پیام دوازدهمین قطعنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌

بهروز نظری

شورای حکام  آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشستی در روز پنجشنبه ۲۴ شهریور ماه، قطعنامه ای‌ در انتقاد از برنامه هسته ای‌ جمهوری اسلامی به تصویب رساند. این دوازدهمین قطعنامه ای‌ است که شورای حکام در باره برنامه اتمی‌ جمهوری اسلامی صادر می‌کند. در این قطعنامه‌ به بی‌ اعتناعی جمهوری اسلامی به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل و آژانس انتقاد شده، و جمهوری اسلامی متهم شده است که در تاسیسات پارچین اقداماتی را به هدف گمراه کردن و دشوار کردن کار بازرسان آژانس  انجام داده است. پیشنویس این قطعنامه از سوی پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به اضافه آلمان تهیه شده و برای تصویب  در اختیار شورای حکام آژانس بین‌المللی اتمی‌ قرار گرفته بود. یوکیا آمانو، مدیر کلّ آژانس، پس از تصویب این قطعنامه گفت که امیدوار است جمهوری اسلامی پیام این قطعنامه را دریافت کند. . رابرت وود نماینده ایالات متحده در آژانس پیام اصلی‌ این قطعنامه را افزایش فشار‌های دیپلماتیک بر جمهوری اسلامی و وادار کردن آن به همکاری جدی با آژانس اعلام کرده است. کشور‌های عضو اتحادیه اروپا که در شورای حکام آژانس نیز عضو اند، در بیانیه ای‌ که یک‌ روز پیش از تصویب این قطعنامه  صادر شد، جمهوری اسلامی را به عدم جدیت در مذاکرات هسته ای‌ متهم کرده و تاکید کردند که رژیم اسلامی باید آژانس را متقاعد کند که  درصدد تولید سلاح‌های اتمی نیست.

قطعنامه تازه شورای حکام که دوازدهمین قطعنامه این آژانس در ۹ سال گذشته است حاوی نکته و یا اطلاعات جدیدی نیست. اما نباید فراموش کرد که این قطعنامه در شرایط خاصی‌ تصویب شده و بهمین خاطر، و فرای ادامه فشار‌های دیپلماتیک دولت‌های غربی و زمینه چینی‌ تشدید تحریم‌های فلج کننده علیه ایران، حاوی "پیام های" خاصی‌ نیز است. در این مورد بویژه می‌توان به این نکات اشاره کرد:

اولا، این قطعنامه با حمایت و تایید روسیه و چین تدوین و تصویب شده است. وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه ای‌ اعلام کرده است که روسیه نه تنها به این قطعنامه رای مثبت داده بلکه در تدوین آن نیز شرکت فعال داشته است.  در این بیانیه همچنین آمده است که قطعنامه تازه شورای حکام آژانس هیچ تهدیدی را متوجه کسی‌ نمیکند و بلعکس مذاکرات طرفین مناقشه  را تقویت نیز می‌کند. هفته گذشته نیز وو بانگو، رئیس کنگره ملی‌ چین، در ملاقاتی که با احمدی نژد داشت خواسته بود تا جمهوری اسلامی به تلاش‌های خود برای پیشرفت مذاکرات با گروه پنج به اضافه یک بیافزاید.  رایزنی بر سر محتوا و لحن قطعنامه شورای حکام از مدتها قبل بین اعضای گروه پنج به اضافه یک آغاز شده بود و پیشنویس ارایه شده پیشتر به تصویب اعضای این گروه رسیده بود.

ثانیا، این قطعنامه با اکثریت آرا اعضای شورای حکام، یعنی‌ با ۳۱ رای موافق، ۳ ممتنع و ‌یک رای مخالف به تصویب رسید. از ۱۳ کشور عضو و ناظر جنبش غیر متعهد‌ها که عضو شورای حکام نیز هستند، هند، اندونزی، شیلی، سنگاپور، اردن، تانزانیا، نیجر، عربستان سعودی، و آفریقای جنوبی  به این قطعنامه رای مثبت دادند. چین و آرژانتین، دو عضو دیگر شورای حکام که از اعضای ناظر جنبش غیر متعهد‌ها هستند، از جمله ۳۱ کشوری بودند که از این قطعنامه حمایت کردند. مصر، تونس و اکوادور، سه عضو دیگر غیر متعهد ها، به این قطعنامه رای ممتنع دادند. کوبا تنها کشور عضو شورای حکام بود که به این قطعنامه رای مخالف داد. چنین توافقی و بویژه همگامی غیر متعهد‌ها و چین و روسیه با این قطعنامه نشان میدهد که تلاش‌های جمهوری اسلامی و صرف هزینه‌های هنگفت برای برگزاری اجلاس سران غیر متعهد‌ها در تهران، همانگونه که انتظار میرفت، راه به جایی‌ نبرده است.

