خاموشی ی اریک هابزبام

رضا چیت ساز

اریک هابزبام روز دوشنبه یک ام اکتبر، پس از مدتی بیماری در سن ۹۵ ساله گی درگذشت. او  در سال ۱۹۱۷ در شهر اسکندریه در خانواده ای یهودی زاده شد. هابزبام پدر خود را در سن دوازده ساله گی از دست داد و برای کمک رسانی به خانواده به عنوان آموزگار انگلیسی مشغول به کار شد. دو سال بعد مادر وی نیز مرد و اریک و خواهرش نانسی هابزبام به فرزند خوانده گی ی خاله ی خود درآمدند. با آن که اریک سال ها در کشورهای آلمانی زبان زنده گی می کرد، پدر و مادر وی با او و خواهرش با زبان انگلیسی گفت و گو می کردند. با به قدرت رسیدن هیتلر در آلمان، در سال ۱۹۳۳، اریک و خانواده برلین را به قصد لندن ترک گفتند. هابزبام پایان نامه ی دکترای خود را در دانش گاه کمبریج درباره ی "تجمع فابیان ها" به پایان برد.

اریک هابزبام بی تردید یکی از برجسته ترین تاریخ دانان مارکسیست و یکی از توان مند ترین تحلیل گران جنبش سوسیالیستی در جهان است و اهمیت او با تاریخ دانان برجسته ای چون ای. پی. تامپسون قابل مقایسه است. معروف ترین کتاب های هابزبام مجموعه ی سه جلدی ی تاریخ سرمایه است که تحت عنوان های"عصر انقلاب"، "عصر سرمایه" و "عصر امپراتوری"; به عنوان مجموعه ی "سده ی دراز بیست ام" شناخته شده اند. علاوه بر این سه کتاب مهم، کتاب "اختراع سنت" است که در کنار کتاب "جوامع تصوری" از بندیکت اندرسون یکی از مهم ترین کتاب های تحلیل مفهوم ملت و ملت گرایی است. در سال ۱۹۹۴ او کتاب "عصر افراطیون، سده ی کوتاه بیست ام" را انتشار داد.

 بنا به گفته ی جولیا دختر وی، "او در سکوت در چند سال گذشته با بیماری ی سرطان خون در حال نبرد بود. و تا خرین لحظات مشغول آن کاری بود که همیشه درگیر آن بود، پی گیری ی وقایع و اتفاقات روزمره. در کنار تخت وی تلنباری روزنامه موجود بود."

شاید آخرین کتاب اریک هابزبام با نام "چگونه گی ی دگرگونی ی جهان؛ مارکس و مارکسیسم" به زیباترین شکل مهم ترین ویژه گی ی وی را به عنوان یکی از برجسته ترین و پرکارترین مبارزان کمونیست قرن بیست ام نشان می دهد. هابزبام گر چه بی تردید یکی از مهم ترین نظریه پردازان مارکسیست بود، اما به مثابه یک سوسیالیست همیشه درگیر فعالیت های سیاسی نیز بود و در ضمن هیچ گاه اجازه نداد که عضویت او در حزب کمونیست بریتانیا استقلال روشن فکری ی وی را از او بگیرد.

با خاموشی ی اریک هابزبام، جنبش کمونیستی یکی از توان مندترین تحلیل گران و یکی از مهم ترین صداهای خود را از دست داد. یادش گرامی باد!