موانع مشارکت زنان بلوچ در جنبش «زن٬ زندگی٬ آزادی»

محمد ریگی درخشان

در ابتدا در روز جهانی مبارزه با  خشونت بر علیه زنان تاکید کنم که هیچ توجیهی برای خشونت بر علیه زنان قابل قبول نیست.

زنان ایرانی٬ در اکثر جنبش های اجتماعی و سیاسی ایران از جنبش تنباکو گرفته تا جنبش مشروطه٬ ملی شدن صنعت نفت٬ جنبش کارگری٬ جنبش دانشجویی٬ انقلاب ۵۷ و در حال حاضر جنبش «زن٬ زندگی٬ آزادی» در کنار مردان ایرانی نقش پررنگی ایفا کرده اند. جنبش «زن٬ زندگی٬ آزادی» نه تنها  علیه حوزه عمومی ست، بلکه  شورشی علیه حوزه خصوصی نیز به حساب می آید.

در جنبش «زن٬ زندگی٬ آزادی» در سرتاسر مملکت،  ایده ها و شعارهای مشترکی شکل گرفته و هواداران این جنبش در راستای استقبال از این ایده ها و آموزه ها، نسبت  به همدیگر احساس آگاهی٬ هویت و همبستگی ابراز و سعی می کنند ایده ها و برنامه های خود را در جامعه به مرحله اجرا بگذارند. در حال حاضر امکان اعتراض در ایران فراهم شده و در نتیجه نیروی مردمی جنبش، قوی است و دولت آن را نمی تواند کنترل کند.

جنبش «زن٬ زندگی٬ آزادی» یک جنبش اجتماعی است، زیرا حرکتی جمعی است که حول شکاف های مختلف بین طرفداران تغییر وضعیت موجود و مخالفان آنان شکل گرفته است. هواداران این جنبش با استقبال از آموزه های گفتمان های مردم سالاری با یکدیگر احساس همبستگی می کنند.  این جنبش به رغم اعمال زور بی حد و حصر و خشونت دولتی و صیانت فضای مجازی، از شبکه وسیعی از ارتباطات مردمی برخودار شده است. حضور پرشور طرفداران تغییر وضعیت موجود در خیابان ها به مانند راهپیمایی های حکومتی، جمعیتی اتوبوسی نیست.

بر متن این شرایط، بررسی وضعیت جنبش در بلوچستان، نیاز به بررسی دقیق تری دارد. جامعه بلوچستان در طول زمان، در معرض فرایندهای نوسازی نسبی مثل گسترش بهداشت و درمان و درنتیجه افزایش جمعیت٬ گسترش تحصیلات متوسطه و آکادمیک٬ گسترش شهرنشینی و شبکه های ارتباطی و اینترنتی بوده است. علیرغم این وضعیت نوین، همانطور که در کل ایران بنیاد گرایان مذهبی به نام اسلام٬ آزادی و مردم سالاری را محدود کرده اند، در بلوچستان نیز همقطاران سنی مذهبشان نیز دوچندان خواست آزادی را در میان همه جامعه کور کرده اند.  تحولات  پس از انقلاب  و اسلامی شدن حکومت در ایران باعث رشد اسلام گرایی و افزایش تعصبات دینی در جامعه بلوچستان شده است.  در جریان و پس از انقلاب ، بنیادگرایان محلی در بلوچستان توانستند رقیبان خود را تحت عنوان سکولار، لامذهب، کمونیست و چپ از صحنه سیاسی بلوچستان حذف کنند. همچنین سردارگرایی، طایفه محوری و مردسالاری نیز از جمله باورهای قومی است که عامل نابرابری در جامعه بلوچستان بوده است. تبعیض تحمیل شده رژیم، دوری از مرکز، قهر طبیعیت و مسئله جغرافیایی(همسایگی با پاکستان و افغانستان) نیز از عوامل مهم دیگر نابرابری بین زنان و مردان بلوچ می باشد.  اما امروز این جریان خاموش بدنبال حق خواهی بپاخاسته هست. جامعه بلوچستان همچون تمام ایران دهه هاست که مستعد و پذیرای جنبش های اجتماعی است. یک رویداد شتاب دهنده ممکن است شکاف های خفته موجود در جامعه بلوچستان  را بیدار و فعال کند. دعوای ایدئولوژیک بین مذهبیان و سکولاران بلوچ به خصوص زنان در حال جوانه زنی است. جنبش سکولار در بلوچستان در  صورت اتصال و همراهی با زحمتکشان و زنان هم می تواند به مقابله با ارتجاع برخیزد و هم  بر تجزیه طلبان غالب شود.

 در بررسی مشکلات زنان بلوچ می باید  شکاف های سیاسی مثل تبعیضات رژیم در مورد اقوام٬ شکاف مذهبی(سنی بودن)  و شکاف جنسیتی را نیز در نظر گرفت. موقعیت و شرایط زندگی زنان بلوچ در کسب آگاهی، شغل، منزلت اجتماعی، ثروت و قدرت نسبت به مردان بلوچ به شدت تبعیض آمیز است. هنوز متاسفانه در بلوچستان سازمان و شبکه های غیردولتی و مستقل زنانه شکل نگرفته است. اما زنان بلوچ مصمم هستند برای تحقق مطالباتشان صدای اعتراض خود را به گوش نهادهای مدافع تبعیض و سیستم مردسالارانه سراسری و محلی برسانند. همیشه افراد بسیاری در جامعه بلوچستان وجود داشته اند که انتظاراتشان با وضع موجودشان تطابق نداشته اند٬ لذا جامعه زنان بلوچ با انباشته شدن بیشتر انتظارات روبرو شده است.

هر چند جنبش در بلوچستان، تحت فشار نیروهای ارتجاعی سراسری و  محلی هست اما طرفداران جنبش «زن٬ زندگی٬ آزادی» چراغ خاموش در حال حرکتند٬ آنان راه های دیگری برای پیگیری مطالبات شان خلق خواهند کرد و قواعد مسلط جامعه را به چالش خواهند کشید و به محض یافتن فرصت زنان بلوچ را بسیج کرده و به اعتراض عمومی دعوت خواهند کرد. دفاع از حقوق برابر زنان بلوچ با مردان لازمه جامعه امروز ماست. زنان(مادران، خواهران،همسران و دختران) انسان های برابر حقوقند، عروسک یا کنیز نیستند. باید این تغییر تفکر را از خانواده شروع کنیم و یکبار برای همیشه حس مالکیت بر زن را از ریشه بخشکانیم. مطالبه ما تغییر بنیادی خانواده مردسالار است، چون خانواده مردسالار حافظ وضع موجود است.

جمعه ۴ آذر ۱۴۰۱ برابر با  ۲۵ نوامبر ۲۰۲۲