رئیس جمهور «لولا» در چالش انجام وعده های انتخاباتی اش

پشت صحنه حزین دموکراسی برزیل

نویسنده André Singer

برگردان شروين احمدي 

لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، یکبار با کنایه گفت: «اگر عیسی مسیح رئیس‌جمهور برزیل می‌شد، حتی او نیز باید با یهودا مذاکره می‌کرد». بازگشت او به قدرت در برازیلیا، از اول ژانویه ۲۰۲۳، امیدها را به ویژه در صحنه بین المللی افزایش داده است، اما اختلالات ساختاری دموکراسی برزیل فضای مانور را حتی برای رهبر زیرکی مانند لولا که سالها در راس اتحادیه کارگری قرار داشت، محدود می کند.

با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری اکتبر ۲۰۲۲، ژائیر بولسونارو، رئیس جمهور برزیل بر تعداد هشدارهایش می افزود: نه تنها دموکراسی برزیل عملکردی درست نخواهد داشت ، بلکه مخالفان وی در حال طراحی یک توطئه عظیم هستند. او سپس توضیح می داد که در این شرایط می تواند تصمیم بگیرد که به نتیجه رای صندوق ها احترام نگذارد.

در ۱۱ اوت ۲۰۲۲، بورژوازی مالی و صنعتی وارد عرصه شد و در نامه ای سرگشاده پرچم دفاع از رعایت قانون را در دست گرفت و تاکید کرد که « تلاش برای بی ثبات کردن دموکراسی و ایجاد شک در اعتماد عمومی نسبت به بی طرفی نظام انتخاباتی» در ایالات متحده با شکست مواجه شد و « در مورد برزیل نیز چنین خواهد بود» (۱). در آن روز، طبقه حاکم برزیل دو دسته شد. از یک طرف، کسانی که در پی تجارت صنعت کشاورزی مدرن بودند و از امضا نامه ۱۱ اوت سرباز زده و اردوگاه آقای بولسونارو را انتخاب کردند.و از سوی دیگر، بخش‌های مالی و تجاری بزرگ که ادعا می‌کردند حمایت آنها از دموکراسی به معنی اعتماد بی قید و شرط به نامزدی آقای لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا (از حزب کارگران PT، چپ) نیست.

انتظار این محافل اقتصادی آن بود که «لولا» تعهد جدی بدهد که به وعده «برداشتن سقف تحمیل شده [در قانون اساسی] بر هزینه‌های عمومی» عمل نمی کند ، حتی اگر این امر در برنامه وی، که در دادگاه عالی انتخابات (TSE) ثبت شده، ذکر گردیده است . در ۶ اکتبر ۲۰۲۲، چهار اقتصاددان از حزب سوسیال دموکراسی برزیل (PSDB، راست لیبرال) - پدرو مالان، ادمار باچا، آرمینیو فراگا و پرسیو آریدا – در نقش سخنگویان سرمایه داری مالی و صنعتی مدرن به صحنه آمدند و قصد خود را برای رای دادن به «لولا» اعلام و تاکید کردند که از او «انتظار» یک «مدیریت مسئولانه اقتصاد» را دارند. مجله انگلیسی اکونومیست چهل و هشت ساعت قبل همین موضع را اتخاذ کرده بود. در برزیل همانند خارج از کشور، مطبوعات «جدی» که خصومت خود را با آقای بولسونارو پنهان نمی کردند، همزمان با تلاش برای دفاع از دموکراسی ، بی اعتمادی خود را به لولا ایسم نشان می دادند.

پانزده روز پس از اعلامیه چهار اقتصاددان، «لولا» طی سخنرانی در دانشگاه مذهبی- کاتولیک سائوپائولو تاکید کرد که دولت او ، دولت «حزب کارگران» نخواهد بود. به گفته روزنامه‌نگار کریستیانو رومرو، او پیامی را هم به «چپ‌ترین جریان‌های حزبش و البته هم به بازارها» فرستاد: در دوره سوم ریاست جمهوری کارگر فلزکار سابق جایی برای اعضای «حزب کارگران» ی که «کوچکترین تردیدی در مورد جهت گیری های سیاست اقتصادی داشته باشند» ، در نظر گرفته نشده است (۲). پیامی که اعتبار آن با حضور چند شخصیت در میان حضار تقویت شد: آقای هنریک مایرلس، معمار سقفی برای هزینه های عمومی در قانون اساسی ، رئیس سابق بانک بوستون و رئیس بانک مرکزی برزیل در زمان «لولا» ، آقای پرسیو آریدا، رئیس سابق دیگر بانک مرکزی تحت ریاست آقای فرناندو هنریکه کاردوسو (۱۹۹۵-۲۰۰۲). بدین ترتیب بود که آقای لولا داسیلوا انتخاب شد.

