اتحاد نیروهای چپ، کدام مرحله، کدام  چشم اندازها

روبن مارکاریان

در آستانه نشست سوم نیروهای چپ قرار داریم  و از جمله مسائل مورد بحث میان ما نیروهای تشکیل دهند اتحاد این است که اتحاد ما چه نامی باید برای خود انتخاب کند که منطبق با مرحله تکوین اتحاد باشد.

درشرایطی به سر می بریم که اکنون یک ربع قرن از نقطه اوج بحران جنبش کمونیستی جهانی سپری شده است.بحران و شکستی که عواقب سنگین آن همه  بخش های جنبش سوسیالیستی در سراسر جهان را تحت تاثیر خود قرار داده و به پراکندگی بی سابقه ای در صفوف سوسیالست ها در سراسر جهان دامن زد. در متن این بحران اما به تدریج عناصر بازسازی نظری و عملی آغاز شد و به ویژه باشروع بحران جهانی نظام سرمایه داری از سال 2008 و ادامه آن، روند بازسازی نیروهای چپ شتاب بیشتری به خود گرفته است. تحولات آمریکای لاتین و نیز پیدایش بلوک ها و احزاب چپ جدید در اروپا و برخی از کشورهای خاورمیانه نمونه های این بازسازی ها هستند. این روند بازساری دارای ویژگی هائی است که عبارتند از:

الف: بخش های گوناگون جنبش کمونیستی که قبلاً تخاصم ایدئولوژیک و سیاسی و سازمانی داشتند بر اساس مجموعه های از محورهای اساسی وارد فعالیت مشترک می شوند،

ب: بخش هائی از جنبش کارگری سندیکائی دراین اتحاد شرکت می کنند و یا از مبتکرین اصلی این اتحاد  هستند،

ج: بخش هائی از جنبش های اجتماعی، مانند جنبش های ضدجنگ، جنبش های فمینیستی، جنبش های زیست محیطی، جنبش های بومیان و یا اقوام و ملیت های تحت ستم نیز بخشی از جریانات تشکیل دهنده این همایش ها هستند،

د، بخش مهمی از فعالین، روشنفکران و متفکرین چپ مستقل که به خاطر بحران از احزاب و تشکل های سیاسی جدا شده بودند با شکل گیری این اتحادها به آن می پیوندند.

در هر تجربه مشخص معمولاً یکی از بخش های نامبرده مبتکر این نوع همایش ها هستند اما روند اتحاد در تکوین خود به بخش های دیگر نیز گسترش می یابد.

این همایش ها معمولاً چند مرحله را در روند رشد خود طی می کنند:

مرحله اول ایجاد یک چتر عمومی برای همکاری و اتحاد عمل های مشترک حول خطوط عمومی اشتراکات است. با همایش نیروها و شکل گیری قطب چپ سقف مشترکی برای گسترش همکارها، فعالیت سیاسی مشترک فراهم گشته و شرایط  حضور موثر چپ در صحنه سیاسی هموار می شود ،

مرحله دوم، تکوین این همایش به یک بلوک سیاسی با برنامه آلترناتیو در برابر برنامه بلوک های دیگر بورژوائی  است که علاوه بر کارزارها مشترک، اتخاد تاکتیک های واحد را نیز در بر می گیرد و به این ترتیب نیروهائی که در روند کار مشترک به هم نزدیک شده اند از نظر استراتژیک، ساختاری سازمانی و تاکتیک ها مبتی بر فعالیت های پرثمر به هم نزدیک می شوند،

مرحله سوم، مرحله ای است که پس از موفقیت های سیاسی  و کسب پایه های توده ای و طی روند طولانی کار مشترک، احزاب جدید چپ که طیف متنوعی از نیروهای کمونیستی و سوسیالیستی را در خود جای داده است شکل می گیرد و با تکوین ساختارهای متناسب به نیرو و وزنه موثر در چالش های سیاسی فرا می روید. آخرین نمونه های موفق این تجربه حزب سی ریزا(Syriza) در یونان است که در انتخابات روز یکشنبه پارلمان اروپا(25 مه 2014) توانست در راس همه احزاب قرار گرفته و بالاترین آراء را به خود اختصاص دهد و از حزب حاکم یعنی دمکراسی نوین  نیز پیشی بگیرد. سی ریزا(Syriza) ابتدا به صورت یک بلوک اتحاد چپ تشکیل شد و پس از پشت سرنهادن مراحل تکوین خود در تابستان گذشته خود را به صورت یک حزب از طراز جدید سازمان داد. نمونه دوم اتحاد چپ اسپانیا است که باز هم در بلوک چپ متحد توانست با کسب ده درصد آراء نظام سنتی دو حزبی اسپانیا را در هم شکند.

