انقلاب چیست؟

طارق علی

ترجمه مهرداد امامی

از زمان شروع بهار عربی مباحث زیادی در مورد انقلاب‌ها در گرفته است. البته نه از جانب من. بنده علیه این موضع استدلال کرده‌ام که خیزش‌های جمعی بر مبنای خود یک انقلاب را به وجود می‌آورند، یعنی انتقال قدرت از یک طبقه‌ی اجتماعی (یا حتی یک لایه) به طبقه‌ای دیگر که منجر به دگرگونی بنیادی می‌شود. حجم واقعی توده‌ها عامل تعیین‌کننده‌ای نیست مگر آنکه مشارکت‌کنندگان در اکثریت خود دارای مجموعه‌ی مشخصی از اهداف اجتماعی و سیاسی باشند. در غیر این صورت، آن‌ها همواره توسط کسانی که چنین اهدافی دارند یا به دست حکومتی که عرصه‌ی ازدست‌رفته را به سرعت باز خواهد ستاند، گیر می‌افتند.

مصر بارزترین نمونه در سال‌های اخیر است. هیچ سازمان قدرت خودآیینی هرگز به وجود نیامده است. اخوان‌المسلمین، این نیروی اجتماعی محافظه‌کار، که با تأخیر به مبارزه برای سرنگونی مبارک پیوست، به مثابه‌ی نیرومندترین بازیگر سیاسی در پیکار ظاهر شد و بدین ترتیب انتخابات پیش روی خود را با پیروزی پشت سر گذاشت. فرقه‌گرایی، حماقت، و میل به راضی نگه داشتن هم واشنگتون و هم دستگاه‌های امنیتی محلی که کار همیشگی بوده است، اخوان را بدین سمت رهمنون کرد که خطاهای راهبردی و تاکتیکی بسیاری حتی بنا بر نگرش خود مرتکب شود. تحرکات توده‌ای نوینی سر بر آورد که حتی عظیم‌تر از تحرکاتی بود که به سرنگونی مبارک منجر شد. یک بار دیگر این بسیج‌های توده‌ای فاقد سیاست بودند و ارتش را به مثابه‌ی نجات‌دهنده‌ی خود تلقی ‌کردند و در بسیاری از موارد خشونت ارتش علیه اخوان را ستودند.

نتیجه مشخص بود. رژیم قدیم به بهانه‌ی حمایت از توده‌ها بازگشته است. اگر نسخه‌ی اصلی یک انقلاب نبود، اما نسخه‌ی بعدی مشخصاً یک ضد انقلاب است. ارتش صرفاً از نقش خود در سیاست مجدداً دفاع می‌کند. این ارتش بود که تصمیم به سرنگونی مبارک و مُرسی گرفت. چه کسی ارتشیان را سرنگون خواهد کرد؟ یک بسیج توده‌ای دیگر؟ من کاملاً در این مورد شک دارم. جنبش‌های اجتماعیِ ناتوان از گسترش یک سیاست مستقل، محکوم به نابودی‌اند.

در لیبی حکومت قدیم به دست ناتو پس از شش ماه بمب باران بی‌وقفه نابود شد و گروه‌های قبیله‌ای مسلح همچنان بر کشور حکم ‌رانی می‌کنند و خواستار سهم ‌شان هستند. بر حسب هیچ معیاری نمی‌توان از انقلاب سخن گفت.

در مورد سوریه چطور؟ در اینجا نیز خیزش توده‌ای وجهه‌ای اصیل داشت و بازتاب‌دهنده‌ی میل به تغییر سیاسی بود. اگر بشار اسد در طول شش ماه نخست و حتی بعدها با مذاکرات موافقت کرده بود، انتقال قانون اساسی می‌توانست صورت گیرد. در عوض، اسد شروع به سرکوب کرد و خطوط نبرد تراژیک آشنای شیعه - سنّی (این تفکیک در پی اشغال عراق پیروزی واقعی برای ایالات متحد بود) به میان آمد. ترکیه، قطر و عربستان سعودی جنگ‌افزارها و نیروهای داوطلب را متحدِ خود ساختند و ایرانی‌ها و روس‌ها نیز گروه مقابل را تجهیز نظامی کردند.

این تصور که شورای ملی سوریه (SNC) حامل انقلاب سوریه است همان‌قدر خنده‌دار است که تصور کنیم اخوان همین کار را در مصر انجام داد. اکنون جنگ داخلی سبعانه‌ای در میان طرفین در حال وقوع است. آیا رژیم اسد از گاز یا سلاح‌های شیمیایی دیگری استفاده کرده است؟ نمی‌دانیم.

حمله‌ای که ایالات متحد در نظر دارد به منظور بازداشتن پیشرفت‌های نظامی اسد در شکست دادن اپوزیسیون و بازستاندن کشور طراحی شده است. این آن چیزی است که در سوریه در معرض خطر قرار دارد.

در خارج از کشور، سعودی‌ها ناامید از اِعمال کنترل سنّی برای هر چه بیشتر منزوی کردن ایران، از جانب رژیم شیعه‌ی نیمه-روحانی در عراق که توسط اشغال آمریکا سر کار آمد، تقویت می‌شوند. منافع اسرائیل به شدت محرمانه‌اند. اسرائیل خواهان سرنگونی حزب‌الله است. هر اتفاق دیگری که در سوریه بیفتد یا نیفتد، هیچ ربطی به یک انقلاب ندارد. تها متعصبان فرقه‌گرای کوته‌نظر می‌توانند در این شرایط از انقلاب سخن بگویند.

این ایده که عربستان، قطر و ترکیه با حمایت ناتو در پی ایجاد یک سازمان انقلابی دموکراتیک یا تشکیلاتی دموکرات هستند، با اتفاقاتی که در سایر نقاط جهان عرب می‌افتد به چالش کشیده می‌شود. فرانسوا اولاند دموکرات، از حکومت استبدادی مراکش دفاع می‌کند و آن را توجیه می‌نماید، سعودی‌ها مانع یمن می‌شوند تا پیشروی کند و بحرین را به تصرف در آورد، اردوغان درگیر سرکوب‌های داخلی بوده است، اسرائیل از زانو زدن سازمان رهایی‌بخش فلسطین (PLO) راضی نیست و سعی می‌کند حماس را هم به این کار وادارد (در این زمینه مُرسی کمک‌هایی کرده بود) از این رو می‌تواند به حمله به حزب‌الله فکر کند.

منطقه در وضعیت هرج‌ومرج کلی به سر می‌برد و اغلب پناهندگان سوری در لبنان و اردن کاملاً از این موضوع آگاهند که حملات آمریکا وضع کشورشان را بهبود نمی‌بخشد. بسیاری از شهروندان دلیر سوریه که خیزش‌ها را شروع کردند امروز در کمپ‌های پناهندگی قرار دارند. آن‌هایی که در خانه مانده‌اند از هر دو طرف واهمه دارند و چه کسی می‌تواند سرزنش‌شان کند.

4 سپتامبر 2013

منبع:

http://www.counterpunch.org/2013/09/04/what-is-a-revolution/

برگرفته از :« توصیفات انسان شناسانه»

http://anthropos.blogfa.com/