سپس باله بزرگ صحنه سیاست برزیل آغاز شد. رئیس مجلس نمایندگان، آقای آرتور لیرا (حزب مترقی، ایالت آلاگواس)، از متحدان آقای بولسونارو و سخنگوی جریان «میانه»( Centrão) ، بزرگترین گروه در مجلس با تعداد حدود ۱۰۰ نماینده که اکثر آنها محافظه‌کار هستند، حتی منتظر اعلام رسمی نتایج نماند تا جلوی دوربین‌ها ظاهر شده و اعلام کند که اراده مردم که در پای صندوق‌های رای ابراز شده «هرگز نباید مورد اعتراض قرار گیرد». رئیس مجلس سنا، آقای رودریگو پاچکو (حزب سوسیال دمکرات، میناس گرایس)، که با رئیس جمهور در حال خروج نیز روابط خوبی دارد، از همکار خود در مجلس سفلی تقلید کرد: «ما می توانیم به کشور ائتلاف بزرگی پیشنهاد کنیم که از همکاری بین نهادها در دولت بعدی اطمینان داشته باشد».

«بودجه مخفی»

با این چرخش که همچنین به جلوگیری از کودتای احتمالی توسط افراط گرایان طرفدار بولسونارو کمک کرد، آقایان لیرا و پاچکو برروی حمایت آقای لولا داسیلوا در انتخاب مجدد خود به عنوان رئیس مجلس های مربوطه در فوریه ۲۰۲۳ حساب می کنند. در واقع آنها امیدوارند که آنچه امروز «بودجه مخفی» نام گرفته ادامه یابد . این سازوکاری است که از سال ۲۰۱۹ اجرا‌‌ می شود و توسط آقای بولسونارو در سال ۲۰۲۱ رسمیت یافت و به موجب آن رئیس مجلس سفلی مبلغی در حدود ۲۰ میلیارد رئال (۳.۶ میلیارد یورو) برای انجام اصلاحات قانونی دریافت می کند. بخش‌هایی از این مبلغ می‌تواند توسط قانونگذاران در حوزه‌های انتخابیه‌شان بدون پاسخگویی وذکر جزئیات کار انجام شده ، هزینه شود. این ابزاری برای خرید اعضای مجلس است زیرا کسانی که این مبالغ را دریافت می کنند اغلب دوباره انتخاب می شوند. انتخابات قانونگذاری ۲۰۲۲ بدین ترتیب کمترین نرخ جایگزینی نمایندگان مجلس از سال ۱۹۹۹ را داشته است. «بودجه مخفی» از اینرو جایگاه از پیش تقویت شده رئیس جمهور را محکم تر می کند: رئیس جمهور بر اساس یک ماده قانون اساسی این اختیار را دارد که به تنهایی در مورد ارسال یا عدم ارسال درخواست های استیضاح از خود و آغاز روند برکناری اش به مجلس موسسان تصمیم بگیرد. برای آقای بولسونارو، «بودجه مخفی» بهایی بود که باید برای جلوگیری از کنار گذاشته شدن می پرداخت. به گفته یکی از حامیان وی، اینگونه بود که او به «چاتچوکا دو سنترائو»، «عزیز کرده» دریوزه گرانی در کنگره تبدیل شد که حول یک «حامی پرور» گرد می آمدند ، امری که آژانس بین‌المللی آسوشیتد پرس به صراحت و روشنی آنرا توضیح داده است.

از آنجایی که «لولا» برای جلوگیری از استیضاحی که مخالفانش بدون شک مایل به سازماندهی آن هستند و همچنین برای تصویب اقدامات اجتماعی ای که وعده داده است به حمایت مجلس نیاز دارد، او از انتخاب مجدد آقایان لیرا و پاچکو حمایت می کند. او با این کار احتمالا موفق می شود در جریان مذاکرات امتیازاتی را کسب کند. که خود داستانی پر ماجرا است.

