پیمان حماس-الفتح در کنف حمایت مصر

آلن گرش، 3 مه 2011، تارنامه لوموند دیپلماتیک

ترجمه بهروز عارفی

چهارشنبه چهارم مه ، نمایندگان سیزده جناح فلسطینی پیمان توافقی را در قاهره امضا خواهند کرد. این مراسم بدنبال سازش حماس و الفتح،  در کنف حمایت مصر  چند روز پیش از آن برگزار می شود.

تشکیل دولتی از تکنوکرات ها (فن سالاران) یا شخصیت های مستقل، برگزاری انتخابات ریاست تشکیلات فلسطین تا یک سال دیگر، اصلاحات در سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) و یافتن راه حلی برای دودستگی های نهادهای امنیتی در این مصالحه نامه پیش بینی شده است. هم چنان که در پیمان های اسلو پیش بینی شده ، صلاحیت مذاکرات صلح تنها با ساف خواهد بود. (1)

بدون تردید، این پیمان، شناسائی دولت مستقل فلسطین را در مرزهای ژوئن 1967، با پایتختی بیت المقدس شرقی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، تسهیل خواهد کرد. از این رو، امضای قرارداد با مخالفت فوری اسرائیلی ها روبرو شد. آنان از هم اکنون درصدد اتخاذ تدابیری برآمده اند: از جمله عدم پرداخت مالیاتی  که به نام تشکیلات فلسطین جمع آوری می کند. دولت آمریکا نیز استقبال سردی از این قرار داد به عمل آورده است. هنوز سخت است که در مورد چگونگی اجرای این پیمان نظر داد ولی متن آن تغییرات عمیق در منطقه را بازتاب می دهد.

قرارداد میان الفتح و حماس همه ناظران مذاکرات بی حاصل دو طرف در سال های گذشته را شگفت زده کرد. دلیل این سازش متعدد است. برخی به شرایط فلسطین بر می گردد و برخی دیگر به تحولات منطقه بستگی دارد و از جمله تغییرات در مصر.

دلیل های الفتح و حماس

از هنگام بروز انقلاب ها در جهان عرب، دو جریان فلسطینی با اوجگیری جنبشی اعتراضی، هر چند محدود ولی واقعی روبرو بودند. در فلسطین، هدف اعتراضات نه « سقوط رژیم»، بلکه  «سقوط (پایان) تفرقه» بود. هر دو طرف  با  مخلوطی از فشار و سرکوب  به اعتراضات پاسخ دادند، اما خواست های توده ای را نیز در  نظر گرقتند.

بطور کلی، دو سازمان با بن بست استراتژیکی  رو برو هستند . روند صلح مرده و هر سیاست مذاکراتی الفتح و تشکیلات خود گردان با امتناع سرسختانه حکومت اسرائیل مواجه شده است.  سیاست حماس که از مقاومت سخن می راند، همچنین با بن بست روبروست ، ولی این سازمان تلاش می کند  وضعیت آتش بس با اسرائیل را حفظ کرده و حتی آن را به نیروهای دیگر فلسطینی تحمیل کند.

سرخوردگی محمود عباس به خوبی در مقاله دان افرون (نیوزویک، 24 آوریل 2001) بازتاب  یافته است. (2) در این مقاله، وی از گفتگوی عباس با باراک اوباما صحبت می کند که از وی خواسته بود تا طرح قطع نامه مربوط به محکوم ساختن شهرک سازی های استعماری اسرائیل را از شورای امنیت سازمان ملل متحد پس بگیرد.  نویسنده، فشارها و حتی تهدید های رئیس جمهور آمریکا را نکوهش می کند. یادآوری کنیم که این قطع نامه با یک رای مخالف (غالب) رد شد، یعنی رای ایالات متحده در مقابل چهارده رای همه کشورهای دیگر عضو شورا. آشکار است که رئیس تشکیلات فلسطینی تحولات مصر را در نظر گرفته است که به آن در زیر خواهیم پرداخت.

حماس نیز  در عمل با مشکلاتی روبروست. علاوه بر بن بست استراتژیکی، این سازمان  مجبور است با گروه های سلفی که برخی به القاعده وابسته اند، درگیر شود. برخی از آن ها حماس را متهم می کنند که به حد کافی، نه مقاومت و نه جامعه را اسلامی می کند. از سوی دیگر، ادامه محاصره اسرائیل و مشکلات روزمره اهالی تا حدودی نفوذ سازمان را در غزه کاهش می دهد.

