اینترنت در سرزمین عجایب:

جمهوری اسلامی و نقشه "کنترل هوشمند شبکه‌های اجتماعی"

بهروز نظری

در جهانی‌زندگی‌می‌کنیم که کلمات معانی واقعی خود را از دست داده اند. زمانی‌بود که کلماتی همچون رادیکال کلماتی مثبت و قابل تایید بودند، و رادیکال کسی‌بود که در کنار لگدمال شدگان و در جبهه‌پیشرفت قرار داشت، و محدودیت‌های "ممکن" را به چالش می‌کشید. رادیکال اما در زمان کنونی معنای پیشین خود را از دست داده است و به اصطلاحی تبدیل شده که بیش از همه برای توصیف وحشیانه‌ترین ریاضت‌های اقتصادی و یا بنیاد گرایان مذهبی‌بکار گرفته میشود. "هوشمند" نیز از آن دسته کلماتی است که از معنای واقعی خود تهی شده و بیش از همه به برچسبی تبدیل شده برای تاریک اندیشانه‌ترین و خونین‌ترین تهاجمات به مظلومان و لگدمال شدگان. کلمه ای‌که مدتهاست از سوی دولتهای امپریالیستی برای شکنجه جمعی‌مردم ایران با عنوان "تحریمهای هوشمند" بکار گرفته میشود، اکنون  اسم رمزی است که مقامات جمهوری اسلامی برای کنترل و انحصار هر چه بیشتر فضای مجازی انتخاب کرده اند.

هفته گذشته اسماعیل احمدی مقدم، رئیس پلیس جمهوری اسلامی، اعلام کرد که بنا به تصمیم شورای مجازی طرح تهیه نرم افزاری برای "کنترل هوشمند" شبکه‌های اجتماعی در دستور قرار گرفته است. احمدی مقدم گفته است که چنین نقشه ای‌به سانسور و کنترل اینترنت ارجحیت دارد. رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات رژیم، پیش از این در مهر ماه سال جاری تاکید کرده بود که با راه اندازی طرح "اینترنت پاک" نیازی به سانسور و فیلترینگ نخواهد بود. احمدی مقدم و دیگر مقامات امنیتی رژیم اعلام نکرده اند که دقیقاً این نرم افزار جدید چه زمانی‌آماده و بکار گرفته خواهد شد، ولی‌گزارشات منتشره حاکی از این است که پروژه "اینترنت ملی‌" جمهوری اسلامی وارد مراحل پایانی خود شده است. بودجه اختصاص داده شده برای کنترل اینترنت در ایران بالغ بر دو بیلیون دلار برآورد میشود، و جمهوری اسلامی با دولت چین قراردادی بسته که بر اساس آن نرم افزار‌های پیشرفته چینی‌برای محاصره و کنترل اینترنت و کاربران آن به جمهوری اسلامی فروخته شده است. طرح اینترنت ملی‌جمهوری اسلامی بر اساس نسخه اینترنت ملی‌دولت چین بنا شده است. در این طرح اینترنت ملی‌از شبکه جهانی‌اینترنت مجزا خواهد شد و با تهیه و راه اندازی نسخه‌های بومی تارنما‌ها و خدماتی همچون یوتیوب، تویتر و ایمیل، راه برای کنترل اینترنت هموارتر خواهد شد.

