اهمیت و جایگاه اعتصاب کارگران پتروشیمی ماهشهر

مجله کارگری رادیو راه کارگر

دوازه روز از اعتصاب کارگران پتروشیمی ماهشهر گذشته است. این اعتصاب تا همین جا با پیگیری و مداومتی که کارگران در برابر توطئه های کارفرمایان و دولت صورت داده اند به یک حرکت بزرگ و کم نظیر در جنبش کارگری ایران تبدیل شده است. واقعیت این است که هر روز که می گذرد اهمیت این اعتصاب بیشتر در کانون توجه قرار می گیرد. حرکت اعتراضی کارگران پتروشیمی ماهشهر از چند جهت حائز اهمیت کلیدی است. اولا: این اعتصاب در شرایطی به وقوع می پیوندد که علائم ناتوانی و ورشکستگی دولت رانتیر نفتی روز به روز آشکارتر می شود. دولت توانایی پرداخت یارانه به بخش صنایع را ندارد و حالا چنان درمانده است که براساس برآورد های منتشره در رسانه های حکومتی، حتی برای پرداخت سطح فعلی یارانه نقدی به مردم تا پایان سال با کسر بودجه 150 میلیارد تومانی روبرو می شود. امکان تزریق دلارهای نفتی به بخش های بحران زده برای مهار موقت بحران نیز در اثر کاهش استخراج نفت و ناتوانی از تامین میلیاردها دلار برای سرمایه گذاری در بازسازی چاهها و بهبود بهره وری پالایشگاهها بشدت تقلیل یافته است. علت دیگر خالی شدن سریع خزانه دولت، طاعون اختلاس و سفره بزرگ غارتی است که عناصر اصلی طبقه سیاسی حاکم بر سر درآمدهای نفتی پهن کرده اند. این طاعون چنان در سراپای نظام ریشه دوانده که عملا نظام بانکی را به مرکز توزیع درآمدهای نفتی برای باندهای مختلف حکومتی تبدیل کرده و هر گروه و جناحی به فراخور جایگاه خود مشغول غارت و چپاول است. در این شرایط است که رژیم تهاجم جدید به طبقه کارگر ایران را از طریق تلاش برای ثبت آن چه فتح کرده بود شروع کرده است.

آنچه در سال های اخیر با گسترش شدید بیکاری و ضعف شدید تشکل یابی و مقاومت جمعی کارگران ایران از سوی رژیم و سرمایه داران تدریجا فتح شده بود، رواج شرکت های پیمانی به عنوان ابزارهای برده داری نوین و اجاره نیروی کار با بیرحمانه ترین شرایط بود. کار به جایی رسید که بنا به آمارهای رسمی حدود 85 درصد نیروی کار ایران از شمول قانون کار در عمل خارج شد و شرکت های پیمانکاری بساط گسترده بهره کشی بی حد و حساب خود را روی این بخش از نیروی کار باز کردند. پدیده عدم پرداخت دستمزدها پا به پای گسترش همین شرکت های انگلی رشد یافت. با اصلاحیه قانون کار همین زمین تدریجا فتح شده به شکل رسمیت دادن به این شرکت ها، ثبت شده و جنبه قانونی به خود می گیرد و همراه با آن، تعرض به لایه ای از طبقه کارگر که تاکنون از حقوق و مزایای استخدامی برخوردار بوده، شروع می شود. در این شرایط است که مقاومت بخشی از طبقه کارگر در برابر شرکت های پیمان کاری با خواست برچیدن این شرکت ها در پتروشیمی ها شکل می گیرد. این مقاومت پاسخ بخشی از کارگران ایران به تلاش رژیم در ثبت قانونی برده داری جدید است.

