» کمک کرده و وجهه ی اسرائیل را در صحنه ی بین المللی تضعیف می کند. نا خرسندی و انزجار فقط به فرم این ویدئو محدود نمی شود. به محتوای آن نیز مربوط است. به عنوان نمونه اظهار نظر تند و منتقدانه ای که در روزنامه ی پر تیراژ یدیعوت آخرونوت ( آخرین اخبار) در ۲۲ دسامبر ۲۰۲۳ آمده است : « بکشید، غارت کنید، ویران کنید : کتاب مقدس و سنت یهودی این گونه به سربازان آموزش داده می شود. به آنها در مورد دستور العمل های ارتش، و همین طور در ارتباط با گزاره ها و مطالب کتاب مقدس دروغ می گوییم.»

گفتمان های انتقام خواهانه

ناسیونالیست های افراطی هیچ تمایزی بین حماس و بقیه مردم فلسطین که متهم به حمایت از آن هستند، قائل نمی شوند. نوعی همذات پنداری مرگبار که بر اساس یک دیدگاه پیش داورانه ی قومیتی عمل می کند. یکی از محبوب ترین چهره های این جریان یوری شرکی، خاخام پر اقتدار الجزایری الاصل، چنین استدلال می کند : « جنگ یک محاکمه نیست. ما دشمن را به دلیل این که گناهکار است نمی کشیم و چون بی گناه است با او مدارا نمی کنیم. این یک مقابله ی جمعی با گروهی دیگر است، مبارزه ی یک ملت با ملتی دیگر». او که مؤلف آثار متعددی در مورد گستره ی جهانی یهودیت است ، تآکید می کند « فلسطینی های غزه با جانبداری از شر، با تلاش برای نابودی مردم اسرائیل، همچون نازی ها حق خود را برای عضویت در ” جامعه ی ملل “ از دست داده اند». از نظر او، اقدام ارتش اسرائیل در غزه « کاملآ اخلاقی» است، و این که غیر نظامیان به هر قیمت در امان باشند، انتظاری نابجاست (۵).

۲۸ ژانویه گذشته، در بیت المقدس در برابر هزاران هوادار مشتاق، جناح راست افراطی که از محدودیت های زبانی تحمیل شده توسط کابینه ی وحدت ملی، در اوایل جنگ آزاد شده بود، فعالیت تبلیغاتی را برای از سرگیری مجدد شهرک سازی ها، در نوار غزه و « انتقال مردم» به مصر – چیزی که مقامات قاهره با آن مخالفت می کنند - یا هر کشور دیگر آغاز کرد، بازی با کلمات برای بیان تصفیه ی گسترده قومی.

تشکل های فوق مذهبی ( معرف ۱۲ در صد از جمعیت اسرائیل) ، حزب شاس ( به طور سنتی سفاراد) و یهودیت پیرو تورات ( حزب اَشکٍنازی)، که ارکان اصلی ائتلاف دولتی را تشکیل می دهند، هیچ تمایلی به برقراری مجدد مستعمرات ( شهرک سازی) در غزه نشان نمی دهند. آنها به طور ضمنی برچیده شدن شهرک ها را در سال ۲۰۰۵ پذیرفته بودند ، و خاخام های آنها نسبت به زیاده روی انحرافی مذهبی بدگمان هستند، اما با توجه به محبوبیت فزاینده ی گرایش راست افراطی در میان هواداران خود ، آنها را به طور آشکار محکوم نمی کنند.

