مبارزات کارگران زن شرکت وال مارت

علیه تبعیض جنیستی و حکم دادگاه عالی آمریکا

پریسا آزادیان

در ماه ژوئن  امسال در یکی از مهمترین  پرونده های حقوقی امریکا،  دادگاه عالی این کشور به اتفاق آرا حق شکایت جمعی کارگران زن وال مارت علیه تبعیضات شغلی را رد کرد و در عوض به کارگران زن این حق را داد که از وال مارت بطور انفرادی شکایت کنند.   بر پایه این تصمیم،  رای پیشین دادگاه تجديد نظر فدرال آمريکا در سال ۲۰۰۷ که در آن حق شکایت جمعی و سراسری بیش از يک و نيم ميليون نفر از کارگران فروشگاه‌های زنجیره ای وال مارت در اعتراض به تبعيض جنسيتي به رسمیت شناخته شده بود، رد شد. در این بزرگ ترین پرونده شکایت جمعی علیه تبعیض نسبت به زنان، شرکت بزرگ بین المللی وال مارت باید در دو زمینه تبعیض در پرداخت مزد برابر در مقابل کار برابر و نیز ارتقای موقعیت شغلی پاسخگو می بود.   سال گذشته وال مارت خواهان توقف پرونده شکایت جمعی کارگران زن علیه تبعیض سیستماتیک شد.  وال مارت بر این باور بود که تعداد زیاد شاکیان مانع از بررسی این پرونده بعنوان یک پرونده مجرد میشود. 

شکایت اولیه این پرونده در ۱۹ ژوئن ۲۰۰۱ از سوی شش تن از کارگران زن کنونی و پیشین وال مارت و شرکت تابع آن سام کلاب، در اعتراض به تبعیض سیستماتیک  در پرداخت دستمزدها و عدم وجود فرصت های شغلی نسبت به کارکنان مرد، آغاز شد، شکایتی که در مدتی کوتاه به بیش از یک و نیم میلیون نفر از کارگران وال مارت گسترش پیدا کرد.  شاکیان وال مارت توانستند با گرفتن رأی تائید از دادگاه آمریکا در سال ۲۰۰۴ راه برای شکایت سراسری در آمریکا هموار کنند.  اهمیت این پرونده از آنجا بود که توانست بر خلاف شکایات پیشین کارگران از کارفرمایان،  از حوزه محلی و ایالتی فراتر رفته و خصلت سراسری پیدا کند.  يك دادگاه تجديد نظر فدرال آمريكا در سانفرانسیسکو با تاييد راي صادره دادگاه قبلی در سال ۲۰۰۴ راه به دادگاه كشاندن وال مارت توسط بیش از یک و نیم میلیون كارگر زن اين شرکت را هموار كرد.  این دادگاه در حکمي که با دو راي موافق عليه يک راي مخالف صادر شد، عملا اجازه پيگيري بزرگترين پرونده شکايت عليه یکی از شرکت های خصوصی در دنیا را صادر کرد.  اقدامی که که در صورت شکست وال مارت منجر به پرداخت میلیاردها دلار غرامت به کارگران  زن میشد.  بی دلیل نیست که وال مارت و بیش از ۲۰  شرکت حامی آن نظیر بانک آمریکا، میکروسافت، اینتل، فدگس و جنرال الکتریک تصمیم اخیر دادگاه عالی امریکا را پیروزی بزرگی قلمداد کردند.   این شرکت های  فراملیتی کاملا واقفند که شکایات فردی کارگران زن نمیتواند اثرات و انعکاسی همطراز با  شکایت جمعی و سراسری  داشته باشد.  آیا برای زنانی که درآمد آنها کمتر از ۲۰ هزار دلار در سال است، منابع مالی حقوقی و تبلیغاتی کافی وجود دارد که بتوانند در شکایت علیه شرکتی فراملیتی که سود آن فقط در چهار ماهه دوم امسال ۴۳،۳ بیلیون دلار بوده است، پیروز شوند؟  شرکت های امریکایی میدانند که نقطه قوت کارگران در نیرو، اراده و اقدام جمعی آنها نهقته است.  سیستم قضایی امریکا دست در دست این شرکت های فراملیتی تلاش می کنند که از اقدام جمعی کارگران خودداری کنند.   