باید تاکید کنم که هیچ تجربه ای حتی در صورت تشا بهات زیاد کپی تجارب دیگر نیست اما واقعیت این است که منطق کلی و روند تکوین این بلوک ها و احزاب ریسمان سرخی است که همه این تجارب را به هم متصل می کند. در بسیاری از موارد تجارب شروع شده در اوائل کار و یا در اوج تکوین شکست خورده اند- هر یک ازاین شکست ها نیز دلائل خاص خود را داشته اند- اما همین روند درکشورهای دیگر آغاز شده و رو به رشد می نهد.   

  ما دو تجربه، اتحاد چپ کارگری و اتحاد انقلابی را پشت نهاده ایم ودر تجربه کنونی  نیروهائی که در هر دو تجربه به طور جداگانه شرکت داشتند اکنون همراه با نیروهای دیگر، که در این دو تجربه نبوده اند، درتجربه اخیر شرکت دارند.

جنبش چپ ایران برای تجدید آرایش خود باید به طیف وسیعی از مسائل پاسخ دهد: پاسخ به گسست میان نیروهای متشکل که به صورت طیف های سیاسی جداگانه چپ انقلابی وسوسیالیست فعالیت می کنند، گسست میان نیروهای متشکل از یک سو و فعالین منفرد از سوی دیگر که بخش مهمی ازبدنه فعالین چپ ایران را تشکیل می دهند، پاسخ به گسست میان نسل ما و نسل های جدید چپ که در بستر بحران و شکست چپ به میدان آمده و مسائل و ویژه گی ها خاص خود را دارند و بالاخره گسست مهم و تعیین کننده ارتباط نیروهای سیاسی چپ  با پایگان اجتماعی خود، با جنبش کارگری و البته در درجه بعد با سایر جنبش های اجتماعی فعال در جامعه ما!

طبعاً نمی توان به همه این معضلات به طور هم زمان پاسخ گفت اما اتحاد در روند بازسازی چپ  باید به همه محورهای یاد شده به پردازد.

اتحادی که اکنون ما در آن شرکت داریم و  سومین نشست خود را برگزار می کند پاسخی برای گسست اول یا پراکندگی سازمان های سیاسی چپ است. اما این اتحاد که گام به سه سالگی موجودیت خود نهاده اکنون در کدام مرحله قرار دارد؟

توافقاتی که اتحاد کنونی یا " نشست مشترک احزاب، سازمان ها و نهادهای چپ و کمونیست" را  شکل داده است دو پایه اساسی دارد که عبارتند ازمبارزه برای سرنگونی انقلابی رژیم جمهوری اسلامی و اعتقاد به آلترناتیو سوسیالیسم به عنوان بدیل این سرنگونی ! طی دو اطلاعیه نشست اول و به ویژه اطلاعیه اجلاس دوم موارد مهم دیگری بر این توافقات اضافه شده است که عبارتند از مرزبندی با آلترناتیو سازی قدرت های امپریالیستی، مبارزه برای آزادی های فراگیر سیاسی، نوع حکومت کارگری شورائی، امحاء نابرابری زنان و مردان، دفاع از محیط زیست، تامین حق تعیین سرنوشت خلق های ایران و دفاع از اتحاد داوطلبانه آن ها. این ها و موارد مشابه مولفه هائی هستند که با اتفاق آراء مورد توافق شرکت کنندگان در اتحاد قرار گرفته اند.البته به این موارد می توان مولفه های دیگری که مورد اتفاق نظر نیروهای چپ می باشد، نیز اضافه کرد.این مجموعه در شرایط حاضر، عرصه های قابل توجه و گسترده ای در اختیار نیروهای گرد آمده در اتحاد  برای گسترش همکاری و فعالیت های مشترک  قرار می دهد. مسئله این است که آیا باید به محورها اشتراکات افزود یا به فعالیت؟ به نظر من ما باید در هر دو محور تلاش کنیم.