تلاش‌های جمهوری اسلامی برای کنترل فضای مجازی در چند سال گذشته شدت بیشتری بخود گرفته است. نقشه آنچه که مقامات رژیم از آن بعنوان "اینترنت حلال"، "اینترنت پاک" و یا "اینترنت ملی‌"  نام برده اند پس از دستور خامنه ای‌برای تشکیل "شورای عالی‌فضای مجازی" در ۱۷ اسفند ماه ۱۳۹۰ با سرعت بیشتری دنبال شده است. مداخله مستقیم خامنه ای‌در این زمینه نشان داد که کنترل اینترنت در ایران تا چه اندازه برای جمهوری اسلامی اهمیت دارد. شورای عالی‌فضای مجازی متشکل از رؤسای سه قوه، وزرای اطلاعات، ارشاد، علوم،  ارتباطات، و همچنین رؤسای سپاه و نیروهای انتظامی رژیم است. علاوه بر اینها رؤسای بنگاه‌های تبلیغاتی - امنیتی رژیم همچون سازمان تبلیغات اسلامی، صدا و سیما، و همچنین  رئیس پرس تی وی ،  رئیس گروه مشاوران صدا وسیما، معاون امور فرهنگی بعثه رهبری ،  رئیس دانشگاه شاهد،  و  رئیس اینترنت حوزه علمیه قم و اطلاعات قوه قضائیه در این شورا حضور دارند.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی در این میان نقش ویژه ای‌ایفا می‌کند. صدا و سیما که از همان ابتدای دسترسی‌به اینترنت در ایران از سیاست گذاران و مجریان اصلی‌در عرصه فضای مجازی بوده اخیرا معاونت جدیدی تحت عنوان رسانه‌های مجازی سازمان صدا و سیما با ریاست لطف الله سیاهکلی ایجاد کرد. این سازمان در آذر ماه سال جاری نسخه اسلامی یوتیوب در ایران، تارنمای مهر، را راه اندازی کرد. در همین رابطه سياهكلي در حاشيه نخستين همايش فضاي مجازي و آسيب هاي اجتماعي نوپديد گفت: "از اين پس مردم مي توانند با ورود به اين سايت، علاوه بر قرار دادن فيلم هاي ويدئويي خود در قالب بسته هاي كوتاه، از فيلم هاي مورد علاقه خود در صدا و سيما كه دسترسي به آنها مشكل است، بهره مند شوند. "   یوتیوب بومی در ایران محدود به تارنمای مهر نیست و پیش از این نسخه دیگری با عنوان "آپارات" توسط موسسه تجارت الکترونیک صبا در ایران راه اندازی شده بود که در حال حاضر بیش از ۲۳۰ هزار ویدیو را در اختیار مخاطبان خود قرار داده است. تارنمای مهر اما نخستین تلاش دولتی برای مقابله  با رقیبان خارجی‌و بویژه یوتیوب است که همچنان در ایران ممنوع است. مهر و بیش از ۲۰ تارنمای دیگر که صدا و سیما در سه سال گذشته بنا کرده است، همه و همه در خدمت حفظ نقش انحصاری صدا و سیما در ایران و گسترش این انحصار به فضای مجازی، قرار دارند. رسانه مهر در کنار پخش زنده شبکه‌های صدا و سیما خدمات ایمیلی نیز ارایه می‌کند. اما آنچه که درمورد این به اصطلاح آلترناتیو اسلامی در برابر یوتیوب جلب توجه می‌کند تعداد محدود فیلم‌ها و عکس‌هایی‌است که عرضه میشوند. در حال حاضر همه فایل‌های‌صوتی و تصویری مهر که از فیلتر صدا و سیما گذشته اند تنها بالغ بر ۱۰ هزار است . در این رابطه توجه به چند نکته ضروری است. اولا، رسانه مهر بشدت از رقیب درونی‌خود در ایران، یعنی‌آپارات نیز عقب تر است، چه رسد به رقبای خارجی‌همچون گوگل که همچنان پربیننده‌ترین سایت در ایران است. ثانیا، علت روی آوری کاربران ایرانی به سایت‌های خارجی‌دقیقاً محتوایی است که صدا و سیمای جمهوری اسلامی ارایه می‌کند. علت مراجعه مخاطبان ایرانی به یوتیوب نه عدم حضور صدا و سیما در فضای مجازی که خود صدا و سیما است. ثالثا، سرعت لاکپشتی اینترنت در ایران که صدا و سیما از جمله مشوقان و حامیان آن بوده و هست، گریبان صدا و سیما را نیز گرفته است. سرعت "رسانه مهر" هم در ثبت نام برای عضویت و هم در دسترسی به فایل‌های این سایت، بشدت آهسته است.

فریبکاری و تناقضات طرح "کنترل هوشمند شبکه‌های اجتماعی" که دستگاه‌های امنیتی رژیم اعلام کرده و به اجرا در می‌آورند، اما، بمراتب وسیع تر است.

