بحران های جاری از منظر حقوق بشر

رضا رئیس دانا

اگر بخواهیم به بعضی از بحران های جاری و واکنش های حول و حوش آنها نگاه حقوق بشری داشته باشیم، با تناقضات حیرت انگیزی روبرو می شویم. مثلا رژیم عربستان سعودی چهل و هفت نفر را گردن زد؛ اقدامی که قتل عام وحشیانه دولتی بود و احکامی که صادر شده بود، هیچ تناسبی با موازین حقوق بشر و رعایت حقوق محکومان نداشت. در واکنش به این اعدام ها، جناح ولایت فقیه که فرمان ماشین اعدام در ایران را در دست دارد و دائما دارد قربانیان آسیب های اجتماعی در کشورمان را به دار می کشد، به خاطر شیعه بودن یکی از کشته شدگان اعدام گروهی سعودی ها، سفارت عربستان را اشغال کرد؛ یعنی کاری که خودش به معنای تصرف خاک یک کشور دیگر است. پیام این اعتراض، این بود که یک شیعه سعودی از هزاران ایرانی شیعه که توسط ماشین اعدام همین نظام جمهوری اسلامی از بین رفته اند، به شرطی که به نفع رژیم جمهوری اسلامی باشد، جان و حق حیاتش مهم تر است! معترضان به اعدام شیخ نمر در جمهوری اسلامی به اندازه اعدام کنندگان همین شیخ در عربستان، جلاد و مرتجع هستند و معیارهایشان درباره حقوق بشر، فرقی با داعش ندارد. داعش هم همه مخالفان خود را دار می زند، سر می برد، زنده زنده می سوزاند، برده می گیرد و در بازارهای برده فروشی می فروشد. خامنه ای هم همانقدر خودش و منافعش را معیار حق و باطل می داند که ابوبکر البغدادی.

وقتی حقوق انسان صرف نظر از دین، تابعیت، شغل، جنسیت، نژاد و اندیشه سیاسی، اصالت  قطعیت و استحکام نداشته باشد و ملعبه تفسیر حاکمان و سلاطین مختلف باشد، اولین چیزی که از بین می رود حقوق بشر است! نگاه ابزاری به حقوق بشر البته فقط مربوط به  رژیم های مرتجعی مانند جمهوری اسلامی و عربستان سعودی، یا داعش و اسد در سوریه نیست. مدتهاست که رژیم ترکیه در همسایگی ما مشغول کشتار کردها است، حکومت نظامی نامحدود وضع کرده، و آب و برق و خدمات شهری و بهداشت و درمان را روی مردم بسته است. و با توپ و تانک و سلاح های سنگین به مردم بی دفاع مناطق کردنشین جنوب شرقی ترکیه حمله کرده است. صدها نفر تا الان کشته شده اند که بخش عمده اشان غیرنظامی بوده اند. مناطق مسکونی ویران شدند، مردم فرار کرده و آواره شده اند. همه این اتفاقات درست زیر چشم آمریکایی ها و اروپایی ها، دارد صورت می گیرد؛ اما دولت های غربی به خاطر عضویت ترکیه در ناتو و به خاطر این که ترکیه قول داده است جلوی سیل مهاجرت فراریان جنگ سوریه به اروپا را بگیرد، نه تنها روی جنایات این کشور چشم بسته اند، که حتی وعده پرداخت کمک سه میلیارد یورویی به اردوغان دادند. این در حالی است که اردوغان رسما اعلام کرده که الگویش هیتلر است، و علاوه بر حمایت از داعش، رویای احیای امپراطوری عثمانی را در سر دارد. جنگ علیه کردها هم بخشی اش ریشه در همین رویای ارتجاعی دارد. اروپا و آمریکا وقتی منافعشان اقتضا کند، یک دفعه طرفدار حقوق بشر می شوند، ولی براساس همین منافع بر قصابی وحشیانه کردهای ترکیه چشم می بندند.

ما در شرایطی هستیم که سرمایه داری با سرعت بشریت را به سمت بربریت محض می برد. همه جنایت های نفرت آور سیاه ترین دوره های تاریخ، که دیگر تصور نمی رفت جایی در دنیای مدرن داشته باشد، با سرعت دارند احیا می شوند. دوگانگی برخوردها نسبت به حقوق انسانی تعمیم پیدا کرده و در برش های گاه به وضوح طبقاتی تر هم شاهد این دوگانگی هستیم. پیوند ناگزیر حقوق بشر و سرمایه، تلاش برای حفظ پویش سرمایه به قیمت مسخ حقوق بشر است. با یک تعمیم ساده اما واقعی می شود گفت که در دنیای امروز، مبارزه با نقض حقوق بشر، هر چه بیشتر و عمیق تر به مبارزه و مخالفت با مظالم و تبه کاری های نظام سرمایه داری گره خورده است. مبارزه برای حقوق بشر از مجرای دولت ها و قدرت های سرمایه داری، چه امپریالیستی، چه پیرامونی، چه در شکل دیکتاتوری های واپس مانده و قرون وسطایی مثل نظام فقاهتی و چه در شکل نظام های شناخته شده پارلمانی در غرب نمی گذرد. مدافعان حقوق انسانی نمی توانند به نام واقع گرایی یا تحت هر نام و عنوان دیگری نگاهشان را به حقوق انسانی به حد ظرفیت قطب های درگیر در جنگ منافع تقلیل دهند.

به جای تقلیل گرایی در زمینه حقوق بشر، و ایستادن در کنار دولت ها و قطب بندی های آنها در نبرد بر سر منافع، یا جنگ های نیابتی، باید همیشه و همه جا سازش ناپذیر در کنار حقوق انسانی ایستاد. در دنیای به هم پیوسته امروز و در عصر شبکه های بزرگ ارتباطی، مبارزه برای حقوق بشر و ارزش های انسانی اساسا از طریق تشکل ها، نهادهای مردمی و شبکه های اجتماعی و بسیج پائینی ها در برابر بالایی ها است که پیش می رود.