حماسه انتخاباتی و مناظره های ولائی

بهروز نظری

انتخاباتی که دستگاه ولایی اصرار دارد حماسه بنامد به یک روحوضی تبدیل شده است. دستگاه حاکمه با سازمان دادن یک کودتا  و حذف نامزدهایی همچون رفسنجانی و مشائی، امنیتی کردن هر چه بیشتر فضای کشور، تشدید سانسور و کنترل رسانه ها، تلاش کرده و می‌کند تا احتمال تکرار تجربه سال ۸۸ را محدود و ضعیف کند. مناظره‌های تلویزیونی بین نامزدهای تایید شده از سوی شورای نگهبان جزو همچنین نشانه‌ای است از این تلاش. کلمه مناظره در جمهوری اسلامی بهمان اندازه بی‌ معنا ‌ست که کلمه انتخابات. در نمایشی که بنا به اعتراف ضرغامی چهارچوب آن از "بالا" تعیین شده است، جایی‌ برای مخالفت و مناظره نیست. براستی نظامی که روسای جمهور و کارگزاران پیشین خود را برنمیتابد، نظامی که سرسپردگی مطلق به شخص ولی‌ فقیه را به شرط اصلی‌ گذشتن از فیلتر شورای نگهبان تبدیل کرده، چه حقی‌ میتواند برای مردم قایل باشد.اما این مناظره‌ها در عین حال تناقضات موجود را منعکس میکنند و نشان میدهند که جامعه‌ ما آبستن چه انفجاری است.

مناظره‌های تلویزیونی در جمهوری اسلامی درست به اندازه انتخابات بی‌ معنا است. اگر وظیفه اصلی‌ انتخابات در نظام ولایی پوشاندن بیگانگی‌ و خصومت ذاتی نظام با حق شهروندی است، مناظره‌های تلویزیونی نیز وظیفه‌ای ندارند مگر پنهان کردن پروسه ضدّ دمکراتیکی که جمهوری اسلامی انتخابات میخواند. اما همانگونه که بارها شاهد بوده ایم تناقضات ذاتی نظام از یک‌ طرف و تعمیق شکاف‌های درونی رژیم از طرف دیگر، مانع از این شده اند که این مناظره‌ها عواقب مطلوبی برای ولی‌ فقیه و نامزدهای مطلوب او ببار بیاورند.  سلطان اما به خود ستایی از زبان دیگران نیازمند است و بر همین اساس "حماسه انتخاباتی" ولی‌ فقیه نمی‌تواند بدون نمایش اعلام سرسپردگی نامزدها به او بوقوع بپیوندد. دو مناظره اخیر دقیقاً، و بیش و پیش از هر چیز ، قرار بود همین را به نمایش بگذارد.  این مناظره ها  حرکت از قبل آغاز شده نظام برای نمایشی کردن کامل مقام ریاست جمهوری را منعکس کردند. نکات دیگری نیز در این رابطه حایز اهمیت هستند.

اکنون کاملا روشن است که وظیفه گرم کردن بازار انتخابات در ایران و اجرای نمایش "حماسه انتخاباتی" بر گردن صدا و سیما است. توقیف تعداد قابل توجّهی از نشریات داخل کشور در چند سال گذشته و کنترل شدید فضای مجازی، در کنار ممنوع کردن عملی‌ جلسات و سخنرانی‌های نامزدهای تایید شده ، دستگاه ولایی را با مشکل بزرگی‌ برای تحقق‌ تازه‌ترین حماسه مقام رهبری مواجه کرده است. ولی‌ فقیه با انحصاری کردن جواز فروش حماسه انتخاباتی، خود حماسه را با خطر مواجه ساخته است. مسئولیت سخت داغ کردن بازار منجمد انتخابات با صدا و سیما است. اما تجربه سال ۸۸ دقیقاً آن چیزی است که دستگاه ولایت و رسانه او نمیخواهند تکرار شود.

طرح پیشبرده شده از سوی صدا و سیما قرار بود با حذف مناظره از "مناظره تلویزیونی" جلوی تکرار مناظره سال ۸۸ را بگیرد و آرامش حماسه انتخاباتی را تضمین کند. اما مدل جدید مناظره، که به گفته مرتضی حیدری از میا‌‌ن بیش از بیست مدل یا سناریوی  بررسی‌ شده توسط صدا و سیما برگزیده شده، نتیجه معکوس ببار آورده است. مدل برگزیده شده توسط صدا و سیما به انفجار خشم و خنده در ایران منجر شد: خشم تعدادی از نامزدها و بخش عظیمی از رسانه‌ها و مقامات رژیم، و خنده جانانه مردم ایران. مناظره صدا و سیما به جای گرم  کردن بازار انتخابات بازار جوک در ایران را به جوش آورده است.  نکته قابل تأمل دیگر این است که در نظر سنجی های‌  تارنما‌های خبری در ایران ، نامزدهایی که به این شکل از مناظره اعتراض کردند  در صدر قرار گرفته بودند. اگر هدف اصلی‌ این مناظره‌ها خاک پاشیدن به چشم مردم است، که هست، می‌توان به جرأت گفت که دستگاه حاکمه در دستیابی به این هدف شکست خورده است.

تجمعات و درگیریهای اخیر در تهران و اصفهان، و همچنین شعارهایی همچون "صدا و سیما، کیهان/ رسانه‌های شیطان"، "ننگ ما، ننگ ما / صدا و سیمای ما" هم از هوشیاری موجود و هم از انفجاری بودن شرایط خبر میدهند. ولی‌ فقیه در چنان بن بستی قرار گرفته که هر اقدام او برای ایجاد آرامش به اعتراضات جدید منجر میشود؛ هر تلاش او برای کنترل اوضاع فرصت های جدیدی برای مداخله مردم فراهم می‌کند؛ و هر گام او برای گماردن "دست بوسان آقا"به مقام‌های کلیدی کنترل واقعی او بر قدرت را متزلزل تر می‌کند. حماسه انتخاباتی و مناظره‌ های دستگاه ولایی از جنس حماسه سیاسی و اقتصادی او است.

۱۶ خرداد ۱۳۹۲ / ۶ ژوئن