اقدام ارتش مصر، قطعا یک کودتا بود

یوسف لنگرودی

برکناری و بازداشت محمد مرسی، رییس جمهور مصر، توسط ارتش این کشور، به یکرشته بحث ها درباره این که آیا آنچه که روی داده، یک کودتای نظامی بود یا خیر، دامن زده است. برخی کارشناسان سیاسی و از جمله تحلیلگران چپ، آن را به طور روشن و مشخص یک کودتا دانستند ( مانند رفیق محمد رضا شالگونی ). و برخی آن را کودتا نمی دانند ( مانند رفیق اردشیر مهرداد. وی تاکید می کند از آن جا سیستم هنوز سرجایش باقی است و خود ارتش بخشی از سیستم موجود است، پس نمی توان اقدام ارتش مصر را کودتا نامید )  و برخی ضمن ارزیابی شرایطی که این حادثه در آن اتفاق افتاده ، و همین طوربررسی نظرات دیگران، خودشان موضع روشنی ندارند و معلوم نمی کنند بالاخره معنای آن چیزی که اتفاق افتاده چیست؟ ( مانند رفیق صادق افروز).

اما اقدام ارتش مصر چرا یک کودتا است؟ قبل ازپاسخ به این سئوال مقدمتا باید این را روشن ساخت که کودتاها به روش های گوناگون و جاهای مختلف می تواند اتفاق بیفتد. اما همه آن ها معطوف بربه چنگ آوردن هرم تصمیم گیری و یا از کار انداختن ساز و کارو تشکیلات حریف است. مثلا در یک حزب سیاسی نیز دعوای بر سر قدرت می تواند زیر پای رهبر و رهبران وقت حزب را خالی کند و تیم جدیدی را از راههای غیر معمول، ناگهان در راس تصمیم گیری ها قرار دهد. دریک سازمان دولتی نیز مدیران ووزیران برای به چنگ آوردن موقعیت بهتر می توانند با دسسیه چینی و توطئه به جان هم بیفتند.  در بسیاری از سازمان ها و تشکیلات ها و ارگان ها چنین چیزهایی به سادگی می تواند روی دهد. در چنین مواردی روشن است که معمولا ازسلاح و اقدام نظامی استفاده نمی شود. اما همه این ها  را می توان به نوعی در چهار چوب اقدامات کودتایی قرار داد.

اما کودتای نظامی، همان طور که از نامش پیداست، با توسل به سلاح صورت می گیرد که معمولا توسط ارتش یا گروههای نظامی اعمال می شود. هدف از چنین اقداماتی سرنگون کردن طرف مقابل است و غالبا جابجایی قدرت بین طرفداران یک سیستم معین و در مواردی نیزبه قصد بوجود آوردن نظمی جدید صورت می گیرد( در هم شکستن نظام کهنه و بوجود آوردن نظم جدید اساسا توسط انقلاب صورت می گیرد)  اما یک چیزی که معمولا نقطه اشتراک همه این کودتاهااست، بدست گرفتن قدرت اجرایی کشور است. بسیاری از کودتاها درآمریکای جنوبی، آفریقا، آسیا و یا مثلا کودتاهای مداوم در ترکیه، هیچ گونه تغییر مهمی در سیستم موجود بوجود نیاوردند و حتی در بسیاری موارد به قصد تحکیم سیستم موجود صورت گرفتند. در مصر نیز همین طور. در این کشور ارتش از مدافعان اصلی نظم موجود است. فرماندهی این ارتش  با اقدامی که صورت داده، محمد مرسی را از ریاست  قوه اجرایی کشور پایین کشیده و خود اداره آن را بر عهده گرفته است. از این لحاظ، آن چه که ارتش مصر انجام داده، یک کودتای تمام عیار است. نمی توان به صرف این که در سیستم موجود تغییری صورت نگرفته، از کودتا نامیدن آن خودداری ورزید.

البته اقدام ارتش مصر درست در لحظاتی صورت گرفت که موج دوم انقلاب در این کشور خیزبلندی برداشته بود و وارد  مرحله  تعیین تکلیف با دولت محمد مرسی شده بود. ارتش مصر در حقیقت برای آن که  برکناری اخوان مصر را به نام خود تمام کند، وارد میدان شد. این ارتش می خواهد برای تحکیم موقعیت خویش از مردم استفاده ابزاری کند. همچنین به این علت وارد معرکه شد تا ضمن  جلوگیری ازرادیکالیزه شدن جنبش مردمی،  انقلاب مردم را به سرقت ببرد. به همین خاطربا قرارگرفتن در کنارانقلاب و با در آغوش گرفتن آن، منتظر لحظه ای مناسبی است تابا فرود آوردن " بوسه مرگ " بر پیکر آن، پایان کارش را رقم بزند. این که آیا ارتش مصربه این  هدف خود خواهد رسید یا نه، احتمالا به زودی معلوم خواهد شد.

دوشنبه – هفتم جولای 2013