از سيل تا سيل!

نگاهى بر برخورد رسانه هاى آمريكايى

 به جاری شدن  سيل در جنوب آسيا و آمريكا!

داريوش ارجمندى

 فصل بارندگى در جنوب آسيا موسوم به فصل مونسون، باعث جارى شدن سيل هاى عظيمى در كشورهاى بنگلادش، نپال و هند در جنوب آسيا شده است. در روزهاى اخير بيش از ١٢٠٠ نفر در اثر سيل در اين منطقه جان خود را ازدست داده اند. ده ها هزار منزل مسكونى، بيمارستان و مدرسه نابود شده و نزديك به چهل ميليون نفر از ساكنان سه كشور يادشده در معرض بزرگترين فاجعه انسانى معاصر قرار گرفته اند. سازمان هاى كمك رسانى ضمن اعلام اين خبر هشدار ميدهند كه كمبود آذوقه و شيوع بيمارى هاى مرگ بار درنتيجه آب آلوده، جان ميليون ها انسان را با خطرات جدى روبرو ساخته است. با اين حال رسانه هاى جهانى با پيروى از شبكه هاى بزرگ خبررسانى آمريكايى، تقريباً كلامى از اين فاجعه نمى گويند و حجم عمده خبرهاى آنها به انعكاس اخبار توفان هاروى و سيل در ايالت هاى تگزاس و لويزيانا اختصاص دارد. مسئله اى كه البته تازگى ندارد و همه روزه در برخورد اين رسانه ها با عمليات تروريستى هم شاهد هستيم.

اما در جريان وقوع همزمان سيل در جنوب آسيا و آمريكا، اين نگاه تبعيض آميز با يك وجه ديگر از شيوه خبررسانى رسانه ها توأم مى شود كه به راستى شگفت آور است و آن بى اعتنايى كامل اين رسانه ها به دليل وقوع توفان و سيل با اين شدت و تناوب زمانى ست. آنچه در گزارش هاى شبانه روزى شبكه هاى خبرى بين المللى تقريباً ناگفته مى ماند، هشدارهاى دائمى دانشمندان پيرامون نقش تغييرات اقليمى در تناوب و شدت دائماً فزاينده توفان هاست. اكثريت قريب به اتفاق دانشمندان و كارشناسان زيست محيطى مدت هاست كه تأكيد كرده و مى كنند كه در نتيجه تغييرات اقليمى كره زمين، ما همواره شاهد آن خواهيم بود كه فاصله بروز توفان هاى عظيم همچون سندى و هاروى در آمريكا يا موراكوت، اوساگى و هاتو در آسيا كمتر شده و درمقابل شدت و دامنهُ اين توفان ها افزايش خواهند يافت. بيهوده نيست كه وقوع هر توفانى با عباراتى همچون توفان بى نظير، شدت بى نظير باد و يا بارندگى بى نظير همراه است. در جريان توفان "بى نظير" هاروى در تگزاس، تا اين لحظه ميزان "بى نظير" ١٨٠ سانتى متر باران آمده است كه انتظار مي رود در روزهاى آينده باز هم افزايش يابد. براساس گزارش سازمان هواشناسى تگزاس، حجم اين بارندگى ها به رقم "بى سابقه" بين ٢٠ تا ٢٤ بيليون (هزار ميليارد) ليتر بالغ مى شود.

همچنانكه گفته شد، در مونسون امسال در آسياى جنوبى نيز بارندگى به شكل بى سابقه اى صورت گرفت، بطوريكه هم اكنون يك سوم خاك بنگلادش زير آب قرار گرفته است!

اسد رحمان از مدافعين سرشناس جنبش جهانى دفاع از محيط زيست و دبير اجرائى سازمان موسوم به (War on Want) در لندن، در توصيف ابعاد اين فاجعه مى گويد: "درحقيقت هنوز ابعاد فاجعه ناروشن است. بعنوان نمونه بخش هاى وسيعى از نپال ارتباط شان كاملاً با جهان قطع شده و از ميزان خسارات مالى و جانى در اين مناطق خبرى در دست نداريم. ميليون ها نفر با خطر گرسنگى، بى آبى و شيوع بيمارى هاى ناشى از آلودگى آب روبرو هستند. شايد عجيب به نظر برسد كه در جايى كه سيل آمده از بى آبى صحبت مى كنيم، اما متأسفانه تمام منابع آب در جريان جارى شدن سيلاب آلوده مى شوند. و اين در حاليست كه نيمى از مردم كشورى مثل بنگلادش حتى پيش از سيل نيز، زير خط فقر بسر مى بردند. در بنگلادش سطح درآمد سرانه مردم تنها ١٥٠٠ دلار در سال است، اين را مقايسه كنيد با آمريكا كه درآمد سالانه شهروندان ٥٥هزار دلار است(هرچند نبايد نابرابرى در آمريكا را فراموش كرد). منظور من اين است كه ما از برخى از فقيرترين كشورهاى جهان صحبت مى كنيم، و اكنون در اثر اين سيل، همين مردم فقير، تمام آن دارايى ناچيز خود را هم تماماً ازدست داده اند. بايد به اين وضعيت، موقعيت جغرافيايى بنگلادش، منجمله پائين بودن سطح آن را هم اضافه كنيم. در همين حال بارندگى هاى مونسون نيز هر سال با شدت و حدت بيشترى صورت مى گيرد كه خود دو علت عمده دارد. نخست اينكه بدليل گرم شدن روزافزون جو زمين، كوه هاى يخ با سرعت بيشترى آب مى شوند كه از مسير كوه هاى هيمالايا، نپال، هند و سپس بنگلادش به دريا مى ريزد. ازسوى ديگر با گرم تر شدن درجه حرارت آب اقيانوس ها، تبخير نيز با سرعت بيشترى صورت مى گيرد كه به نوبه خود باعث ريزش باران هاى شديدترى مى شود. توفان ها دائما قدرتمندتر و با فاصله زمانى كمترى از يكديگر، منطقه را زير ضرب ميگيرند. مسئله اى كه سابقاً هر چند صد سال يكبار اتفاق مى افتاد، رفته رفته هر چند ده سال يكبار و اكنون به پديده اى تبديل شده كه همه ساله شاهد وقوع آن هستيم."