دادگاه عالی آمریکا حق شکایت جمعی کارگران کنونی و پیشین ۳۴۰۰ فروشگاه وال مارت در سراسر آمریکا را بر اساس دو ادعای بی پایه رد کرده است.  اولأـ  گفته شده که  زنان شاغل در فروشگاه های زنجیره ای دارای مشاغلی با مختصات متفاوت هستند و ثانیأـ  چنین ادعا شده که سیستم مدیریت فروشگاه های وال مارت غیر متمرکز و محلی است.  علیرغم این ادعا ساختار و سیستم مدیریت وال مارکت بشدت سانترالیزه میباشد.  فقط تعداد کمی از بیش از ۲ میلیون نفر از کارکنان وال مارت به گردهم آیی های سالانه این شرکت دعوت میشوند.  وال مارت با تبلیغات فریبکارانه و وانمود کردن به وجود زبان و ارزش های مشترک بین همه کارگران و سهامداران نه تنها یک سیستم مدیریت مرکزی و از بالا را تحمیل میکند بلکه حتی در صدد یکسان سازی فرهنگ استثمار در تمامی شعبه های وال مارت است.  ارزش های وال مارت اما در عین حال محافظه کارترین و عقب مانده ترین ارزش های نظام سرمایه داری است.  وال مارت با نامیدن کارگران خود به عنوان "همکار" و یا "شریک"  تلاش میکند تا شکاف عظیم بین واقعیت ها و تجربه متفاوت و غیر قابل مقایسه زندگی کارگران با سهامداران بزرگترین شرکت خصوصی امریکا را ناچیز جلوه داده و جایگاه کارگران در هرم ساختار این شرکت را بپوشاند. وال مارت مذبوحانه تلاش میکند تا کارگران را به سرسپردگی به اهداف این شرکت تشویق کند و در راستای همین اهداف است که  آنها سعی میکنند سام والتن، بنیان گذار این شرکت را بعنوان  مردی متعهد به مردم عادی؛ برآمده از جامعه روستایی، مذهبی, متعهد به خانواده و خود ساخته  معرفی کند.  اما فرهنگ  واقعی وال مارت بر اساس طراحی هدفمند برای کنترل کارگران ، سواستفاده و استثمار هر چه بیشتر آنان بنا شده است. 

با وجود سیستم بشدت سانترالیزه مدیریت در وال مارت، این شرکت در زمینه استخدام و ارتقا شغلی کارگران بصورت غیر متمرکز عمل میکند و عملا  قدرت و اتوریته کامل را به مدیران هر فروشگاه داده است تا در مورد پرسنل خود به هر شکلی که میخواهند تصمیم گیری کنند. در واقع وال مارت مدیران فروشگاه ها را ترغیب میکند که مبنای ارتقا شغلی کارگران زن را بر پایه توانایی و حق واقعی آنها قرار ندهند و متوسل  به روشهای  جانبدارانه، غیر شفاف و  دلبخواهی شوند.  واضح نبودن و عدم شفافیت در پروسه ترفیع شغلی به یک  سبک مشترک در تمامی  فروشگاه های وال مارت تبدیل شده است.   فرصت های رسمی نه تنها  برای کارگران زن در نظر گرفته نشده بلکه راهی نیز برای آنان وجود ندارد که آنها بتوانند از طریق آن از وجود شغل های جدید با خبر شوند و یا اینکه تقاضای ارتقا شغل بکنند.  فروشگاه های وال مارت فاقد پرسشنامه های مخضوص برای تقاضای ارتقا شغل هستند و کارگران برخی از شعبه های وال مارت ناچار شده اند که تمایلشان برای ترفیع را به صورت "توضیحات اضافه" در پایان پرسشنامه ارزیابی سالانه بیاورند.  وجود اینگونه شیوه های غیر رسمی موجب تشویق شیوه های جانبدارانه واعمال تبعیض جنسیتی در سیستم استخدام، ارتفا شغلی و چگونگی تعیین دستمزدها میشود.  با توجه به اینکه مدرک و تجربه ملاکی برای ارتقا شغلی نیست، مدیران فروشگاهها با دست باز سیاست تبعیض جنسیتی را به پیش برده و ترجیح میدهند که مردان کم سابقه و کم تجربه را ارتقا دهند. 