ثانیا: با کاهش تدریجی اهمیت نفت، نقش محصولات سودآور پتروشیمی که همواره دومین کالای بزرگ صادراتی ایران را تشکیل می داده، افزایش می یابد. صادرات پتروشیمی در سال های اخیر، اسم شب صادارت غیر نفتی بوده و رقم اصلی این نوع صادرات را تشکیل می داده است. براساس آمارهای رسمی، میزان صادرات محصولات پتروشیمی در سال 1387 نسبت به سال 1384 بیش از 3/2 برابر افزایش داشته است. سال گذشته حدود 13 میلیون تن محصول پتروشیمی به ارزش تقریبی 8.6 میلیارد دلار صادر شد. رییس اتحادیه صادر کنندگان فرآورده های نفتی و پتروشیمی ایران درآمد ناشی از صادرات محصولات پتروشیمی سال جاری را 13 میلیارد دلار تخمین زد. سودآور بودن صنعت پتروشیمی در ایران، از یک سو جاذبه این صنعت برای شرکت های غارتگر پیمانی را بالا می برد و از سوی دیگر دولت و کارفرمایان را نسبت به اعتصاب دامنه دار در این صنعت، شکننده تر می کند و امکانات مانور آنها را کاهش می دهد.  در حقیقت مقاومت طبقه کارگر علیه برده داری جدید شرکت های پیمانکاری،اکنون  درست در سنگری برافراشته شده که در آن قدرت مقاومت کارگران از سایر سنگرها بیشتر است.

ثالثا: دو عامل دیگری که اهمیت مبارزه کارگران پتروشیمی ماهشهر را نشان می دهد، شمار کارگران و احتمال شکل گیری همبستگی درون رشته ای کارگران پتروشیمی در سایر مناطق است. خواست برچیدن شرکت های پیمانکاری که زالووار خون کارگران را می مکند، تنها خواست کارگران پتروشیمی نیست. این خواست عمومی طبقه کارگر ایران است. بارها در اعتراضات مختلف کارگری شاهد بودیم که کارگران این خواست را مطرح کردند. با این حال طرح این خواست در واحدی که نه از حساسیت پتروشیمی ها برای رژیم برخوردار است، نه به حد پتروشیمی ها سودآور است، و نه تعداد کارگران آن از صد تا دویست نفر تجاوز می کند، به سادگی منکوب می شود و به جایی نمی رسد. تعداد کارگران و وسعت واحد تولیدی در میزان درجه مقاومت جمعی کارگران نقش مهمی دارد. همین عامل است که باعث شده نبرد فرسایشی کارگران پتروشیمی ماهشهر با دولت و کارفرمایان بیش از هفت ماه دوام آورد و اکنون با اعتصابی 12 روزه همراه شود. امکان شکل گیری همبستگی درون رشته ای که در فراتر بردن اعتراض از سطح کارخانه و شکل دادن به حرکت فراکارخانه ای نقش اساسی دارد، از دیگر ویژگی های اعتراض کارگران پتروشیمی ماهشهر است.

رابعا: کمیته اعتصاب کارگران پتروشیمی ماهشهر اعلام کرده است که هدفش ایجاد سندیکای مستقل کارگری برای دفاع از حقوق کارگران است.همین هدف اگر عملی شود نقش بسیار مهمی در مبارزات کارگران ایران ایفا می کند. زیرا یکی از اصلی ترین دلایل ناکامی اعتراضات تاکنونی کارگران عدم برخورداری از تشکل مستقل صنفی/ طبقاتی کارگران بوده است. تشکل مستقل صنفی/ طبقاتی کارگران الگویی از خودسامان یابی برای دفاع از منافع پایه ای کارگران است که اکنون به تدریج عمومیت و مقبولیت بیشتری خواهد بخشید.

البته شناخت موجود جای تردیدی باقی نمی گذارد که رژیم به سادگی در مقابل خواست کارگران پتروشیمی عقب نشینی نخواهد کرد. مبارزه ای که آغاز شده دشوار و طولانی خواهد بود و این را هفت ماه نبرد فرسایشی کارگران پتروشیمی با دولت وکارفرمایان نشان می دهد. از سوی دیگر اگر این مقاومت نتواند در پتروشیمی با توجه به موقعیت و حساسیت پتروشیمی ها به نتیجه برسد، معلوم نیست چگونه و در چه زمانی بار دیگر سرباز کند. به همین دلیل همه تشکل های کارگری و مخصوصا تشکل های حامی حقوق کارگران در خارج از کشور،که زیر تیغ سرکوب رژیم هم نیستند، مهم ترین کاری که اکنون می توانند برای کارگران اعتصابی صورت دهند، رساندن صدای اعتراض این کارگران در سطح جهانی؛ جذب همبستگی بین المللی با مبارزات این کارگران و گردآوری کمک مالی برای تقویت صندوق اعتصاب این کارگران است.