یادداشت کارگری

جمعبندی از اعتراضات کارگری هفته های اخیر درایران

امیر جواهری لنگرودی

ظرف یک ماه اخیر با اعتراضات کارگری زیادی روبرو بودیم. این اعتراضات ویژگی هایی مختلفی داشته اند که توجه به آنها از چند جهت مهم است. اول این که نشان می دهند که مساله دستمزدهای معوقه همچنان اصلی ترین علت اعتراضات کارگری در واحدهای تولیدی بحران زده است. در بخش عمده اعتراضات کارگری این خواست های رفاهی نیستند که محور نارضایتی کارگران هستند. کارگران فقط  زمانی دست به حرکت و اعتراض جمعی زده اند که کارد به استخوان شان رسید و ماهها حقوق دریافت نکردند. دومین نکته مهمی که اعتراضات کارگری نشان می دهند تشابه رفتاری است که هم در بخش دولتی و هم بخش خصوصی با آنها صورت می گیرد. گزارش های رسانه ها نشان می دهد که مشکل دستمزدهای معوقه کارگران مربوط به این هر دو بخش است. بنابراین حتی اگر ادعاهای دولت روحانی و نئولیبرال های حامی خصوصی سازی عملی شود جز ادامه فلاکت و سیه روزی  کارگران حاصلی ندارد. چه دولت کارفرمای اصلی باقی بماند چه بخش خصوصی به کارفرمای اصلی کارگران تبدیل شود حق کارگران لگدمال می شود و هر جا بتوانند مزدشان را به بهانه های مختلف پرداخت نمی کنند. سومین نکته در اعتراضات یک ماه اخیر رابطه معناداری است که بین تعداد کارگران، بازه زمانی اعتراض و نتیجه اعتراضات کارگران وجود دارد. برابر گزارش ها، در واحدهای تولیدی کوچک، اعتراضات کارگران یا نتیجه بخش نبوده و نتوانسته اند دستمزدشان را بگیرند و در وسط پیچ و خم نامه نگاری های اداری و عریضه و شکایت و وعده بررسی، نقدا بی نتیجه مانده است، یا در موردی مثل حقوق معوقه کارگران پولاد سازان فرآیند در شهرستان شهریار، فقط پس از یک هفته اعتراض بی وقفه دستمزد کارگران پرداخت شد. در عوض  اعتراضاتی هم داشته ایم مثل اعتصاب کارگران در نیشکر هفت تپه، پلی اکریل اصفهان، معدن چادرملو و کارگران ایران خودرو که در متن سطح بالایی از همبستگی و اتحاد در بین کارگران شکل گرفت و به همین دلیل تهدیدات و مانع تراشی های کارفرمایان نتوانست جلوی حرکت کارگران را بگیرد. حتی در نمونه پلی اکریل در اصفهان، کارگران با ادامه اعتصاب بالاخره توانستند 4 همکار بازداشتی خود را آزاد کنند و تاکنون جلوی کوچک کردن کارخانه را هم گرفته اند. تاثیر شمار کارگران در نتیجه اعتراض را می توان در حرکت هشتصد کارگر معدن چادرملو دید. آنها وقتی اعتراض شان به دستمزدهای ناعادلانه پاسخ نگرفت و با اخراج نماینده شان روبرو شدند بار دیگر در روزهای پانزده تا هفده آذر با بیش از دو هزار نفر از کارگران با همان خواست در تمام شیفیت های تولید دست از کار کشیدند. مورد اعتصاب کارگران هفت تپه هم از این جهت شاخص است که سندیکای این کارگران با طرح مطالبات کارگری توانست این مطالبات  را در سطح منطقه و واحدهای تولیدی مشابه مطرح کند.

اعتراضات کارگری یک ماه اخیر در عین حال نشان می دهد که نه فقط در سطح واحدهای صنعتی که در بخش خدمات هم مشکل دستمزدهای معوقه مطرح است. نمونه های آن عدم پرداخت مستمری و پاداش معلمان بازنشسته، هشت ماه طلب حقوقی کارگران شهری آبادان و کارگران پیمانی آبفاست.

شاید در نظر اول جمع بندی از اعتراضات واقعی کارگران به عنوان موضوعی که جذابیت زیادی ندارد مورد توجه کافی قرار نگیرد؛ بخصوص وقتی جنبش کارگری در دوره تدافعی است و فشارها در حدی است که کارگران برای حفظ بقا و موجودیت شان می جنگند، این خطر وجود دارد که اهمیت توجه به این اعتراضات تحت الشعاع برخوردهای واکنشی ناشی از دشواری های مبارزه کارگری قرار بگیرد. ولی جمع بندی مبارزات کارگران برای همه علاقه مندان جنبش کارگری مهم و حیاتی است؛ حیاتی به خاطر این که این جمع بندی می تواند سطح واقعی مبارزات کارگری یا به عبارت دیگر مختصات یکی از مهم ترین و حیاتی ترین عرصه های مبارزه واقعی طبقاتی را در جامعه ما روشن کند. همه فعالان جنبش کارگری که برای پیشروی و بهبود وضع زندگی کارگران و رسیدن این طبقه به موقعیت هدایت جامعه مبارزه می کنند نمی توانند خواست های اصلی کارگران را نادیده بگیرند. ما نمی توانیم جای دیگری به جز مطالبات بی واسطه کارگران را نقطه عزیمت سازماندهی مستقل نیروی کار کشور قرار دهیم؛ نمی توانیم عرصه های توجه و تمرکز فعالیت های سازمانگرانه کارگری را بر اساس الگوها یا پیش فرض های ذهنی خودمان بنا کنیم. مثل همه آن نیروهای آگاه طبقاتی که در یک جامعه بحران زده براساس نظامی از اولویت ها منافع طبقه و قشر و لایه اجتماعی ی خود را دنبال می کنند، ما هم ناچاریم بر اساس الویت هایی حرکت کنیم که بر جمع بندی هر چه دقیق تر اعتراضات واقعی خود کارگران و مطالبات اصلی آنان استوار است.

البته این کاملا درست است که بخش های مختلف نیروی کار کشور خواست های متفاوتی دارند. و به همین دلیل هم ما عزیمت گاههای متفاوتی داریم. مثلا گزارش های رسانه ای در باره اعتراضات کارگری یک ماه اخیر جای تردیدی باقی نمی گذارد که در واحدهای بحران زده با تعداد محدودی کارگر، مساله دستمزدهای معوقه با شدت و حدت بیشتری مطرح است تا مثلا در واحدهای بزرگ تر. سطح مطالبات واحدهای کارگری بزرگ تر عملا از واحدهای کوچک کمابیش بالاتر است. ایران خودرو، پلی اکریل و اعتراضات کارگری در پتروشیمی ها نمونه های قابل ذکری هستند. اتفاقا مساله فوری هیچ کدام از این اواحدها پرداخت دستمزدهای معوقه نیست. با این حال روشن است که تقسیم اولویت های سازمانگرانه نمی تواند صرفا بر  تفاوت های ساده و مشهود میان سطح خواست های کارگران واحدهای کوچک یا بزرگ بنا شود. ما ناچار هستیم نقش و وزن بخش های مختلف نیروی کار را اعم از این که بزرگ هستند یا کوچک، مجتمع هستند یا پراکنده، در شمول قانون کار هستند یا بیرون آن هم در نظر بگیریم تا بتوانیم رابطه درستی میان مجموعه الویت های سازماندهی کارگری برقرار کنیم. برای همه این ها هم به ارزیابی دقیق و واقعی ای اعتراضات کارگری نیاز داریم.