مجله زیست محیطی، نگاهی به رخدادهای زیست محیطی ایران و جهان

برنامه ای از مازیار واحدی

تالاب انزلی در بستر مرگ

جنبش دفاع از محیط زیست، جنبش دفاع از زندگی سالم و انسانی است . دیر زمانی نیست که صدای علاقه مندان محیط زیست و دوستداران دریاچه ارومیه بر سر هر کوی و برزن بلند بود که اگاه باشید که ناقوس مرگ دریاچه ارومیه به صدا درامده است . رسانه ها پر بود از هشدار کارشناسان به رژیم در مورد نتیجه اجرای سیاست های غیرکارشناسی و ساخت سد در مسیر رودخانه های منتهی به دریاچه ارومیه. اما عدم توجه مسئولین مرگ نسبی اين درياچه را رقم زد.

 اکنون نیز  با توجه به عملکرد رژیم اسلامی بی جا نخواهد بود اگر بگوئیم: آری تالاب انزلی نيز ميميرد. روزنامه های داخلی نوشتند اين هياهوی رسانه ای نيست! کار استکبار جهانی هم نيست. اين را وقتی که سرشار از لذت در آبراهه های تالاب قايقرانی، و از شوق همگان را به تماشا می خوانی به چشم می بينی و از اندوهی سنگين پر می شوی.

به راستی چرا بايد اين همه زيبايی زير هزاران خروار لجن مدفون شود. تماشای مرداب با اين گُمان، به مثال تماشای عروس شادابی می ماند که در کفن پيچيده و برای هميشه در بستر مرگ خوابیده و گورکنان بيل ميزنند و خاک بر رخسار زيبايش می پاشند. با چنين خيالی هنگامی که از مرداب باز می گردی حس می کنی که تشييع جنازه عزيز ترين کسانت را ديده ای.

تالاب انزلی از جمله زيباترين مناظر آبی گيلان است . اين تالاب محل تخم ريزی آبزيان و پناهگاه و مامن پرندگان بومی ومهاجر است. در داخل تالاب جزاير زيبايی وجود دارد و دو شهر زيبای انزلی و آبکنار در ساحل آن قرار دارند . تالاب انزلی با وسعت نزدیک به دویست کيلومتر مربع، حکم تصفيه خانه را برای رودخانه هايی دارد که به دريای خزر می ريزد . اين تالاب با بيش از صد گونه پرنده، پنجاه گونه ماهی، و صدها گونه موجودات گياهی اکوسيستم کم نظيری دارد . تالاب انزلی در سال ۱۳۵۴ جزو تالاب های بين المللی تحت حفاظت اعلام شد و مهمترين منبع تکثير و توليد ماهيان خاوياری و استخوانی دريای خزر است.

مشکل مهم مرداب آلودگی روز افزون آب آن است. چرا که تقريبا فاضلاب تمام خانه های مسکونی و اغلب کارخانه ها و کارگاه های صنعتی واقع در اطراف مرداب به درون آن و يا به داخل رودخانه هايی که به مرداب می ريزند، سرازير می شوند. با آلوده شدن بيش از پيش آب های مرداب، که محيط آن در گذشته به منزله بزرگترين زايشگاه و پرورش انواع ماهی فلس دار از جمله ماهی سفيد به شمار می رفت، باقيمانده  منابع آبزی مرداب هم در معرض خطر انهدام قطعی قرار خواهد گرفت.  وضعيت چنان نگران کننده است که نه تنها چندين سال است که نام تالاب انزلی در سياهه سرخ تالاب های در خطر نابودی قرار گرفته است، بلکه بيم آن می رود اين تالاب به زودی از سياهه  ده تالاب ممتاز کنوانسيون جهانی رامسر هم خارج شود. در تاييد اين گفته کافی است به ياد آوريم که در طول ده سال گذشته دست کم سه مورد از مرگ دسته جمعی ماهيان تالابی در اين زيستگاه بی بديل گزارش شده است رخدادی که آشکارا شدت کاهش توان زيست پالايی و خود ترميمی بوم سازگان تالاب را نشان می دهد.

عدم توجه مسئولین رژیم اسلامی به مرگ روزانه این تالاب امری بخشودنی نیست. فراموش نکنیم بر اساس اصل پنجاه قانونی اساسی همین رژیم، بايد دولت از هر نوع فعاليتی که منجر به آلوده ساختن و تخريب محيط زيست بيانجامد جلوگيری کند. در صورتی که عملا تمامی محيط های آبی کشور و رودخانه های اصلی ايران تبديل به محلی برای انباشت پس آب و پسماند و فاضلاب شده است. این به این معناست که عدم توجه به طرح های زیر ساختی از سوی رژیم اسلامی، اگر در فاجعه زلزله  آذربایجان سقف فقر را بر سرکودکان و مادرانشان آوار کرده است، و در ارومیه با عدم توجه به موقعیت دریاچه ارومیه و نقش حیاتی آن در پایداری محیط زیست سالم، ویرانی منطقه ای به وسعت یک استان و مهاجرت و آوارگی بومیان ساکن در منطقه را دامن خواهد زد، در تالاب انزلی خود را به شکلی دیگر نشان می دهد.

علاقه مندان به محیط زیست در منطقه اما، تنها به گلایه برنیامده اند. آنان می گویند اگر عزمی برای اجراء در بین مسئولین باشد که نیست، سازمان حفاظت از محيط زيست بايد هر چه سريع تر با طراحی تله های رسوب گير و اقدام به لايروبی بستر تالاب، از بار اضافی آن در کوتاهترين زمان ممکن کاسته و آنگاه با توانمند سازی جوامع محلی و ملزم کردن واحدهای صنعتی و شهری و کشاورزی به تصفيه  سامانه  فاضلاب و پس آب و پسماند خود، گامی موثر برای بازگشت حيات به انزلی بردارد. همچنين ارتقای عمليات آبخيزداری در بالادست حوضه های آبخيز و جلوگيری از قطع بی رويه  درختان جنگلی می تواند به کاهش معنی دار نرخ فرسايش آبی و ورود رسوب به تالاب کمک کند. فراموش نکنیم که علیرغم اینکه هیچ کاری از سوی مسئولین برای این منظور صورت نگرفته و یا بقدری کم بوده که نمی شود نامی از  ان برد، دوسال پیش برای این منظور ده میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده است. در غیاب شفاف سازی سازمانها و نهادهای حکومتی که به جزئی جدائی ناپذیر از سیستم حکومت اسلامی تبدیل شده، وجود سازمان های مدافع محیط زیست می تواند پرچم دفاع از زندگی سالم را با دفاع از محیط زیست سالم به پیش ببرند. فراموش نکنیم..