ثالثا، و از همه مهمتر، تاکید قطعنامه شورای حکام بر راه حل مسالمت آمیز در مقابل برنامه هسته ای‌ جمهوری اسلامی است. چنین تاکیدی حاکی‌ از این است که کارزار مقامات اسرائیلی و طرفداران پروپا قرص آنان در میان جمهوری خواهان راست و هار ایالات متحده برای تهدید جنگ علیه ایران با موانع سختی روبرو شده است. بر اثر تحریم‌های اعمال شده تا کنونی اقتصاد بحرانی ایران زمینگیر شده و بنا به آخرین گزارشات صادرات نفتی‌ ایران در حدود ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده است. همچنین طبق آخرین گزارشات اتحادیه اروپا درصدد است تا تحریم‌های تازه ای‌ را در اواخر مهر ماه تصویب کند. قطعنامه تازه شورای حکام بدون تردید راه را برای تحریم‌ها و فشار‌های اقتصادی و دیپلماتیک بیشتر هموار خواهد کرد. این قطعنامه در عین حال، واکنشی است به تهدیدادت مکرر دولت نتانیاهو برای حمله یکجانبه به ایران. دولت ایالات متحده و متحدان اروپایی آن ضمن حمایت قاطع از اسرائیل ، در دوره اخیر نسبت به تهدیدات نظامی این کشور علیه ایران هشدار داده و تاکید کرده اند که تحریم‌های مرگبار همچنان بهترین ابزار برای مقابله با جمهوری اسلامی است. بدنبال تاکیدات اخیر نتانیاهو و فشار‌های او برای تعیین "خط قرمز" برای جمهوری اسلامی، مقامات ایالات متحده بشدت واکنش نشان داده اند. نتانیاهو در ۲۱ شهریور ضمن حمله مجدد به دولت اوباما بخاطر خوداری از تعیین ضرب الاجل برای ایران گفته بود که کسانی که برای ایران خط قرمز تعیین نمیکنند در موقعیتی نیستند که بتوانند برای اسرائیل خط قرمز تعیین کنند. در این میان انتشار خبر رد درخواست نتانیاهو برای ملاقات با اوباما ضربه دیپلماتیک و هشدار دیگری بود به دولت اسرائیل.

پیش از این ژنرال مارتین دمپسی، رئیس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده، در سخنانی در لندن ضمن تاکید بر اینکه هر گونه حمله اسرائیل به ایران ناموفق خواهد و تنها به توقف موقتی برنامه هسته ای‌ جمهوری اسلامی منجر خواهد شد، به شکل آشکاری پیام دولت ایالات متحده را به اسرائیل منتقل کرد. او در همین سخنان گفت که در صورت حمله اسرائیل به ایران او در این حمله همدست نخواهد بود. این پیام در اسرائیل بدرستی پیامی از سوی دولت ایالات متحده تعبیر شد. عدم تمایل دمپسی  معنایی جز عدم تمایل اوباما به همدستی در حمله به ایران ندارد. مارتین دمپسی بر نکته ای‌ انگشت گذاشته بود که پیشتر از سوی نظامیان و تعداد قابل توجهی از سیاستمدران اسرائیل نیز مورد تاکید قرار گرفته بود، که حمله به ایران نه تنها ناموفق خواهد بود بلکه عواقب فاجعه باری را بدنبال خواهد داشت. عمق مخالفت با سیاست‌های جنگ طلبانه نتانیاهو و اهود باراک با درز اطلاعات محرمانه کابینه امنیتی اسرائیل به یکی‌ از نشریات این کشور روشنتر شد. بنا به گزارشاتی رؤسای موساد و سازمان اطلاعات ارتش اسرائیل با حمله به ایران موافق نیستند.

اکنون چنین بنظر می‌رسد که پیام دولت ایالات متحده از سوی نتا نیاهو دریافت شده است. دولت اسرائیل اکنون تاکید می‌کند که به اختلاف نظر خود با دولت اوباما واقف است و به آن احترام میگذارد.  بدنبال انتشار قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌ و هشدار‌های مقامات آمریکایی و اروپایی، دان مریدور، معاون بنیامین نتانیاهو در گفتگویی با رادیوی ارتش اسرائیل با تاکید بر اینکه علنی کردن اختلافات ایالات متحده و اسرائیل بسود این کشور نیست، اعلام کرد که قصد تعیین کردن خط قرمز و ضرب الاجل برای ایران ندارد. او گفت که تشدید تحریم‌های جهانی‌ علیه ایران بهترین گزینه در شرائط کنونی است. پیش از او نیز وزیر امور خارجه اسرائیل وعده داده بود که دیگر بین دولت اسرائیل و ایالات متحده سخنان نیش‌دار و عصبی‌ در باره برنامه هسته ای‌ جمهوری اسلامی ردوبدل نخواهد شد. تردیدی نباید داشت که دولت‌های غربی و بویژه ایالات متحده همچنان از مترسک اسرائیل برای توجیه تشدید تحریم‌های مرگبار و بمثابه بدیلی در مقابل جنگ نظامی استفاده خواهند کرد. اما واکنش‌های تند مقامات ایالات متحده به اسرائیل نشان میدهند که روابط "ویژه" این دو کشور چندان هم ویژه نیست، و آنها از تلاش نتانیاهو، که با کمپ رامنی پیوند‌های عمیقی دارد، برای مداخله در امور داخلی‌ ایالات متحده و تاثیر گذاری در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بشدت ناراضی‌ هستند.

۲۶ شهریور ۱۳۹۱ / ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۲