با این حال بر اساس چندین نظر سنجی با نتایج همسو، در صورت برگزاری انتخابات پیش هنگام، ائتلاف کنونی تجدید نخواهد شد، چیزی که آقای نتانیاهو ـ با توجه به از دست دادن محبوبیت خود – می خواهد به هر قیمت از آن اجتناب کند. در چنین انتخاباتی ، افراطی ترین جناح راست، از سرخوردگی های جامعه ی یهودیان به دنبال فاجعه هفتم اکتبر، سودی نخواهد برد، و از ۱۲۰ کرسی در کٍنِست ( مجلس نمایندگان اسرائیل) بیش از ۱۵ کرسی را کسب نخواهد کرد. دولت فعلی برکنار شده و دولتی جدید با گرایش راستی که کمتر رادیکال خواهد بود، تشکیل می شود. با این حال همان طور که یاگیل لِوی، جامعه شناس اشاره می کند ایده هایی که حامیان این گرایش از آن دفاع و ترویج می کنند، در جامعه ی اسرائیل طی دهه ها با « نفی حرمت انسانی» نسبت به فلسطینی های ساکن سرزمین های اشغالی بازتاب یافته است (۶). به نظر این محقق، بُعد مذهبی داده شده به جنگ غزه، بیش از هر چیز در پی توجیه عطش و اشتیاق انتقام جویانه است، و در عین حال « ارزش و معنای والاتری به مآموریت » رزمندگان می دهد. او توضیح می دهد، که گفتمان انتقام جویانه از زمان شروع جنگ غالب شده است، در حالی که تا آن زمان گویشی استثنایی تلقی می شد، چیزی که پیامد های فاجعه باری بر اجرای منطقی عملیات در پی داشت. لوی همچنین اشاره می کند که در آغاز حمله اسرائیل، فرماندهی نظامی تنها به این اکتفا کرد که سربازان را از غارت و چپاول منع کند.

باید سه گروگان اسرائیلی به اشتباه کشته شوند تا رئیس ستاد ارتش هرزی حلیوی ، در تاریخ ۶ دسامبر در چندین شبکه ی تلویزیونی « بر ممنوعیت شلیک به کسانی که پرچم سفید را بالا می برند و خواستار تسلیم شدن هستند » تآکید کند. و تنها یک ماه پس از اخطاربه اسرائیل توسط دیوان بین المللی دادگستری برای جلوگیری از نسل کشی، این ژنرال ارتش اسرائیل از سربازان خود می خواهد « زمانی که ضروری نباشد به زور متوسل نشوید»، و می گوید، ارتش اسرائیل برخلاف حماس به ارزش های انسانی پای بند است ، و « مرتکب کشتار و اقدامات انتقام جویانه و نسل کشی نمی شود»(۷).

در ماه ژانویه گذشته دانیال اپشتن خاخام مؤسسه ی ماتان در اورشلیم می گوید :« انتقام به عنوان یک اقدام غریزی هیچ سودی ندارد، برعکس ممکن است ما را از درون نابود کند، حتی اگر در عرصه ی نظامی پیروز شویم». در راستای سنت تلمودی ( آموزه ها و دستورات بر آمده از تورات م)، این فیلسوف درمورد سراب حاصل از گفتمان موعود گرایانه، هشدار می دهد « راه حلی آسان، که به ما این امکان را می دهد تا از واقعیت های سخت و سؤالات مطرح شده در هفتم اکتبر فرار کنیم. این تراژدی همچنان ما را شگفت زده می کند ...».

منابع :

۱ ـ مقاله « دیوان بین المللی دادگستری : «خطر جدی نسل کشی»، لوموند دیپلماتیک، فوریه ۲۰۲۴ https://ir.mondediplo.com/2024/02/article4733.html

۲ – به نقل از René Backmann, « L’armée israélienne en danger de « théocratisation » ? ». Confluences Méditerranée. N°122. Paris. 2022.

۳ – « Rabbi at Israeli military training base says « whole country” is “ours”, including Gaza and Lebanon”, 7 novembre 2923. www.haaretz.com

۴ – کانال ۱۳ تلویزیون اسرائیل، ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳، http://13tv.co

۵ – مصاحیه با Oury Cherki با موضوع « قواعد اخلاقی جنگ، در ارتباط با آنچه در غزه اتفاق می افتد» ۱۶ اکتبر ۲۰۲۳ www.yozvitch.com

۶ – Yagil Levy ظهور گفتمان انتقام جویانه « به زبان عبری» ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳ http://telem.berl.org.il

۷ – Ordre du jour, n° 4 du 20 février 2024.

Marius Schattnerروزنامه نگار (اورشلیم)، نویسنده کتاب «تاریخ جناح راست اسراییل»، نشر کمپلکس، بروکسل، ۱۹۹۱.

برگرفته از«لوموند دیپلماتیک»

https://ir.mondediplo.com/2024/04/article4823.html