نقش زنان درجنبش ضد استبدادی مردم ایران

مریم محسنی

درآستانه هشتم مارس (روزجهانی زن) قرار داریم. بیش از دوسال از مبارزات ضد استبدادی مردم ایران می گذرد. حضور زنان در جنبش ضد استبدادی بسیار پررنگ بود. زنان ایرانی نقش برجسته ای در این مبارزات ایفا کردند. حضور زنان درمبارزاتی   که  ابتدا ، از اعتراض به نتایج انتخابات خرداد ۸۸  شروع شد و بعدا آشکارا نظام جمهوری اسلامی را نشانه گرفت ، بسیار گسترده بود. جلوه های این حضور را درجای جای جنبش دیدیم . مبارزه در خیابان به عنوان  یکی از عرصه های مهم سیاست ورزی ، اکنون این امکان را برای ما فراهم کرده که  میزان مشارکت  گسترده زنان  در سیاست ورزی به گونه ای فعال ، که  البته  در نظام های دیکتاتوری ، هزینه بسیار سنگینی دارد ، را شاهد باشیم . نحوه حضور زنان در مبارزا ت خیابانی دو سال اخیر،  سیر گسترش آگاهی در میان زنان نسل جوان را به خوبی نشان می دهد. این همه ابزاری در دست ما قرار می دهد تا آن چه را که سال ها امکان آزمودن آنرا نداشته ایم ، با آن بسنجیم . یعنی این که سیاست های زن ستیزانه جمهوری اسلامی وسیاست های مبتنی برجدایی جنسیتی در سطوح مختلف، هم ا کنون  به صورت مقاومت  فعال درمقابل این سیاست ها در لایه های مختلف زنان وهم چنین مبارزات گسترده سیاسی از سوی زنان علیه این نظام پاسخ خود را گرفته است .

مقایسه نحوه حضور زنان درتظاهرات های خیابانی در حوادث پس از انتخابات با تظاهرات های خیابانی درمقطع انقلاب  ۱۳۵۷ درعین حال می تواند شاخصی باشد برای میزان درجه رشد آگاهی زنان ایرانی  که در طول   ۳۳  سال حاکمیت جمهوری اسلامی، درمبارزات هر روزه خود ، علیه  حکومتی مذهبی  کسب کرده اند. اگر زنان در تظاهرات های خیابانی سال ۵۷ عمدتا به عنوان سیاه لشگر ونیرویی  که باید درمعیت وحمایت مردان ظاهر شوند،  شرکت داشتند و بیشتر درعقب صف و در پشت سر  مردان موتور سوار  ظاهر می شدند،  این بار زنان نه به عنوان نیروی عقب سر مردان ، بلکه به عنوان کنشگرانی فعال ظاهر شدند. اگرچه زنان در مبارزات سال ۵۷7 ،   عزم کرده بودند ، در مبارزه با نظام  شاهنشاهی از خانه  به خیابان بیایند و این خود،  نقش زنان در مبارزات ضد دیکتاتوری را به خوبی مشخص می کند و نشان می دهد که زنان درایران  یکی از ستون های مهم مبارزه ضد استبدادی چه در نظام شاهنشاهی و چه در جمهوری اسلامی بوده اند. اما این بار زنان نه به عنوان نیروی عقب سر مردان، بلکه به عنوان نیروهایی کنشگر و فعال،  کسانی که در سازماندهی ها نقش دارند ، ظاهرشدند.  درموارد ی در تعیین محل تظاهرات بعدی دخالت داشتند  که این خود در تداوم مبارزات خیابانی نقش برجسته ای داشته است.  زن در دوسال مبارزه ضد استبدادی بعد ازانتخابات ، کنشگری  فعال است که قصد دارد  مبارزه خود را با جلوه های مختلف استبداد حکومتی دینی گسترش دهد. هم در سطوح بالایی از  مبارزه سیاسی ظاهر شود وهم  از حق خود به عنوان یک انسان دفاع  کند. هم  در سازماندهی تظاهرات خیابانی نقش داشته باشد وهم این که با شیوه ی لباس پوشیدن خود از حق انسان ها در تعیین نوع لباس وپوشش خود دفاع کند.

