"حجاب اجباری" و ترس از  قدرت اقدام جمعی زنان

 نگار محسنی

درماندگی جمهوری اسلامی در حوزه مسایل زنان مدتهاست که نه تنها در حوزه نظری، بلکه همچنین در حوزه عملی نیز کاملا مشهود است. موارد متعددی که تقریبا در هر مقطع زمان اتفاق می افتد موید این امر است. حضور پررنگ زنان در مسابقه فینال لیگ حرفه ای بستکبال ایران در روز دوشنبه هفته گذشته و گوشه هایی از سخنان  محمدرضا زیبایی نژاد ، یکی از روحانیون دستگاه خاکم، در مورد حجاب دو نمونه از این درماندگی ها به حساب می آیند. فراموش نکرده ایم که چگونه در خردادماه سال گذشته زنان را برای حضور در مسابقات ورزشی مورد  ضرب و شتم قرار داده و بازداشت کردند. اما از طرف دیگر، مقاومت زنان نتیجه داده و رژیم اسلامی را به عقب نشینی واداشت. دور برگشت مسابقات لیگ جهانی والیبال که از بیست و نه خرداد در تهران برگزار می‌شود فرصتی دیگری است برای حضور گسترده زنان.

در حوزه نظری آنچه که پبیش از پیش در سخنان محمد رضا زیبایی نژاد در مصاحبه اش با  پایگاه خبری تحلیلی الف مهم و قابل توجه است، توجیه شکست ایدئولوژیکی  و کوشش بی فایده ی وی برای بازگرداندن آب رفته به جوی است. این شخص که ظاهرا متخصص حوزه زنان، خانواده و جنسیت و همچنین "مدیر مرکز تحقیقات زن و خانواده وابسته به حوزه علمیه قم" هست، از جمله کسانی است که حاکمیت را در مورد واکنش به حجاب به رفتار متناقض دعوت می کند. وی می گوید: " اگر ما فردا در آلمان و ترکیه به قدرت برسیم شراب را یکباره نمی توانیم برداریم و حجاب را یک دفعه نمی توانیم بر سر زنان بگذاریم ، چون مردم شورش می کنند. بنابراین باید مرحله به مرحله و هر جا که قدرتش را داشتیم سیاست حجاب اجباری را پیش به بیریم". او در ادامه به آمار رژیم در مورد کلانشهر تهران در مورد حجاب اشاره می کند که براساس آن شصت و هفت درصد زنان حدود شرعی را رعایت نمی کنند. او با استناد به این آمار می گوید:"خیلی از مدافعین سیاست های حکومت متوجه نیستند که نظام اسلامی قدرت سخت را دارد اما قدرت نرم را ندارد، یعنی مردم با نظام همراهی نمی کنند". این مدیر "مرکز تحقیقات زن" خطاب به طرفداران برخوردهای مستقیم با زنان می گوید:" اگه بخواهید نسبت به تمام مصادیق بدحجابی و بی حجابی و منکرات اجتماعی واکنش نشان دهید، کل جامعه در مقابلتان می ایستد و با همه هم که نمی توانید درگیر شوید". به عبارت دیگر او معتقد است که هر جا توانستند با زنان درگیر شوند و هرجا که سمبه پر زور بود، تاکتیکی، انعطاف نشان دهند. کما اینکه ضرب المثل هم آورده می گوید: "وقتی زورت به شوهر ننت نمی رسه  بهش بگو عموجان! ".

به این ترتیب جوهر  نظریه این شخص مسئول در نظام اسلامی را در مورد حجاب چیزی نیست مگر بوقلمون صفتی ای که مستمرا رنگ عوض می کند. بر اساس نظر وی پیشبرد سیاست های سرکوبگرانه و ضد زن را ، مخصوصا در آنجا که با مقاومت گسترده ی توده ای مواجه است، می بایست با ایجاد شبکه های سرکوبگر در پائین، پیش برد. در واقع زیبایی نژاد به آن حد از "عقلانیت " رسیده است که بفهمد سیاست بگیر و ببند، شکست خورده است و با زور و اجبار نتوانسته اند حجاب را حفظ کنند. در عین حال وی هنوز رابطه بین تحولات اجتماعی و پیامدهای آنرا خوب نفهمیده است. او تصور می کند تحولات اجتماعی پدیده هائی ایستا و مجزا هستند. بنابراین اگر عناصر حکومتی به حد کافی مکار و مزور باشند ، می توانند جنگ گریلایی و سنگر به سنگرعلیه زنان را پیش ببرند. فی المثل در شهری که فضا اجازه میدهد، بی حجاب ها را زیر مشت و لگد بگیرند، ولی در شمال شهر تهران، چشمان خود را به بندند. وی تصور می کند، حاکمیتی را که مورد تنفر شدید مردم بوده، ارزشش هایش از جمله حجاب اجباری اش، را به سخره می گیرند، می توان با ایجاد شبکه هایی از همین مردم مقبول کرد، نفرت را از بین برد و کاری کرد که امر حجاب در مردم درونی شود. اما واقعیت چنین نیست، رژیم جمهوری اسلامی اگر حتی در زمینه سرکوب زنان به شیوه های سازماندهی سرکوب فاشیستی، مبادرت کند ، باز هم جنگ را باخته است. چرا که در جامعه ایران ، بعد از سی و شش سال تجربه ی حاکمیت اسلامی، دیگر با هیچ ابزاری نمی توان سرکوب را توده ای کرد. زیبایی نژاد چون در نهایت ، نیم نگاهی هم به واقعیت دارد ، همزمان به قدرت تخریبی و ضد اجتماعی "ترس" پناه برده ، می گوید: "فرض کنید اگر امروز همه زن ها اراده کنند با لباس نامناسب بیرون بیایند، ممکن است زور حکومت به آنها نرسد؛ ولی نزد تک تک شان اگر بروید، می ترسند. این ترس برای جامعه مفید است." در واقع او که یکی از سیاست گذاران حکومت در حوزه زنان و خانواده است، اعتراف می کند که اساس جنگ گریلایی اش علیه آزادی پوشش زنان، ایجاد ترس از قدرت حکومت است. اما آنچه که او و سایر دست اندرکاران خاکمیت اسلامی نمی فهمند این است که یدیده ی ترس دائمی نیست و دیر یا زود درک قدرت اقدام جمعی، برج و باروی ترس از رژیم رو فرو می ریزد. هم اکنون ما شاهد شکل گیری گام به گام و حوزه به حوزه تاثیر معجزه آسای اقدام جمعی هستیم. حضور زنان در ورزشگاه ها و عقب راندن رژیم جمهوری اسلامی از طرف زنان فقط یکی ازاین عرصه هاست.