چرا ما ناچاریم آلودگی هوا داشته باشیم؟

مازیار واحدی

آلودگی هوا در کلانشهرها و بویژه شهر تهران علل متعددی دارد که در مورد آنها به کرّات گفته شده است. جاسازی غلط صنایع، بلندمرتیه سازی های بسیار بیرویه، تغییر کاربری باغات و فضای سبز، ترافیک و رفت و آمد بیش از اندازهِ اتوموبیل ها، و نبود سیستم کارآمد حمل و نقل عمومی، بخشی از این علل هستند. و برخورد همه جانبه با هریک از این علل نیز، نیازمند وقت و اطلاعات کافی در هریک از زمینه هاست. امروز تنها سعی دارم نگاهی بیاندازم به سیستم حمل و نقل عمومی، و اینکه چرا و به چه دلیلی این سیستم تقویت نمی شود.  

قبل از این، تاکید بر یک نکته اساسی ضروری است: خواست و مطالبه یک سیستم حمل و نقل عمومی کارآمد حداقل خواستی است که ساکنین مناطق شهری از مسئولین باید داشته باشند. اما کاری که مسئولین در جمهوری اسلامی صورت می دهند مسیری کاملا برعکس این خواست مردم است. شعارهایشان و آمار و ارقامی را که می دهند به دست فراموشی بسپارید و تنها به آنچه که در واقعیت رخ می دهد نگاهی بیاندازید.

یک - تولید خودروی شخصی در الویت کار آنها قرار دارد. شرکتهای خودروسازی تقویت می شوند و به مردم وام های خرید اتوموبیل می دهند. مردم از مافیای خوروسازان حرف می زنند و آنها از خودکفائی صنعت ملّی دم می زنند. هفده میلیون خودرو در سطح کشور در تردّد است و آنها باز می سازند. سنبهِ خودروسازان پر زور است.

دو - آنها بافت شهرها و خیابانها را هم در جهت برآوردن نیاز خودروسازان تغییر می دهند. خیابان پشت خیابان و اتوبان پس از اتوبان است که ساخته می شود. تمام فضای اطراف شهرها را تبدیل به اتوبان کرده اند تا برای چند سالی دیگر بتوانند این اتوموبیل ها را در خیابان ها به حرکت دربیاورند. و چند سالی دیگر به تولید ادامه دهند و باز اتوبان و باز تولید. این آن چیزی است که اتفاق می افتد. هزینه این خیابان سازیها و در واقع آماده کردن بازار برای فروش خودروهای باندهای خودروسازی را هم ما مردم می دهیم.

سه - کار به همین جا ختم نمی شود. فساد حاکم بر اقتصاد و حاکمیت قشر جدیدی از نوکیسه گان را بوجود آورده است که تولیدات داخلی آنها را راضی نمی کند. آنها همه چیز را از نوع درجه یکِ آن می خواهند و تولیدات داخلی شایسته آنها نیست. این آقازاده ها و رانت خواران بازار خوبی هستند برای واردات خودروهای خارجی. پس واردات این خودروها در دستور کار قرار می گیرد. دستورِ کاری که جائی نوشته نشده است، ولی سیستماتیک به اجراء در میاید. مافیای واردات با واردات خودرو نوکیسه گان جدیدی تولید می کند و این نوکیسه گان هم به نوبه خود مافیای واردات را تقویت می کنند. جالب است؛ نه؟ دور باطلی که هزینه اش به مردم تحمیل می شود.

چهار - بودجه بازسازی ناوگان حمل و نقل عمومی کفاف این امر را نمی دهد. برای اینکه در الویت قرار نمی گیرد. نه اینکه فکر کنیم ندارند. دارند و خوب هم دارند. فقط آنرا جائی خرج می کنند که خودشان دلشان می خواهد. کار را سخت نکنیم. آستان قدس رضوی چقدر مالیات به این مردم بدهکار است؟ چرا حساب کتابی در کار نیست؟ یا یک سوال دیگر: همین هفته گذشته دومیلیون نفر را تقریبا مجانی برای برپائی مراسم اربعین به عراق بردند. هزینه آنرا از کجا تامین کردند؟ نمی شود این مبلغ و مبالغ این چنینی را برای بازسازی ناوگان حمل و نقل عمومی خرج کرد. می شود، ولی الویت انها نیست.

پنج - شعار می دهند که خودروهای فرسوده را باید از گردونه ترافیک خارج کرد. یک و نیم میلیون اتومبیل فرسوده در جاده ها حال رفت و آمدند. این هم شعاری است برای به اجرا در نیامدن. واقعیت این است که بخش اعظم صاحبان این اتوموبیل ها از اقشار کم در آمد و یا بیکار جامعه هستند که با مسافرکشی بخشی از هزینه زندگی خود و خانواده اشان را تامین می کنند. اگر می خواهید خودروی آنها را بگیرد بایستی بتوانید برای آنها کار و درآمد ایجاد کنید. که اینها نه تنها نمی توانند بلکه خود مسبب این وضعیتی هستند که اکثریت جامعه را گرفتار خود کرده است.

شش - تجربه نشان داده که استفاده از دوچرخه برای سفر های کوتاه داخل شهری هم کم هزینه است و هم از ترافیک کم می کند و هم آلایندگی ایجاد نمی کند. لازمه اش این است که اولا حکومت مسیر امن برای دوچرخه سواران بسازد. و دوما همه مردم حق دوچرخه سواری داشته باشند. حق دوچرخه سواری برای زنان حقی است که این حکومت زیر گرفته و با هزار توجیه غیر اخلاقی توانسته این به حقی زنان را قانونی کند.

هفت - و دست آخر اینکه شیوه حکومتی که اینها پیش گرفته اند به هیچ وجه در یک جامعه مدرن و شهری جوابگو نخواهد بود. حکومتی که در آن یکپارچگی در تصمیم گیری وجود ندارد و هرکس ساز خودش را می زند، و افزون براینها بالای سرهمه اینها هم رهبری است که به مانند بیش از دوهزار سال پیش بر همه علوم عصر خود آگاه است و در همه امور حرف آخر را او می زند و می تواند همه چیز را وتو کند، نمی تواند قدمی در جهت حل این مشکلات بردارد.