 دختران شجاعی که  گاه درنقش  شهروند خبرنگارظاهر شدند،  گاه به عنوان کسانی که از جمعیت تظاهرات  کننده دفاع می کردند  وگاه به عنوان سازمانده تظاهرات نقش ایفا کرد ند.  درصد  بالایی  از کسانی که در صف جلوی درگیری با نیروهای انتظامی قرار داشتند، دختران جوانی بودند که جسورانه  از تظاهرکنندگان درمقابل نیروهای اطلاعاتی وامنیتی دفاع می کردند . زنان در تظاهرات های خیابانی بسیار شجاعانه ظاهر شدند و در اعتراضات  پس از انتخابات نه تنها عقب تر از مردان نبودند ، بلکه دربسیاری از موارد جلوتر از آنان نیز حرکت کرده اند. به عنوان مثال می توان از نقش زنان  در انعکاس اخبار مربوط به خانواده های زندانیان وشهدای مبارزات  خیابانی نام برد که در تداوم جنبش ضد استبدادی نقش مهمی داشته است. دلیل آن روشن است، وقتی درمیان پرونده های مربوط  به بد حجابی  به ۳۰ مورد دستگیری به خاطر رعایت نکردن حجاب بر می خوریم ، ترس چه جایی  برای دختران جوان معترض  دارد ؟!  مثلا  دختر جوانی که بیش از ۳۰ با ر سابقه دستگیری دارد ، قرار است از چه بترسد ؟!  کمتر دختر تهرانی  بی حجاب !! وجود دارد که در سالهای اخیر گذرش به بازداشتگاه وزرا نیفتاده باشد و طعم رفتارهای اطلاعاتی امنیتی ها را نچشیده باشد . آیا همه ی اینها را نمی توان مشق وتمرینی به حساب آورد که سال ها زنان را برای  مبارزه  با پلیس آبدیده کرده است ؟  از اینرو بود که زن ایرانی در جنبش ضد استبدادی شجاعانه جنگید و بی دلیل نبود که ندا آقا سلطان ، نماد  مبارزه نسل جوان، علیه  حکومتی تاریک اندیش و متحجر شناخته شد و در دل مردم جهان به عنوان  سمبل مبارزات مردم ایران علیه استبداد جای گرفت .

 هم اکنون از وضعیت مبارزاتی کنونی نمی توان برای اکثریت زنان جامعه ، آینده ای دربرابری کامل با مردان، درعرصه های مختلف نتیجه گرفت . چرا که اکثریت زنان  را زنان  اردوی کار وزحمت تشکیل می دهند و زنان پایین جامعه  از تشکل های نیرومند توده ای زنان برخوردار نیستند. مخصوصا که در شرایطی قرار گرفته ایم که خطر جنگ و تحریم های گسترده از سوی سرمایه داری جهانی ، از یک طرف  و شدت گرفتن سرکوب رژیم  از سوی دیگر،  وضعیت تشکل یابی را در شرایطی نه چندان مساعد قرار داده است. مقاومت ومبارزات  پرشکوه زنان ایرانی که اکنون دربسیاری از  سطوح جامعه ازمحیط های کار واشتغال گرفته تا محیط های آموزشی و از خیابان گرفته تا دانشگاه که نمونه های آن را در اعتراضات گسترده دانشجویان دخترنسبت به اجرای طرح های تفکیک جنیسیتی دردانشگاه ها دیده ایم ، همه وهمه نوید فردایی بسیار زنانه تر از امروز در ایران آینده را  نوید می دهد.

۱۵ اسفند ۱۳۹۰ـ ۵ مارس ۲۰۱۲