نقدی به دیگری، نقدی به خود

دیوار نوشته

یک ـ  بر مدار تکرار می چرخیم. شبهای تاریک، روزهای ملالت بار و چشمهایی منتظر به خورشیدگونه هایی بی فروغ! امیدی پوشالی بر بستر وهم! " آفتاب مفهوم بی دریغ ِ عدالت بود و آنان به عدل شیفته بودند و  اکنون با آفتاب گونه ای  آنان را این گونه دل فریفته بودند(1)". ابتذال عامه (2): فرو افتادن در هیاهوی جماعت، جماعت قیل و قال کنندگان. از خود بیگانه شدن و همنوا شدن با قیل و قال گران. ذوق زده شدن و تبلور احساسات پوچ. هیاهو های پوشالی و صف بندی های مبتذلانه گرداگرد خورشیدگونه های بی فروغ. هیچ ساحتی به اندازه ی سیاست در این جامعه به ابتذال کشیده نشده است. ابتذالی حاصلِ آمیختگی سیاست با عرفان. ابتذالی حاصلِ آمیختنِ سیاست با زهرِ مرید-مرادی گری. تا پالایش حوزه ی سیاست از این زهرِ از- خود- بیگانه گر، امیدی به نجات نخواهد بود!

دوـ  اصلاح یا انقلاب؟ مساله مقدم تر، گم گشتگی است. گم گشتگی. از خود بیگانه شدن. در دیگری ذوب شدن و در یک کلام مرید و مرادی گری. افرادی که در اسطوره-منجی هایشان گم گشته اند فریاد نجات جامعه را سر می دهند! پارادوکسی عجیب و غریب. چگونه ممکن است فردی که در  بندِ دیگری (اسطوره اش) است فریاد رهایی جامعه از بندهای حاکم را سر دهد؟ او نخست می بایست خود را رها کند! ابتذال عامه اما هوش از سرها ربوده است! هدف از اصلاح یا انقلاب چیست؟ نه این است که آرزومند تحقق بستری هستیم که در آن افراد جامعه بتوانند رهایی خود را فعلیت بخشند. رها شدنِ افراد از بند اسطوره ها مقدمه ی بی قید و شرط رهایی جامعه از بندهای حاکم است. تا این رها شدگی شکل واقع به خود نگیرد، امید به نجات، امیدی کاذب خواهد بود!

سه ـ سال، سال "حماسه ی سیاسی(3)" است و فصل، فصل انتخاباتِ ریاستِ دولتِ اسلامی. به قرینه ی اختلاس سه هزار میلیاردی در سال "جهاد اقتصادی" شاید بتوان از سال "حماسه ی سیاسی" نیز رمزگشایی نمود! اما سخن گفتن از انتخابات پیش رو و وارد شدن به بحثها و جدلهای پیرامون آن در شرایطی که رای های دزدیده شده ی انتخابات گذشته باز پس داده نشد به معنای پشت پا زدن به روح اعتراضات 88 و به فراموشی سپردن آن و  وارد شدن به بازی ایست که مهندسی نظام اسلامی در سال حماسه سیاسی خواهان رقم خوردن آن است. مساله ی ما از اینرو نه انتخابات پیش رو بلکه همچنان انتخابات گذشته است. این پایبندی می تواند به مثابه مقاومت در برابر ابتذالی باشد که شعله های آن حول انتخابات پیش رو در حال فراگیر شدن است!

چهار ـ  یک نقد به دیگری، یک نقد به خود! در صداقت دستی که انگشتانش تنها به سمت دیگران نشانه می رود باید شک کرد! هنگامی که میان اجزای مختلف یک کل تناسب برقرار باشد می توان یک جزء را به عنوان نماد و سمبل، جهت تداعی کردن وضع کل نشان کرد. نماد جنبش سبز در روزهای اعتراضی 88 ، هم می توانست توده ی مردمی باشد که با حضور میلیونی خود و تسخیر خیابان خواب از چشم دیکتاتوری ربود و هم میرحسین موسوی در روزی که راه خود را از صف حکومت جدا کرد و به خیابان و میان مردم رفت. نمادهایی که هر یک بواسطه نفی وضع موجود تداعی گر نوعی پیروزمندی بودند. اما نماد جنبش سبز در روزهای منتهی به انتخابات 92 کدام است؟  اکنون میرحسین موسوی همانقدر غایب است که مردم. جزء حاضرِ جنبش سبز حالا رسانه های سبز اند. کلمه، جرس و ... . رسانه هایی که بخشی از وظیفه یا کارکردشان به نمادسازی و اسطوره سازی از میرحسین موسوی معطوف است! اما پذیرفتن آنچه رسانه های سبز عهده دار آنند تنها می تواند ریشه در نافهمی داشته باشد. نماد جنبش سبز برخلاف آنچه این رسانه ها سعی در تلقین آن دارند، نه میرحسین که خودِ این رسانه ها هستند! رسانه هایی که در مقام و جایگاه نمادین، بهترین تداعی گر شکست جنبش سبز اند! بازتاب روان پریشیها و عقده گشایی های عبدالکریم سروش (4) و اراجیف گویی های این و آن (5) نمونه هایی گویا از موقعیت اسفناک و دیکتاتور مآبانه ی رسانه هایی هستند که نقش نمایندگی جنبش سبز را بر عهده گرفته اند!