در این شرکت حدود ۷۰% کارگران روز مزدی را زنان تشکیل میدهند و فقط حدود ۳۳% زنان در پست های مدیریت اشتغال دارند.  از آنجایی که پست های مدیریت فقط از میان کارکنان استخدامی برگزیده میشوند، در نتیجه زنان شانس بسیار اندکی برای ارتقا دارند و این بخوبی ابعاد تبعیض جنسی را نشان میدهد.  دستمزد مردان در هر رتبه ای بیشتر از زنان است و با افزایش حقوق در پست های بالا، فاصله میزان حقوق بازهم بیشتر میشود.  حقوق سالانه مدیران مرد فروشگاه های محلی ۳۵% بیشتر از زنان در پست های مشابه است.  مدیران منطقه ای مرد ۵۰% بیشتر از زنان درآمد دارند و در مجموع زنان  فقط ۱۰%  از پست های کلیدی را  بخود اختصاص میدهند.  در سال ۲۰۰۱  دستمزد متوسط سالانه کارگران زن تمام وقت 5 هزار دلار کمتر از مردان بود.  دستمزد صندوقداران در سال ۲۰۰۳،  کمتر از ۸ دلار در ساعت بود و دستیاران فروش تمام وقت با اندکی دستمزد بیشتر در ردیف بعدی قرار داشتند.  کارگران وال مارت زیر خط فقر زندگی میکنند و بندرت از مزایای شغلی برخوردار هستند.

بتی دوک ۶۱ ساله یکی از شاکیان اصلی  است که بعنوان دربان مشغول به کار است.  او که کار خود را در وال مارت در سال ۱۹۹۴  بعنوان صندوقدار و با دستمزد ۵ دلار در ساعت شروع کرد، پس از پیوستن به جمع شاکیان متوجه شد که دو مرد همکار او که سال ها بعد از او به وال مارت پیوستند، دستمزد بالاتری دریافت میکنند.  دستمزد بتی پس از ۹ سال کار در وال مارت به ۸ دلار و ۴۴ سنت در ساعت رسید.   او میگوید که  وال مارت درخواست های مکرر او برای آموزش، تقبل مسئولیت  بیشتر و ارتقا شغلی را فقط به خاطر اینکه زن است رد کرده است . او میگوید با اینکه رأی اخیر دادگاه ضریه سنگینی به تمامی کارگران کم درآمد در امریکاست و لی کارگران  زن وال مارت  مقاومت خواهند کرد. "حقیقت بالاخره روشن خواهد شد.  ما زنان از رأی دادگاه محکم تر هستیم.  ما راه های دیگری پیدا خواهیم کرد. اگر لازم باشد بطور فردی هم که شده به جلو خواهیم رفت". 

شواهد بخوبی حکایت از آن دارند که وال مارت تبعیض جنسیتی را تشویق می کند و در نتیجه آن با پرداخت دستمزد کمتر به زنان و نگه داشتن آنان در پست های کهتر سود هنگفتی را نصیب خود میکند.  از طرف دیگر با ایجاد تفرقه در میان کارگران، وال مارت با تقسیم آنان به اردوی زن و مرد از شکل گیری همبستگی کارگران زن و مرد و اتحاد و اقدام مشترک آنان علیه اردوی سرمایه  جلوگیری میکند.  در نهایت تبعیض جنسی باعث افزایش سود وال مارت و پایین نگه داشتن دستمزد همه کارگران، محدود کردن امیدها و افق های شغلی آنان و استثمار هر چه بیشتر کارگران زن و مرد است.

۱۵ تیر ۱۹۹۰ برابر با ۶ ژوئیه ۲۰۱۱