آزادی کوبانی؛ شکست نظامی و ایدئولوژیک داعش

سامان رسول پور

روزنامه نگار

مقامات کردستان سوریه، خبر بیرون راندن کامل داعش از کوبانی را رسما اعلام کردند. به این ترتیب، کوبانی که از چهار ماه پیش در محاصره داعش بود، بار دیگر به کنترل نیروهای کرد درآمد و نیروهای داعش وادار به عقب نشینی از این شهر شدند. اهمیت این رویداد چیست؟ چرا کوبانی توانست مقاومت کند؟ پیامدهای «پیروزی کوبانی» چه می‌تواند باشد؟ این‌ها نخستین پرسش‌هایی هستند که در این ارتباط مطرح می‌شوند.

نیروهای موسوم به دولت اسلامی، که بعد بعد از تصرف موصل و شنگال در عراق، تصویری شکست ناپذیر از خود نشان داده بود، به تدریج حدود ۳۰۰ روستاهای اطراف کوبانی را هم تسخیر کردند و به شهر کوبانی نزدیک شدند. از سوی دیگر، نیروهای کرد که خود را در قالب «یگان های مدافع خلق» سازماندهی کرده بودند، تاکید می‌کردند که علیرغم اینکه این نبرد نابرابر است و آن‌ها سلاح‌های سنگین ندارند، اما از شهرشان در مقابل هجوم داعش دفاع خواهند کرد و اجازه نمی دهند کوبانی سقوط کند.

نقطه قوت نیروهای مهاجم در این مرحله، سلاح‌های سنگین، مانند تانک، توپ و خمپاره بود. بعد از چند هفته، درگیری‌ها به ورودی کوبانی رسید. مهم‌ترین اتفاقی که در این مرحله افتاد، تسخیر تپه استراتژیک «مشته نور» توسط داعش بود. از آنجا بود که به نوعی کوبانی در محاصره کامل قرار گرفت و فاز جنگ شهری آغاز شده بود.

نبرد داعش و کردهای سوریه از‌‌ همان آغاز خود را فرا‌تر از نبرد بر سر قلمرو نشان داد. و این به سرعت به یکی از تفاوت‌های کوبانی و مناطق جنگی دیگر تبدیل شد. نبرد کردهای سوریه و داعش، به نوعی نبرد دو پارادایم و دو ایدئولوژی هم محسوب می‌شد.

در یکی از این پارادایم‌ها، زنان نقش محوری و اساسی در تصمیم گیری‌های سیاسی داشتند، زنان نیروهای نظامی مستقل موسوم به «یگان‌های مدافع زنان» را تاسیس کرده بودند. اما پارادایم مقابل، کاملا عکس آن بود. داعش به زنان تجاوز می‌کرد، آن‌ها را به عنوان برده می‌فروخت و تصویر سازمانی به شدت زن ستیز را از خود نشان داده بود. این پررنگ‌ترین تضاد در نبرد کوبانی بود.

از سوی دیگر، کردهای سوریه از راه تدوین یک قرارداد اجتماعی، به نوعی این تصویر را نشان دادند که در قلمرو آن‌ها، علاوه بر تلاشی که در راستای «برابری جنسیتی» صورت می‌گیرد، اقلیت‌های قومی و مذهبی دیگر هم می‌توانند و باید در مدیریت‌های اجتماعی و سیاسی مشارکت داشته باشند. از همین رو، حضور جنگجویان مسیحی یا عرب و آشوری در «یگان‌های مدافع خلق» نمی‌توانست امری تصادفی تلقی شود. اما آنطرف‌تر داعش حتی به آن دسته از مسلمانان که حاضر به بیعت نبودند هم رحم نمی‌کردند. بنابر این، نبرد کوبانی، تبدیل به نبرد دو ایدئولوژی و دو مدل هم شده بود.

این تضاد از یک سو و اصرار مدافعان کوبانی بر مقاومت در برابر داعش، همذات پنداری‌ها با این شهر و مدافعانش را در سرتاسر جهان گستراند. شهری که گروهی می‌گفتند در چند روز سقوط خواهد کرد، چند ماه مقاومت کرد. سطح همذات پنداری با کوبانی به حدی رسید که اینبار برخی مقامات غربی و از جمله مقامات آمریکایی هم مقاومت این شهر را ستودند.

در خیابان‌های سرتاسر جهان، راهپیمایی‌هایی در حمایت از مقاومت کوبانی برپا شد. روشنفکران مطرح جهان در حمایت از کوبانی نوشتند و کوبانی، دیگر آن شهر کوچک مرزی نبود. کوبانی تبدیل به شهری شده بود که طیف‌های گسترده‌ای در سطح جهان، از آن حمایت می‌کردند. این حمایت معنوی، معادلات نظامی و حتی دیپلماتیک را هم تا حدی تغییر داد. نیروهایی که می‌دانستند در سرتاسر جهان به دلیل مبارزه با داعش، حامیانی به دست آورده‌اند، اینبار مصمم‌تر با داعش می‌جنگیدند.