 بى تفاوتى به موضوع تغييرات اقليمى تنها به شبكه هاى دست راستى و منكر وجود آن همچون فاكس نيوز محدود نمى شود. حتى (سى ان ان) و (ام اس ان بى سى) كه از تصميم ترامپ براى خروج آمريكا از پيمان محيط زيست پاريس بشدت انتقاد مى كردند نيز به بايكوت خبرى پديده تغييرات اقليمى يا (Climate Change) مشغولند. در ميان اخبار اين رسانه از همه چيز، از رابطه نزديكان ترامپ با روسيه و عفو يك كلانتر نژادپرست بدست او گرفته تا عمليات نجات قربانيان سيل، صحبت مى شود، اما كلامى از نقش شركت هاى نفتى همچون اگزان موبايل در پيدايش اين "فجايع طبيعى" سخنى نيست. كارشناسان شركت نامبرده در دهه هفتاد به مديران آن اطلاع داده بودند كه درصورت ادامه استفاده از سوخت هاى فسيلى، با شرايطى كه امروز درگير آن هستيم روبرو مى شويم. اما مديران اگزان موبايل ازجمله وزير امور خارجه كنونى آمريكا آقاى ركس تيلرسون، نخست با خفه كردن صداى اين كارشناسان و نابودى نتايج تحقيقات علمى شان، و سپس با صرف ميلياردها دلار، تلاش كردند كه درست عكس اين حقایق را به خورد افكار عمومى آمريكا و جهان بدهند. درنتيجه همان سرمايه گذارى ها(منجمله پرورش دانشمندان و سياستمداران منكر تغييرات اقليمى) امروزه در آمريكا علاوه بر اكثريت اعضاى كنگره، رئيس جمهور و كابينه اش هم اساساً منكر وجود پديده اى بنام تغييرات اقليمى و گرم شدن جو زمين و يا در بهترين حالت، منكر نقش انسان در پيدايش اين پديده هستند.

ناعدالتى درسياست هاى هيئت حاكمه آمريكا، نتايج و تبعات ديگرى نيز دارد كه بايد به آن اشاره كرد. دكتر رابرت بولارد استاد دانشگاه تگزاس و معروف به پدر عدالت زيست محيطى يادآور مى شود كه در نتيجه سياست هاى ناعادلانه در زمينه شهرسازى و تقسيم مناطق شهرى در گذشته، ساكنان رنگين پوست و فقير مناطق سيل زده، بزرگترين قربانيان طوفان هاروى و تبعات آن خواهند بود. ازجمله بدليل وجود مؤسسات نفتى و شيميايى در همسايگى مناطق فقيرنشين، اين مناطق بيش از ساير نقاط از سيل آسيب ديده و ساكنان آن با مشكلات عديده و جدى مانند بى خانمانى و بيكارى و آلودگى هاى ناشى از راه يافتن مواد شيميايى به سيلاب، درگير خواهند بود. به اين گروه بايد دهها هزار "انسان غيرقانونى"را نيز افزود كه فاقد اجازه قانونى كار و يا سكونت هستند و ازاينرو وضعيت نامعلومى در انتظار آنهاست.

نگاه مختصرى بر روش برخورد رسانه هاى سرمايه دارى با پديده سيل در آسيا و آمريكا، بار ديگر عمق ديدگاه تبعيض آميز اين رسانه ها را در برخورد به جان و ارزش انسان ها در «شمال و جنوب» به نمايش مى گذارد. نگاهى عمقى تر به اين دلايل، نقش نظام سرمايه دارى را در پيدايش فاجعه زيست محيطى آشكار مى كند و ازاينرو بديهى ست كه نمى توان از اين رسانه ها انتظار داشت كه به طرح حقایق در اين زمينه اقدام كنند.

چهارشنبه ۸ شهريور ۱۳۹۶ برابر با ۳۰ اگوست ۲۰۱۷