یادداشت کارگری

افزایش اعتراضات کارگری در غیاب دو مولفه مهم

رضا سپیدرودی

با تشدید بحران اقتصادی و وخیم تر شدن وضعیت معیشتی کارگرانی که ماهها حقوق شان پرداخت نشده، اعتراضات کارگری بر محور دریافت دستمزدهای معوقه افزایش یافته است. گسترش موارد اعتراض کارگران در حالی است که با وجود طولانی بودن مدت عدم پرداخت دستمزدها و شکل گیری چند باره اعتراضات در فواصل مختلف در این واحدهای تولیدی، غالبا هیچ گزارشی در باره ایجاد نهادی از درون خود کارگران به منظور پیگیری مطالبه پرداخت دستمزدهای معوقه آنها وجود ندارد. تا جایی که به واحدهای کوچک صنعتی برمی گردد نه در زمینه حقوق معوقه چنین است و نه در زمینه های دیگری نظیر قراردادها یا شرایط کار. در عین حال تعداد اعتراضات در حالی بیشتر می شود که با وجود فصل مشترک آنها یعنی مساله حقوق معوقه، ارتباطی میان اعتراضات کارگران واحدهای مختلف شکل نمی گیرد و در گزارش های خبری مربوط به اعتراضات کارگران اشاره ای به وجود سطحی از هماهنگی کارگران چندین کارخانه دیده نمی شود. بسیاری از کارگران واحدهای کوچک در برابر اجحافات روزمره کارفرمایان یا به ملاحظه حفظ کار اعتراض پیگیری نمی کنند یا معمولا برای شکایت به اداره کار مراجعه می کنند که نقشی در حمایت از حقوق کارگران ندارد. این وضعیت در حالی تداوم یافته است که این دو مولفه مهم، یعنی شکل دادن به نهادی از درون کارگران به عنوان نماینده واقعی آنان برای پیگیری اعتراض و هم آهنگ شدن با کارگران واحدهایی که آنها هم با مشکل عدم دریافت دستمزدهای معوقه روبرو هستند، می تواند نقش مهمی در پیشروی اعتراضات کارگری و افزایش قدرت چانه زنی کارگران ایفا کند. تجربه واقعی اعتراضات کارگران حاکی از آن است که هر جا کارگران سازمان یافته و پرشمار دست به اعتراض زده اند و به جای امیدواری به مسوولان محلی، به اداره کار، به کارفرما، به دولت یا به خانه کارگری ها و نمایندگان مجلس به نیروی اقدام جمعی خودشان متکی شده اند، نتیجه اش در مجموع بهتر بوده و در مواردی حتی توانسته اند دولت و کارفرمایان را به عقب نشینی وادار کنند. اما اکنون در غیاب این دو مولفه، تشکل های شبه کارگری رژیم با اتکا به پشتوانه رسانه ای و حاشیه امن ناشی از پیوندهای حکومتی شان به سادگی اعتراضات کارگران را مصادره می کنند و کارگران را با تظاهر به همدلی و حمایت و با طرح وعده های توخالی فریب می دهند. البته روشن است که پراکندگی اعتراضات کارگری صرفا معلول بی خبری کارگران گرسنه از مواهب و تاثیرات اقدام جمعی، گسترده و متحد کارگران نیست و به همین دلیل فقط با چنین تاکیدی برطرف نمی شود. بخش اساسی این پراکندگی معمول ساختار نیروی کار کشور است که در آن واحدهای تولیدی کوچک و پراکنده اصلی ترین بخش نیروی کار واحدهای تولیدی صنعتی را تشکیل می دهند. در شرایطی که بیکاری بیداد می کند و هر اعتراضی از سوی کارگران واحدهای کوچک که معمولا در شمار محروم ترین بخش نیروی کار به شمار می روند با خطر از دست دادن کار در وانفسای گرانی کمرشکن و انفجار قیمت ها روبروست این کارخانه ها مکان مناسبی برای ایجاد زمینه های اقدام جمعی درازمدت و اتحاد کارگران نیستند. بارها دیده شده است که کارفرمایان کارگرانی را که در این واحدها خواسته اند به نوعی اعتراضات سایر کارگران را نمایندگی کنند به سرعت از کار اخراج کرده و به گرداب فقر و بیکاری انداخته اند تا درس عبرتی برای سایرین شود. با این حال بخش عمده همین کارگران غالبا در محلات فقیر و حاشیه نشین شهرهای بزرگ زندگی می کنند و از این جهت محلات حاشیه شهر مکان مناسب تری برای نزدیک شدن کارگران و زمینه سازی اقدام جمعی آنهاست. ایجاد نزدیکی در میان کارگران در خارج از محیط و ساعات کار و همفکری و هم اندیشی برای اقدام و اعتراض جمعی راهی است که اگر پیگیرانه و با ایجاد هسته های فعالیت کارگری در محلات همراه شود، می تواند بخشی از معضل عمومی پراکندگی اعتراضات کارگری و سازمان نیافتگی درونی آن را حل کند.

 هر قدر اعتراضات کارگری سازمان یافته تر شود و در عین حال با تمرکز سازماندهی در سطح محلات، هزینه تلاش های سازمانگرانه نمایندگان واقعی کارگران کاهش یابد، به همان میزان از دامنه نفوذ و شعاع عمل تشکل های شبه کارگری وابسته به رژیم کاسته خواهد شد. استقرار سازماندهی نیروی کار واحدهای کوچک تولیدی در سطح محلات فقیرنشین و شکل گیری هسته های فعالیت کارگری در محلات مزیت دیگری که دارد این است که پایه نیرومندی برای سازماندهی نارضایتی عمومی توده پراکنده تهیدستان، حاشیه نشینان و گرسنگان فراهم می کند و قدرتی اساسی را که حرکتش می تواند پایه های رژیم را از ریشه  به لرزه درآورد وارد صحنه می سازد.

سوم آذرماه نود و یک