پس از انتخاب، آقای لولا داسیلوا، مانند همه روسای جمهور برزیل، مجبور شد با بسیاری از احزاب در کنگره و حتی با اعضای مستقل چانه بزند تا اینکه «ائتلاف بزرگ» پارلمانی را بوجود آورد که برای حکومت کردن لازم است. در برزیل، نمایندگان با رای نسبی در سطح ایالت انتخاب می شوند، بنابراین اکثریت مطلق رئیس جمهور در سطح ملی در کنگره ضرورتا منعکس نمی شود. علاوه بر این، به لطف قوانین انعطاف پذیر تشکیل حزب در برزیل، این کشور از دیرباز دارای یکی از پراکنده ترین مناظر سیاسی در جهان بوده است. در سال ۲۰۲۲، ۲۳ حزب به واسطه ۵۱۳ نماینده در مجلس حضور داشتند. در نتیجه بعضی از احزاب فقط چند نماینده داشتند. از آنجایی که احزاب حاضر در ائتلاف انتخاباتی «حزب کارگران» تنها ۱۵۴ کرسی به دست آوردند، از حزب سوسیال دموکراسی(PSD) و جنبش دموکراتیک برزیل (MDB) - که کودتای پارلمانی علیه خانم دیلما روسف را در سال ۲۰۱۶ سازماندهی کردند - برای شرکت در دولت دعوت شد. بنابراین، رئیس‌جمهور جدید توانسته است با «متحد کردن» کل طیف ایدئولوژیک، از چپ تا راست با حذف احزاب طرفدار بولسونارو ، اکثریت را در مجلس سفلی به دست آورد. در مجلس سنا، نامزد بولسوناریست برای ریاست در اول فوریه با ۴۹ رای مخالف در مقابل ۳۲ رای موافق شکست خورد.

اگر بتوان ائتلاف این گروه‌های با گرایش‌های مبهم را در طول زمان حفظ کرد – راه‌حلی که مثل همیشه هزینه‌ای در پی خواهد داشت – می‌توان جلوی روند احتمالی استیضاح رئیس‌جمهور جدید را گرفت. اما چنین اتحادی برای تصویب اصلاحات قانون اساسی کافی نیست چون حداقل ۳۰۸ رای لازم است. در حالیکه، بدون آن، به سختی می‌توان به اجرای یک برنامه اصلاحات ، حتی حداقلی، امیدوار بود چرا که وجود انبوهی از جزئیات در قانون اساسی برزیل، فضای کمی برای مانور باقی می‌گذارد.

تحلیلگران از همان اوایل اکتبر پیش بینی می کردند که «لولا» همچنین تلاش خواهد کرد تا اعضای احزاب طرفدار بولسونارو را به صورت فردی به سوی ادغام در جریان «میانه»( Centrão) سوق دهد (۴). جمهوری خواهان (Republicanos)، حزبی که با کلیسای جهانی پادشاهی خدا (IURD) مرتبط است، اعلام کرده که طرفدار «پرشور» مخالفان نیست. برخی از اعضای حزب ترقی خواه (PP)، وارث اصلی دیکتاتوری، نیز آمادگی خود را برای پیوستن به قدرت نشان داده اند. پویایی مشابهی در حزب لیبرال (PL) که در سال ۱۹۸۵ ایجاد و در سال ۲۰۲۱ بولسوناریست شد، دیده می شود.

فرمولی برای سازش

وضعیت اقتصادی برزیل، همراه با روندهای رکود و فشارهای تورمی جهانی، مستلزم تصویب قطعنامه بودجه تا اوایل سال ۲۰۲۳ بود. با این حال، اصلاحیه قانون اساسی سال ۲۰۱۶ که سقف سختگیرانه ای را برای مخارج عمومی تعیین می کند، هر گونه امکان مانور در امور مالیاتی را نیز ناممکن می سازد. اضافه بر این، رئیس جمهور جدید در سخنرانی اش در حضور آقایان لیرا و پاچکو در ۲۱ اکتبر ۲۰۲۲، به نظر می رسد هر گونه چشم انداز توزیع مجدد ثروت را کنار گذاشته بود.سوال مطرحه این بود که آیا او تسلیم فشارهایی می شود که آقای روی فالکائو، رئیس‌ سابق حزب کارگران، با گفتن اینکه حزبش «برنامه‌ای را پذیرفته که برنامه ما نیست» (۵)» بر وی وارد می کند ؟