- در ارتباط با افزودن محورهای توافقات و تبدیل آن به یک پلاتفرم جامع آلترناتیو سوسیالیستی. این عرصه نیاز به یک تبادل نظر گسترده میان همه فعالین چپ دارد اعم از آن ها ئی که در درون اتحاد کنونی هستند و بخشی وسیعی که خارج از دایره اتحاد قرار دارند. این نوع تبادل نظرها در عین حال بستری است برای رسیدن به توافقات و تفاهمات بیشتر و بنابراین گستردن پایه های اتحاد. چرا چنین روندی باید طی شود ؟ برای آن که حصول توافقات منوط به بحث و تبادل نظر رفیقانه اختلافاتی است که میان فعالین چپ در عرصه مختصات آلترناتیو وسیالیستی در شرایط کنونی وجود دارد و این بحث ها و تبادل نظرها باید فعالین عرصه های مختلف یاد شده در بالا، فعالین منفرد، فعالین نسل جدید چپ ، فعالین کارگری و جنبش های اجتماعی را به این بحث و تبادل نظر وارد سازد زیرا بالاخره باید به این مسئله مهم هم چنان پاسخ گفت که چرا تجربه سوسیالیسم قرن بیستم شکست خورد، این شکست ها برای تجدید آرایش چپ حاوی چه درس هائی است و ما  خواهان چه نوعی از سوسیالیسم هستیم! این آن بحث گرهی است که تجدید آرایش نیروهای چپ و تبدیل آن به یک آلترناتیو جذاب و توده ای  به میزان زیادی منوط به آن است.

- در وجه فعالیت های عملی مشترک اما نکته مهمی که در این سطح از شکل گیری اتحاد مطرح است تبدیل  تجمع کنونی به یک مجموعه فعال سیاسی و تاثیر گذار بر مبنای همه امکاناتی است که این جمع می تواند به صورت مشترک وارد کارزارهای آلترناتیو سوسیالیستی در صحنه ایران سازد.درهمین ارتباط باید ساختارها و مکانیسم تصمیم گیری متناسب با این سطح از تکوین اتحاد تغییرات لازم  را برای انجام این چالش در خود به وجود آورد. در این عرصه هیچ کمبودی از نظر اشتراکات برای گسترش فعالیت مشترک وجود ندارد و مسلماً باید این شکاف را پر کرد.

گام مهم و تعیین کننده دیگر نحوه تنظیم رابطه میان نیروهای متشکل و فعالین مستقل در روند اتحاد است. اما اتحاد کنونی تجمع سازمان های سیاسی و یا نهادهای متشکل است و قادر به در برگرفتن فعالین مستقل که نیروی عظیم و مطلقاً لازم برای بازسازی چپ هستند، نیست. درس گیری از تجارب گذشته به ویژه تجربه اتحاد چپ کارگری نشان می دهد که ظرف تشکل این نیروها تشکل های سوسیالیستی بر مبنای یک فرد یک رای می باشد.منطق تشکل یک فرد یک رای از این قرار است که کلیه کسانی که در این نوع از تشکل های سوسالیستی فعالیت می کنند اعم از آن که عضو حزب  و یا سازمان سیاسی و یا فعال مستقل باشند هر یک تنها دارای یک رای بوده و بدین ترتیب هیچ نوع امتیاز ویژه ای به هیچ عضو این نوع تشکل ها اعطاء نمی شود.

به طور خلاصه!

- ما در مراحل اول تکوین قطب چپ قرار داریم. یکی از عناصر تشکیل دهنده قطب چپ، نیروهای چپ متشکل هستند که می توانند در روند اتحاد خود راه اندازی ریل های دیگر  قطب چپ را تسهیل کنند. 

- در مرحله کنونی باید فعالیت های عملی را با توجه به محورهای اشتراکات موجود تقویت ساخته و گسترش داد.

- مباحثات نظری جزئی ضروری و مستمر از روند تجدید آرایش نیروهای چپ می باشد.ازدرون این مباحثات است که پلاتفرم آلترناتیو سوسیالیستی به مثابه نقطه وحدت نیروهای چپ و کمونیست می تواند شکل بگیرد. 

بنابراین اکنون ما در مرحله اول تکوین قطّب یا بلوک چپ قرار داریم اما در صورت رشد اتحاد و   دگرگونی شدن شرایط مبارزه طبقاتی در ایران  چشم انداز تکوین اتحاد به مرحله بالاتر را می  تواند به یک امکان واقعی مبدل سازد. در مجموع تجربه کنونی ترازنامه مثبتی دارد که امید به تکوین آن را تقویت می کند.

جمعه ۹ خرداد ۱۳۹۳ برابر با ۳۰ می ۲۰۱۴

این مقاله ابتدا برای انتشار در "سایت شورا" ارسال شده است