گسترش بحران اجتماعی و لزوم ایجاد تشکل های همیاری در محلات بر محور مقابله با آسیب های اجتماعی

رضا سپیدرودی

سن اعتیاد در ایران به سیزده سال رسیده است. قتل با سلاح گرم 16 درصد افزایش یافته است، کودک‌آزاری و همسرآزاری بیداد می کند، نتایج یک تحقیق جدید در تهران می گوید بیش از پنج درصد زنان دارای همسر معتاد با افکار خودکشی دست به گریبانند. اکنون  برخی از زندان های کشور بیش از چهار برابر ظرفیت شان زندانی دارند که اکثریت آنها معتادند. بخش عمده قربانیان آسیب های اجتماعی طبقات زحمتکش و محروم جامعه هستند که، در محلات حاشیه نشین با فقر و تهیدستی روزگار می گذرانند. با کاهش درآمدهای نفتی، افزایش دامنه تاثیرات مخرب تحریم های اقتصادی، واردات انبوه کالاهای قاچاق، تعمیق بحران صنایع کوچک در اثر برچیدن یارانه ها، گرانی های کمرشکن، اخراج های گسترده کارگران و بیکاری انبوه، جای تردیدی وجود ندارد که بحران اجتماعی در ایران بیش از همه از کارگران، زحمتکشان و محرومان حاشیه نشین قربانی می گیرد و این لایه ها هستند که بیشترین شمار قربانیان آسیب های اجتماعی را تشکیل می دهند.

 رژیم جمهوری اسلامی؛ رژیم برادران قاچاقچی سپاه،  اختلاس گران سه هزار میلیارد تومانی و کارفرمایان پیمانی ای که زالووار به جان کارگران افتاده اند، عامل اصلی شکل گیری و گسترش دائمی بحران اجتماعی است. بنابراین بدون نابودی آن چشم اندازی برای مهار این بحران وجود ندارد. چرا که مهار این بحران، دست کم نیازمند برنامه ریزی جامع در حوزه پیشگیری و درمان، سرمایه گذاری های زیربنایی برای بهبود وضع زندگی و معیشت اکثریت عظیم توده های مردم و میدان دادن به مشارکت مستقل توده ای است. با این حال مشروط بودن تامین این نیاز و پیش شرط های مهم دیگر به حذف حاکمیت، سازش با وضع موجود، تسلیم به قضا و قدر، پذیرش رنج و مصیبت در انزوا، خودکشی، تن فروشی، سقوط در سیاهچال بی انتهای اعتیاد یا بی تفاوتی نسبت به جلوه های دردناک فروپاشی روانی، اخلاقی و اجتماعی توده خانه خراب و زحمتکش را توجیه نمی کند. وقتی ظرفیت و عنصر دگرگونی مثبت در صاحبان قدرت غائب است و قدرت سیاسی چیزی نیست جز یک غده سرطانی بدخیم که حیاتش مائده مرگ است، خیزش توده ای از اعماق، خودسامان یابی و سنگربندی در برابر قدرت به بخشی حیاتی از مقابله با مصائب اجتماعی تبدیل می شود.

 تردیدی نیست که هر تلاشی برای سازمان دهی در محلات حاشیه نشین بر محور مقابله با عوارض بحران اجتماعی، نیازمند شناخت کافی از حوزه آسیب و کارکردهای آن، جهت گیری به سمت فعال کردن اعضای خانواده های آسیب دیده و ایجاد همبستگی و همیاری در میان آنهاست. علاوه بر این روشن است که ابتکار سامان یابی در همه حوزه های آسیب بنا به طبیعتش نمی تواند تماما بر دوش خود قربانیان باشد. این بیش از همه بر عهده کنشگران عرصه اجتماعی است/ بر آنانی که در زمینه کمک به لایه های آسیب دیده  تجربه اندوخته اند/ تا با شناخت ویژگی های مهم کار، به گشایش عرصه های ناگشوده همت گمارند. ایجاد تشکل های همیاری در محلات بر محور مقابله با آسیب های معین اجتماعی البته کار بسیار دشواری است و نمی توان انتظار داشت که به سرعت به صف آرایی قربانیان در برابر عاملان اصلی تباهی شان منجر شود. همچنانکه مثلا تلاش های ارزنده و ستایش برانگیز کنشگران حوزه یاری رسانی به کودکان کار و خیابان هنوز نتوانسته است جلوی کودک آزاری را سد کند، یا به کار کودکان پایان دهد، ولی براستی اگر همین اخگرهای فروزان و جان های عاشق در تیرگی های بحران کنونی نمی درخشیدند، یا از دشواری های کار می هراسیدند و کنج عافیت می خزیدند، اکنون ظلمت بی تردید قیرگون تر بود و صف قربانیان بلندتر.

 از آن سو اگر دشواری های عظیم هر گام کوچک در سازمان دهی جمعی محدود از آسیب دیده گان اجتماعی عامل خدشه دار کردن جایگاه مجموعه تلاش هایی نگردد که همزمان از جوانب گوناگون و حوزه های متفاوت در همین راستا انجام می گیرد ، در این  صورت روشن می شود که این سازماندهی بخشی مهم در تقویت عمل جمعی و مستقل در میان لایه های زحمتکش و کارگری است؛ عملی که به شرط تجربه شدن بسط می یابد و از این رو بی کمترین تردید در بنای سنگرهای محکم در دفاع از منافع حیاتی این طبقه نیز موثر خواهد بود.

جمعه ۲۰ آبان ۱۳۹۰ برابر با ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