علاوه بر نقش کلیدی نیروهای کرد در کوبانی، عامل دیگری که این معادله را به نفع کرد‌ها تغییر می‌داد، حملات هوایی جنگنده‌های ایالات متحده بود. حملاتی که در آغاز برد آن‌ها محدود بود اما به مرور بیشتر و تاثیرگذار‌تر شدند. «دشمن مشترک» کرد‌ها و آمریکا، زمینه گفتگوی رسمی بین آن‌ها را هم فراهم می‌کرد.

در چنین وضعیتی بود که مقامات آمریکایی رسما با رهبران «حزب اتحاد دموکراتیک» که بانی ایده «خودمدیریتی دموکراتیک» کردستان سوریه محسوب می‌شود، گفتگو کردند. حزبی که از لحاظ فکری به حزب کارگران کردستان، پ ک ک، نزدیک است. دقیقا بعد از این گفتگو‌ها بود که به رغم محاصره کوبانی، هواپیماهایی آمریکایی از راه هوا، سلاح و مهماتی را که کردهای عراق برای کردهای سوریه فرستاده بودند، به دستشان رساندند.

این اقدام ارتش آمریکا، به نوعی حمایت رسمی از کردهای سوریه و در عین حال، پیامی سیاسی به ترکیه هم محسوب می‌شد. ترکیه‌ای که در چند ماه نخست نه خودش به ائتلاف تحت رهبری آمریکا پیوست و نه اجازه داد کردهای ترکیه و عراق به مدافعان کوبانی ملحق شوند.

داعش بیش از نیمی از شهر کوبانی را هم تسخیر کرده بود. اما به مرور به بن بست رسید. عامل تاثیرگذار دیگری که به این معادله اضافه شد، اعزام شماری از نیروهای پیشمرگ کردستان عراق به کوبانی بود. این نیرو‌ها که به سلاح‌های سنگین مجهز بودند، در ‌‌نهایت توانستند بعد از چند ماه، با رضایت مقامات ترکیه از طریق خاک این کشور به کوبانی بروند.

روند پیشروی‌های داعش به مرور متوقف شده بود. مدافعان کوبانی در جنگ شهری، به مراتب قدرتمند‌تر ظاهر شدند. حمایت هوایی جنگنده‌های آمریکایی و حضور نیروهای پیشمرگ در کوبانی، معادله را نفع مدافعان کوبانی تغییر داده بود. این بار روند معکوسی آغاز شد. محله به محله، منطقه به منطقه مدافعان کوبانی، نیروهای داعش را به عقب راندند.

براساس آمارهایی که از سوی یگان‌های مدافع خلق منتشر شده، دست کم هزار عضو داعش در کوبانی کشته شدند. داعشی که خود را نیرویی شکست ناپذیر معرفی می‌کرد، قطعا از وضعیتی که طی چند ماه در کوبانی با آن مواجه شده بود، خرسند نبود.

مدافعان کوبانی طی هفته‌های اخیر توانستند داعش را از بخش‌های جنوبی و غربی کوبانی به عقب برانند. نبرد‌ها در روزهای گذشته عمدتا در جبهه شرقی جریان داشت. اینبار یگان‌های مدافع خلق توانستند یک بار دیگر کنترل تپه استراتژیک «مشته نور» را به دست بگیرند. تپه‌ای که چند ماه پیش فرمانده عملیاتی کرد‌ها «آرین می‌رکان» در آنجا خود را در بین نیروهای داعش منفجر کرده بود و به نوعی برای کرد‌ها علاوه بر اهمیت استراتژیک، اهمیتی معنوی هم داشت.

بازپس گیری تپه مشرف به کوبانی، سرعت پیشروی نیروهای کرد را به مراتب افزایش داد و در ‌‌نهایت امروز، مقامات کرد رسما اعلام کردند که کوبانی بعد از چهار ماه جنگ سنگین «پاکسازی» شد.

پیروزی کوبانی، هم یک پیروزی نظامی قلمداد می‌شود و هم یک پیروزی ایدئولوژیک. به عبارتی، داعش به عنوان نیرویی که قصد داشت در چند روز کوبانی را هم همچون موصل و شنگال تسخیر کند، چهار ماه در کوبانی هزینه داد و دست کم هزار نفر از نیرو‌هایش را از دست داد. بدون اینکه دستاوردی داشته باشد.

در این میان، با توجه به حضور پر رنگ زنان کرد در صفوف «یگان‌های مدافع زنان» غیرواقع بینانه نخواهد بود اگر بگوییم داعش در وهله اول، از زنان کرد شکست خورد. هم از نیروی نظامی آن‌ها و هم از مدلی که بر «برابری جنسیتی» و «همزیستی مسالمت آمیز اقلیت‌ها» تاکید دارد.

هر چه که هست داعش دیگر آن نیروی شکست ناپذیر قبلی نیست. نیرویی است که دست کم یک شکست بزرگ نظامی و ایدئولوژیک را در کارنامه‌اش دارد.

برگرفته از :«بی بی سی»

http://www.bbc.co.uk/persian/blogs/2015/01/150126_l44_nazeran_kobane_syria_islamic_state