پنج ـ  اما نقدی به خود. این نقد در واقع چرخاندن انگشت و نشانه روی آن به سمت خود است. و این چرخش مقدمه و لازمه ی جدا شدن و سر باز زدن از آن دیکتاتوری همگانی(2) است که آدمی را تنها به نگریستن به دیگرسو فرا می خواند. از این رو خودنقدی لازمه ی فائق آمدن بر دیکتاتوری است. هر کجا خودنقدی غایب باشد دیکتاتوری حاضر و آماده است. چرا جریان حاکم بر رسانه های سبز را دیکتاتور مآبانه قلمداد میکنم. زیرا خودنقدی جایی در رسانه های سبز ندارد. تریبون سبز تنها متعلق به دگرنقدگران و خودستایشگران است. چارچوب نوشته های آنها اینگونه است: با نقد دیگران اغاز می شود و با مدح و ستایش خودی ها پایان می یابد! در یکی دو سال اخیر و در حوزه فعالیت چپ رادیکال و نیز آنارشیسم نشریات صوتی و نوشتاری گوناگونی با رویکرد تحلیلی- انتقادی و نیز گروه های اینترنتی چندی با اهداف گوناگون ظهور کرده اند که تعدادی از آنها همچنان به فعالیت خود ادامه می دهند و تعدادی نیز یا بسیار کمرنگ شده و یا به کل محو شده اند. اینکه چرا برخی توانسته اند به فعالیت خود ادامه دهند و برخی دیگر نه یکی از موضوعاتی است که درنگ بر آن و پرداختن مفصل به آن به عنوان یکی از محورهای خودنقدی از برخی جهات ضروری می نماید. از باب مثال در نگاهی اجمالی چنین به نظر می رسد که آن دسته از نشریاتی که صرفاً جنبه ی انتقادی- تحلیلی نداشته و به نوعی بازتاب دهنده عمل (کنش) گردانندگان آنها در جهان واقع هم بوده اند از پایداری و ماندگاری به مراتب بیشتری برخوردار بوده اند. اهمیت بررسی این موضوع از آن جهت است که می تواند ما را به یافتن کلید معمای سازمانیابی نزدیک تر کند (6).

اشاره ها در متن و پی نوشت ها:

1ـ       شعر با چشمها ... از احمد شاملو

2ـابتذال عامه" عبارتی است که اخیراً در نوشته ای از ه.پ. در سایت پراکسیس دیدم. "دیکتاتوری همگانی" عبارتی است که چند سال پیش در تفسیر جاناتان ری از هستی و زمان هایدگر دیده بودم. عبارت اول همانقدر برایم جالب بود که عبارت دوم. از این رو از هر دو در معنایی شاید یکسان در این نوشته استفاده کردم.

3ـ   نامگذاری سال 92 توسط رهبر جمهوری اسلامی. شاید نیازی به گفتن نداشت اما به هر تقدیر حس کردم شاید کسانی باشند که ندانند.

4ـ اشاره به ادعای عبدالکریم سروش مبنی بر سرقت ترجمه کتاب هارتناک توسط حداد عادل (جوابیه حداد عادل - سایت جرس

5ـ اشاره ی نمونه به اراجیف یک ملا که گفته است: "کشتنانسان ها به نام اسلام بدعت است" ( سایت کلمه)! فقط یک ملا می تواند یاوه گویی را از حد خود هم بالاتر ببرد. لابد سنگسار هم جزو بدعتهای اسلام است! و لابد تکه پاره کردن زنده یاد احمد کسروی هم از بدعتهای اسلام بود!

6ـ قصد نوشتن 4 بند هفت هشت خطی را داشتم که هم بند 4 از حد پیش بینی شده تجاوز کرد و هم نوشتن بند 5 لازم آمد که به دلیل طولانی شدن این بند از وارد شدن مفصل به بحث خودنقدی نشریات اجتناب نمودم. زمان یاری کند در فرصتی دیگر.  

جمعه – 30 فروردین 1392