"ابلاغ " نظام شاگرد استادی، حمله تازه به حقوق و شرایط کار

رضا سپیدرودی

دولت نقشه کشیده است با اجرای نظام شاگرد استادی حمله تازه ای به حقوق و شرایط کار را سازمان دهد. سرپرست سازمان آموزش فنی‌ وحرفه‌ای هفته گذشته دستور العمل این نظام را ابلاغ کرده است. اگر تصویر روشنی از موقعیتی نداشته باشیم که در چهارچوب آن نظام شاگرد استادی اجرایی می شود درک ابعاد واقعی این "نظام" کامل نخواهد بود. جمهوری اسلامی در شرایط بحران دست و پا می زند. برنامه برچیدن یارانه ها که قرار بود به رونق اقتصادی بیانجامد، مصرف غیر ضروری را کاهش داده و "عقلانی" کند، وضع دهک های پائین درآمدی را بهبود بخشد و از این طریق تقاضا برای مصرف که پایه رونق صنایع است را بالاتر ببرد، به ورشکستگی صنایع، تعمیق رکود اقتصادی و رشد تورم منجر شده است. تحریم اقتصادی گسترش یافته و بخشی از اصلی ترین کشورهای سرمایه داری نظیر آمریکا، ژاپن، انگلیس، کانادا و گروهی از اعضای اتحادیه اروپا حلقه محاصره اقتصادی به دور ایران را تنگ تر کرده اند. دسته بندی ها، باندبازی ها، رانت خواری و اختلاس های نجومی در هیات حاکمه در حدی  است که برادر سید علی خامنه ای، در توصیف وضع کلی رژیم به ماهنامه "”مهرنامه ” گفته است که نظام اسلامی حالا " مثل آدمی است که در تصادفی، همه جايش له و نابود شده است. اصلا نمی شود فهميد که کجای او، از بين رفته تا بخواهد درست شود!" در شرایطی تحریم بانک مرکزی ایران از سوی گروهی از کشورهای غربی به رهبری آمریکا شروع شده است که براساس آخرین آمارهای رسمی گمرگ ایران، میزان واردات کالاها در حدود میزان درآمدهای نفتی است. تحریم بانک مرکزی در شرایطی که کل درآمدهای نفتی صرف واردات برای سرپا نگاه داشتن اقتصاد کشور می شود، موانع انتقال ارز حاصل از فروش درآمدهای نفتی به داخل کشور را افزایش خواهد داد. همه این ها در حالی است که نفت لیبی دوباره وارد بازار شده، میدان بزرگ نفتی در نروژ کشف شده و صادرات نفت عراق رو به افزایش است. با کاهش درآمدهای نفتی ایران، عملا مهم ترین و اصلی ترین پایه درآمدی برای ادامه سیاست های کنونی رژیم فرومی پاشد. بنابراین رژیم ناگزیر است به سرعت به دنبال منبع مالی جایگزین باشد. رژیم نه حاضر و قادر است به نظام حسابرسی دقیق تن دهد و به اختلاس و رانت خواری پایان بخشد، نه می تواند از مخارج هنگفت ایدئولوژیک دست بردارد، نه برادران قاچاقچی خود را می تواند مهار کند و اسکله های خصوصی آنها را ببندد. هر یک از این فقرات یا همه آنها به موازات هم که می تواند در کنار مجموعه ای از سیاست های دیگر در حوزه اشتغال، بحران مالیه رژیم را تخفیف دهد، با چنان تکان های سیاسی شدیدی می تواند همراه باشد که کل نظام را زیر و رو کند. بنابراین تنها جایی که حاکمیت حساب می کند بدون تکان های شدید می تواند منبع مالی جدید پیدا کند کار مفت و رایگان و برده دار به مفهوم واقعی آن است. طرح نظام استاد شاگردی در خلاصه ترین شکل همین رسمیت دادن به کار بردگی با حقوقی در حد یک سوم حداقل دستمزد فعلی یعنی حقوقی حدود 100 هزار تومان در ماه است. برای رسمیت دادن به این بردگی دو بند از دو ماده در اصلاحیه قانون کار تغییر کرده است. این دو ماده به ترتیب یکی جایگزین بند ب ماده 112 قانون کار فعلی شده و دومی ماده 115 است که بکلی حذف شده است. ماده 115 قانون کار به ساعت کار مربوط است. این ماده تصریح دارد که افراد زیر پانزده سال نباید به کار گماشته شده و ساعت کار کارآموزان از شش ساعت در روز نباید تجاوز کند. به جای این ماده بند ب جایگزین ماده 112 قانون کار شده که براساس آن "شاگرد"ان یا "کارآموز"ان کسانی هستند که  "به موجب قرارداد کارآموزی به منظور فراگرفتن حرفه خاص برای مدت معین و در کارگاهی معین به کارآموزی به صورت استاد وشاگردی اشتغال دارند." تبصره دو همین ماده می گوید:"افرادی که به کار گمارده می شوند باید مهارت انجام کار را که به تایید سازمان آموزش فنی و حرفه ای و مراجع قانونی دیگر رسیده است را داشته باشند در غیر اینصورت تا زمان کسب این تاییدیه – که حد اکثر زمان آن نباید بیش از سه سال باشد – کارآموز شناخته می شوند." اگر این بند در کنار بند حذف شده 115 قرار بگیرد فورا روشن می شود که شرط سنی از کارآموزی حذف شده است. به عبارت دیگر از این پس از کودک و نوجوان گرفته تا افراد میان سال می توانند به عنوان کارآموز با یک سوم حداقل دستمزد فعلی در کارگاههای مختلف به کار گماشته شوند. در شرایطی که میلونها نفر بیکارند و رقابت شدید و بیرحمانه ای برای دستیابی به کار وجود دارد، حذف شرط سنی، عامل اخراج گسترده کارگران شاغل و بهره برداری از کار ارزان کودکان به نازل ترین قیمت و بدون هر نوع مزایا به جای شاغلین فعلی است. از نظر دولت مهرورز تبدیل نیروی کار به برده بی حقی با ناچیزترین حقوق در حدی اهمیت دارد که هنوز اصلاحیه قانون کارش را به مجلس نفرستاده با عجله نظام استاد شاگردی را "ابلاغ" می کند و ظاهرا حتی منتظر مهر لاستیکی مجلس هم برای تایید این "نظام" نمانده است. با اجرای چنین "نظامی" است که احمدی نژاد می خواهد به وعده اش در ایجاد دو و نیم میلیون شغل تا پایان سال جاری عمل کند. او قصد دارد با حراج نیروی کار و رساندن قیمت آن به مرز تقریبا رایگان در کارفرمایان "انگیزه" ایجاد کند. معلوم است که طبقه کارگر به این توحش تن درنخواهد داد و در برابر آن خواهد ایستاد. اما اینجا هم رژیم ظاهرا فکرش را کرده است و با تمرکز بر سرکوب فعالین کارگری و زجرکش کردن فعالینی چون رضا شهابی در زندان هایش قصد دارد طرح های برده دارانه خود را با کمترین سروصدا و مقاومت به پیش ببرد. از همین رو حمایت همه جانبه از مبارزات فعالین کارگری در داخل کشور و گسترش همبستگی با همه مدافعان حقوق کارگران و زحمتکشان بخشی از مبارزه علیه سیاست های ضد کارگری رژیم است.

جمعه ۲5 آذر ۱۳۹۰ برابر با 16 دسامبر ۲۰۱۱