در جمهوری اسلامی سرمایه نمی تواند محیط زیست را قربانی نکند

مازیار واحدی

تقابل سرمایه و محیط زیست به امری عادی تبدیل شده است. رشد صنعت و اقتصاد  در جمهوری اسلامی تنها یک شعار است که جناح های مختلف رژیم در سرِ پیچ های انتخابات از آن استفاده می کنند. محیط زیست تبدیل به گوشت قربانیِ شده است که هم در بازی باندهای سیاسی شریک در قدرت مورد استفاده قرار می گیرد و هم سرمایه داران، برای دست یافتن به سود بیشتر و بی دردسرتر آنرا فدا می کنند. در هفته گذشته بار دیگر طرح انتقال آب شیرین از استان گلستان به سمنان خبر ساز شد. این پروژه علیرغم اینکه می گویند سازمان حفاظت از محیط زیست با آن مخالف است، هم چنان به کار خود ادامه می دهد.

مردم علی اباد کتول که قبلا هم به این پروژه اعتراض کرده بودند، می گویند با انتقال آب شیرین منطقه به سمنان چندین اتفاق رخ خواهد داد. آب منطقه شور می شود، مردم با مشکل آب شرب روبرو خواهند شد، بخشی از جنگلهای هیرکانی نابود خواهد شد، کشاورزی منطقه تحت تاثیر شوری آب و کم آبی تعطیل شده و مهاجرت مردم محلی گسترش پیدا می کند. با نابودی جنگلهای منطقه تعادل زیست گاه حیات وحش نیز به هم می خورد و بخشی از این جانواران محل زندگی خود را از دست خواهند داد. اینکه در سمنان مردم پس از انتقال این آب با چه مشکلاتی روبرو خواهند شد را می گذاریم برای یک زمان دیگر.

جالب این است که تقریبا با هرکدام از مسئولین این دو استان صحبت می کنید با آب و تاب فراوان از مضرات این پروژه می گویند، و با آن مخالفند. استاندار و نماینده، روسای ادارات محیط زیست و جنگل بانی، همه و همه با این طرح مخالفند. ولی کماکان پروژه ادامه دارد. تنها هشتصد متر لوله دیگر کار بگذارند کار تمام است.

به همین گونه است در استان کرمان. در آنجا بالا گرفتن تب معدن کاوی و استخراج سنگ، مس و طلا در بین صاحبان سرمایه عرصه را بر حیات وحش منطقه تنگ تر و تنگ تر می کند. نَفَس منطقه حفاظت‌شده بحر آسمان در این استان که زیستگاه خرس سیاه آسیایی، پلنگ ایرانی و بسیار گونه گیاهی منحصر بفرد است، این روزها بار دیگر به شماره افتاده است. جالب این است همه هم دم از رونق اقتصادی و ارتقاء سطح اقتصادی و معیشتی مردم منطقه می زنند. بحر آسمان یکی از مناطق خوش آب هوای کرمان است. این منطقه در واقع یک روزنه تنفسی محسوب می‌شود. چرا که در تمام شش ماه پاییز و زمستان، به دلیل بارش برف سنگین مسدود است و ذخایر آبی رودخانه‌های پایین‌دستی نیز از همین یخچال‌های طبیعی تأمین می‌شود.

مشکلاتی که معدن کاوی در منطقه ایجاد می کند کم نیستند. ایجاد و گسترش درگیری های محلی، آلوده شدن آبِ هلیل رود که یکی از تامین کننده های اصلی آب سد بتونی جنوب کرمان است. این سدّ، آب هفت شهر جنوبی این استان با جمعیتی بالغ بر دومیلیون نفر را تامین می کند. معدن کاوی در این منطقه حفاظت شده  ضمن تخریب پوشش گیاهی، حیات وحشی هم که از این گیاهان استفاده می کنند، را نابود می کند. با تخریب پوشش گیاهی، ریزگردها هم به یکی از مهمانان دائمی منطقه تبدیل می شوند. ریزگردها را به قیمت پرکردن جیب سرمایه داران می آورند، بعد با هزینه کردن از سرمایه مردم سعی می کنند با آنها مقابله کنند. این هم خود طنز روزگار است.

نه اینکه فکر کنیم با رشد اقتصادی مخالفتی وجود دارد. مسئله اصلا رشد اقتصادی و چرخیدن چرخ صنعت نیست. رشد اقتصادی بایستی به گونه ای باشد که به منابع و داشته های طبیعی آسیبی وارد نشود و زمینه تجدیدپذیری آنها را هم ایجاد کند. در جمهوری اسلامی که البته مشکل بالاتر از اینهاست.

ما در مورد سیستمی صحبت می کنیم که فساد و دروغ پردازی در آن به امری روزمره تبدیل شده است. یک مثال کوچک: آقای خامنه ای در نماز عید فطر در مورد فیش های حقوقی چندده میلیونی کارگزارانش اول می گوید که بایستی با این پدیده برخورد شود و بعدش هم می گوید که البته تعداد کمی هستند که این برداشتها را داشته اند. یکی از ایشان بپرسد که مگر شما تعداد آنها را می دانید؟ یک چیز اما مشخص است. او به راحتی روی همه فساد مفسدین حکومتی ماله می کشد.

در چنین سیستمی پذیرفتن اینکه کارکرد آنها در جهت رشد صنعت و اقتصاد است، به مانند حرکت کبکی است که سر خود را زیر برف می کند و می پندارد که دیگران او را نمی بینند. خوب است به یک نکته دیگر هم اشاره کنیم. شکایت از ستمگر را نمی توان به ستمگر برد. تجربه های تاکنونی نشان داده است که اولا نمی توان انتظار داشت که مسئولین این نظام به شکایات مردم رسیدگی کنند، و دوما در مواردی هم که مردم توانسته اند تجاوزگران به محیط زیست را در منطقه ای از در بیرون کنند، همانها با همیاری مسئولین حکومتی از پنجره داخل شده اند. بایستی نگاه را از بالائی ها برداشت و به خود مردم امیدوار بود. هرجائی که مردم وارد شدند توانستند آنها را به عقب نشینی وادار کنند. شاه کوه را هنوز فراموش نکرده ایم. اعتراضات مردم برای دفاع از باغ گیاه شناسی نوشهر را هنوز در یاد داریم.