اولا، طرح "کنترل هوشمند" نه آلترناتیوی در مقابل سانسور که تشدید هر چه بیشتر آن است. کنترل اینترنت، آزار و اذیت کاربران و وبلاگ نویسان، و بازداشت و شکنجه آنان در ایران، هماهنگ با تسریع طرح "کنترل هوشمند" اینترنت شدت پیدا کرده است. شکنجه و قتل ستار بهشتی‌از این جهت گویاست. ده‌ها نفر به جرم فعالیت‌های خود در عرصه مجازی در زندان‌های جمهوری اسلامی بسر میبرند و صابون "کنترل هوشمند" رژیم حتی به تن وبلاگ نویسان سرسپرده رژیم همچون احمد شریعت نیز خورده است.

ثانیا، کاملا روشن است که دغدغه جمهوری اسلامی نه یک دغدغه به اصطلاح اخلاقی‌که یک نگرانی‌سیاسی آشکار است. با وجود انحصار صدا و سیما و ممنوع شدن صدها نشریه، فضای مجازی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. همین عرصه بود که بشکل درخشانی و در جریان خیزش جنبش ضّد استبدادی مردم ما بکار گرفته شد. در شرایطی که جمهوری اسلامی در لبه پرتگاه قرار گرفته و مقامات رژیم از بروز شورش‌های توده ای‌بطور عموم و بویژه در آستانهٔ انتخابات بشدت هراسان هستند، تلاش‌های آنان برای خاموش کردن هرگونه صدای مخالفی و قطع ارتباطات فعالین سیاسی در داخل و خارج، وارد مرحله تازه ای‌شده است. بر همین اساس است که طرح اینترنت ملی‌و قطع کردن دسترسی‌به اینترنت جهانی‌دنبال میشود.

ثالثا، دسترسی‌به شبکه جهانی‌اینترنت تنها قرار است برای مردم محدود شود. آسیبهای اینترنتی، که مقامات رژیم مرتبا در باره آن هشدار میدهند، روی دستگاه‌ها و مقامات جمهوری اسلامی هیچ تأثیری ندارند! بر همین اساس است که نهاد‌های دولتی، صدا و سیما، سپاه و نهاد‌های انتظامی و غیرّه همچنان از دسترسی‌به شبکه جهانی‌اینترنت برخوردار خواهند بود. اتفاقی نیست که در بحبوحه ذبح اسلامی اینترنت پیوستن خامنه ای‌به یکی‌از ممنوع‌ترین و حرام‌ترین شبکه‌های مجازی، یعنی‌فیسبوک، با بوق و کرنا از طریق حساب رسمی‌مقام رهبری در یک شبکه حرام دیگر، یعنی‌تویتر اعلام میشود. ولی‌مطلقه در آذر ماه امسال به شبکه ای‌ملحق شد که پیوستن به آن برای اکثر کاربران ایرانی بدون استفاده از فیلتر شکن و پذیرش خطر ممکن نیست.

رابعا، همین تناقضات به خوبی‌نشان میدهند که با اتکا به تکنولوژی چینی‌نمی‌توان تجربه کره شمالی‌را در ایران تکرار کرد. در هم آمیختگی ایران با جهان بسیار عمیق تر و پیچیده تر از آن است ، و همان گونه که تجربه دردناک تحریم‌های اقتصادی نشان داده اند ، حتی کاهش دادن و یا محدود کردن این روابط عواقب فاجعه باری دارند  چه رسد به قطع کامل آن. در کنار این نباید فراموش کرد که در هم گسیختگی رژیم و یکدست و یک پارچه نبودن آن خود از جمله موانع قابل توجه در پیشبرد طرح اینترنت ملی‌است. اما این در هم گسیختگی در عین حال محصول فشار از پایین و مبارزه شجاعانه مردم ما است. تنها با ادمه این مبارزات، با سازمان دادن شبکه‌های مقاومت، و با گسترش همبستگی‌و همگرایی می‌توان برای آزادی و آزادی اینترنت اقدام کرد و این تازه‌ترین تهاجم رژیم ولایی را در هم شکست.

۱۷ دی ۱۳۹۱ / ۶ ژانویه ۲۰۱۳