«لولا» به دنبال یک فرمول برای سازش است. در واقع، نیاز به عملی کردن وعده‌های داده شده به رای‌دهندگان فقیر - ارائه تسهیلات برای بدهی خانواده‌ها، افزایش حداقل دستمزد، تأمین بودجه اقدامات امنیت عمومی، سیستم بهداشتی، آموزش و پرورش - در نهایت رئیس‌جمهور را وادار می‌کند تا حتی قبل از ادای سوگند با آقای لیرا مذاکره کند. او در عوض حمایت از آقایان لیرا و پاچکو برای انتخاب مجدد ریاست مجلس ها، از آنها می خواهد که در طول دوره ریاست جمهوری بتواند از سقف تعیین شده برای هزینه های عمومی فراتر رود. به طور رسمی، او به معاون نئولیبرال خود، جرالدو آلکمین ، کنترل تیم انتقالی اش را داده است. اما بدون مشورت با تیم اقتصاددانانی که خود او تحت اختیار آقای الکمین قرار داده وارد مذاکره مستقیم با کنگره یعنی آقایان لیرا و پاچکو شده است. موازی با این امر، «بودجه مخفی» را ،که آن را غیرقانونی می داند، در اختیار آنها گذاشته است. چنین فشارهائی آقای لیرا را مجبور به مصالحه می کند .آقای «لولا» که سیاست مداری ماهر است، به این ترتیب فضای مانور را گسترش داده.

«اصلاح قانون اساسی برای انتقال» که آقای لولا داسیلوا توانست آنرا از مجلس بگیرد، امکان افزایش سقف مخارج عمومی را تا سطح ۵۰ درصد بالاتر از سقف پیشنهادی آقای آریدا فراهم کرد. اما آیا این کافی خواهد بود ؟ بر اساس برآوردها، این معافیت باید برای حفظ یارانه ۶۰۰ رئال «بولسا فامیلیا»، برنامه اصلی اجتماعی کشور، و تأمین ۱۵۰ رئال اضافی برای هر کودک تا سن ۶ سالگی کافی باشد. به عبارت دیگر، «لولا» آنچه را که برای جلب رضایت فقیرترین افراد، یعنی رای دهندگانش نیاز داشت، از مجلس دریافت کرد. خانواده ای با دو فرزند زیر ۶ سال ۹۰۰ رئال یارانه در ماه دریافت می کند در حالیکه حداقل دستمزد در برزیل ۱۳۰۰ رئال است. با این حال، تنها ۲۳ میلیارد برای سایر هزینه ها باقی می ماند. یک مشاور مدیریتی در فایننشال تایمز اعلام کرد: این «شروعی بسیار بدی» برای دولت جدید است (۶). اگرچه قلب بورژوازی مجبور شده برای نجات دموکراسی به اردوگاه فقرا بپیوندد، اما ممکن است به زودی از آن ناراضی شود.

۱- « Carta aos Brasileiros em defesa da democracia », publiée sur le site Internet de la faculté de droit de l’université de São Paulo.

۲- Cristiano Romero, « A última chance de Lula », Valor, São Paulo, 27 octobre 2022.

۳- Cité par Jack Nicas, « Bolsonaro grabs for man’s phone and gets a new (insulting) nickname », The New York Times, 20 août 2022.

۴- Rafael Neves, « Oposição real a Lula e bolsonaristas “light” : o que esperar da nova Câmara », Uol, Brasília, 3 octobre 2022.

۵- Sérgio Roxo, « Interview : “O que se cobra do Lula e assumire um programa que não e o nosso” diz Rui Falco », Globo, Rio de Janeiro, 19 octobre 2022.

۶- Michael Pooler, « Brazil lawmakers approve $28bn increase in spending cap for Lula plans », Financial Times, Londres, 22 décembre 2022.

André Singer

استاد علوم سياسي دانشگاه سائو پائولو. نويسنده «ايديولوژي سياسي اصلاحات کنترل شده در برزيل در بحران»، شرکت نشر، سائو پائولو، ٢٠١٨. نويسنده مقالات متعدد از جمله «شکست ديلما روسف، توسعه گري تجربي»، «چشم اندازهاي آمريکاي لاتين»، ص ٢٣٠، جلد ٤٧، ريورسايد، ژانويه ٢٠٢٠.

....................................

برگرفته از:«لوموند دیپلماتیک»

https://ir.mondediplo.com/2023/06/article4470.html