اما، دلایل دیگری نیز که به شورش اعراب وابسته است، حماس را به مصالحه وا می دارد.  تظاهرات در سوریه (3) و سرکوب خشونت بار آن به دست رژیم  بشار اسد، یکی از اصلی ترین متحدین حماس راتضعیف کرده است. سوریه محل امن در اختیار  رهبران برون مرزی حماس (پس از اخراج از اردن) گذاشته بود. این واقعیت که شیخ یوسف القرداوی، یکی از محبوب ترین واعظان اسلام سنی که او را منسوب به اخوان المسلمین می دانند (حماس نیز برآمده از آن است)،  به شدت بشار الاسد را محکوم کرده، (4) سازمان حماس را مجبور می کند از سوریه به نوعی فاصله بگیرد. هر چند، حماس استقرار رهبران سازمان در کشور دیگر را تکذیب کرده است (5). از سوی دیگر، رویدادهای بحرین، تبلیغات خشن ضد شیعه کشورهای حاشیه خلیج فارس، تنش میان شیعیان و سنی ها را در منطقه وخیم تر کرده است. در حالی که ، حماس نه فقط بخش لاینفکی از حرکت اخوان المسلمین است، بلکه همچنین، بخشی از منابع مالی آن  را بازرگانان ثروتمند حاشیه خلیج فارس تامین می کنند و اینان اتفاق حماس را با ایران، با چشم خوبی نمی نگرند. در این شرایط، برای حماس، نزدیکی میان الفتح و به ویژه با مصر از ضروریات است.

تغییرات در مصر

پیمان حماس و الفتح، همچنین و به ویژه بازتاب سیاست خارجی جدید مصر است. حکومت قاهره، بدون قطع رابطه با امریکا و بدون زیر سوال بردن قرارداد صلح با اسرائیل، از سیاست تبعیت از منافع اسرائیل و امریکا فاصله می گیرد. مبارک با وحدت  الفتح و حماس مخالف بود و از جمله به این دلیل که از نفوذ اخوان المسلمین در کشور خود هراس داشت. او غزه را به همچون مشکلی  امنیتی تلقی کرده و در محاصره آن شرکت داشت. در شرایطی که اخوان المسلمین برای شرکت در انتخابات مصر در سپتامبر آینده آماده می شوند، و حتی امکان دارد که در دولت هم شرکت کنند، هراس های حماس بی مورد است. توجه کنیم که جو دموکراتیک در مصر امکان می دهد که همبستگی قوی تری با فلسطینی ها ابراز  و به طور گسترده با محاصره اقتصادی غزه مخالفت شود و دولت مجبور است این واقعیت ها را در نظر بگیرد.

وزیر امورخارجه مصر با قاطعیت اعلام کرد که گذرگاه مرزی رفح (میان مصر و غزه) بازگشائی خواهد شد. او تحریم و محاصره اسرائیل را «شرم آور» ارزیابی کرد (6). اما، بیانات سامی عنعان، رئیس ستاد ارتش مصر اهمیت بیشتری دارد. او به اسرائیل در باره هر نوع اقدامی برای تاثیر گذاردن بر تصمیم گیری مصرهشدار داد (7). (هآرتص، 30 اوریل 2011)

یک منبع دیگر اسرائیلی از قول او نقل می کند که :«دولت اسرائیل باید هنگام صحبت از گفتگوهای صلح خویشتن داری بکار ببرد. اسرائیل همچنین باید از مداخله  در امور داخلی فلسطینیان خودداری کند» (8)

نتیجه این عدم انعطاف را در روابط مصر و ایران نیز مشاهده می کنیم. خبرهائی حاکی ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان دو کشور است. حکومت تهران به مانند دمشق از پیمان میان فلسطینیان استقبال کرد. یک کارشناس مصری روابط بین المللی توضیح می دهد که «احساس جدیدی بر مصر حاکم است و آن این است که باید به مصر به مثابه قدرتی منطقه ای احترام گذاشت» (9)

--------

L’Egypte derrière l’accord Hamas-Fatah, mardi 3 mai 2011, par Alain Gresh

http://blog.mondediplo.net/2011-05-03-L-Egypte-derriere-l-accord-Hamas-Fatah

یادداشت ها:

1 -   Palestinian factions sign reconciliation deal

http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/05/201153111651752111.html

2 -  The wrath of Abbas،

http://www.newsweek.com/2011/04/24/the-wrath-of-abbas.html

3 – به مقاله «شورش در سوریه»، لوموند دیپلماتیک، آوریل 2011 مراجعه کنید:

http://ir.mondediplo.com/article1676.html

4 - http://wn.com/Qaradawi_blesses_the_Syrian_Revolution

5 – به مقاله «نابینائی مرگبار خانواده اسد در سوریه» نوشته پاتریک سآل در لوموند دیپلماتیک، ماه مه 2022 مراجعه کنید..

6 - Egypt to throw open Rafah border crossing with Gaza

http://english.ahram.org.eg/NewsContentPrint/2/0/11014/World/0/Egypt-to-throw-open-Rafah-border-crossing-with-Gaz.aspx

7 - Egypt warns Israel: Don't interfere with opening of Gaza border crossing

http://www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/egypt-warns-israel-don-t-interfere-with-opening-of-gaza-border-crossing-1.358969

8 -  Egypt to open Rafah crossing

http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4062118,00.html

9 --    In Shift, Egypt Warms to Iran and Hamas, Israel’s Foes

http://www.nytimes.com/2011/04/29/world/middleeast/29egypt.html?_r=1&scp=1&sq=David%20kirkpatrick%20egypt%20looks&st=cse