هشتم مارس صد سال پیش

 جنبش آغازگر انقلابات

رضا چیت ساز

صد سال پیش؛ هشتم مارس ۱۹۱۷ هزاران زن برخاسته از منطقه ی رادیکال ویبورگ در پتروگراد؛ نیرویی بودند که با تظاهرات خود علیه جنگ؛ فتیله ی انقلاب فوریه را مشتعل کردند. از آغاز جنگ سه سال می گذشت. جنگ خانمان سوزی که تا آن زمان بیش از دو میلیون نفر از جوانان روسیه را به خاک و خون کشیده بود. جنگ ویران گری که رهبری ی سوسیال دموکراسی در آلمان؛ بزرگ ترین و سازمان یافته ترین سازمان کارگری در تمام جهان در آن زمان؛ با زیر پا گذاردن تمام توافقات و تعهدات خود در آن شرکت کرد و مشتاقانه پرچم برادر و خواهر کشی را برافراشت. تظاهرات زنان نساج در پتروگراد به این امر اعتراض می کردند که هر روز پس از کار باید ساعت ها در صف های مختلف می ایستادند تا شاید بتوانند نان و غذا برای خانواده ی خود تهیه کنند.

تظاهرات هشت مارس؛ روز جهانی ی زن؛ با شعار "نان و صلح" آغاز شد. تظاهراتی که به زودی زنان دیگر  را که با درد مشترک خواهران خود آشنا بودند به صفوف  تظاهرکننده گان کشاند. دیری نگذشت که مردان کارگر در کارگاه ها با شنیدن شعار زنان تظاهر کننده "نه به جنگ؛ نه به گرانی و گرسنه گی" با همسران؛ مادران؛ خواهران و دختران خود هم راه گشتند. با به پایان رسیدن روز تعداد تظاهرکننده گان به صد هزار نفر رسیده بود.

روزهای بعد این رقم چند برابر شد. محلات کار به جلسات سیاسی تبدیل شد و خواست ها شفافیت یافت: «کاهش کار به هشت ساعت در روز»؛ «اصلاحات دموکراتیک». چند روز پس از تظاهرات هشت مارس؛ سربازان روسی شورش کردند و شوراهای کارگران و سربازان شکل گرفتند و یک هفته بعد تزار از قدرت کناره گیری کرد. موج انقلابی که در بهار ۱۹۱۷ از روسیه آغاز شد؛ جهان را برای همیشه تغیر داد. در عرض یکی دوسال امپراتورهای برلین و وین در هم فروریختند و حق رای عمومی برای زنان و مردان در یک سری کشورها از رویا به واقعیت پیوست. 

انقلاب روسیه؛ بی تردید مهم ترین و تعین کننده ترین واقعه ی قرن بیستم است. انقلابی که بدون آن؛ دموکراسی ی سیاسی و حق رای عمومی رویایی بیش نمی بود. در این دوران که مردسالاری و زن ستیزی؛ به هنجارهای رسمی ی جوامع تبدیل شده است؛ ضروری است که به یاد بیاوریم که این زنان طبقه ی کارگر بودند که با شورش خود علیه بی عدالتی ی اجتماعی؛ پیش قراولان شورشی بودند که از قبل آن دموکراسی ی سیاسی؛ دولت رفاه و برابر حقوقی ی شهروندان را امکان پذیر کرد.

از دهه ی هفتاد به این سو و با جنگ همه جانبه ی نئولیبرالیسم علیه طبقه ی کارگر؛ دمکراسی و دولت رفاه؛ جنبش کارگری هر چه بیش تر به حاشیه رانده شده است. هم زمان نیز با شورش پسامدرنیته؛ پساساختارگرایی؛ پسا استعمارگرایی و غیره علیه مارکسیسم؛ حتی نام بردن از طبقه نیز تحت عنوان کاهش گرایی؛ استبداد و تمامت گرایی سرکوب می شود. بنا به تحقیقات مختلف، زنان امروزه قربانیان اصلی ی سیاست های ریاضت کشی و اقتصاد نئولیبرالی هستند. این تنها زنان جهان سوم و یا کشورهای حاشیه ای نیستند که آسیب پذیر تر شده اند. تحقیقات پزشکی نشان می دهد که زنان؛ حتی در دموکراسی های جا افتاده و کشورهای مرکزی؛ قربانیان اصلی ی بیماری های روحی ـ روانی؛ از جمله بدخوابی؛ دلهره گی و نگرانی هستند. دلیل اصلی ی این آسیب پذیری نیز این است که زن ها به گونه ای عمومی قربانیان کارهای پاره وقت و استخدام های ناامن هستند. این ریشخند تاریخ است که در چنین اوضاع و احوالی؛ هم زمان که نابرابری های طبقاتی ابعاد نجومی به خود گرفته است؛ تا بدان جا که حتی بانک جهانی نیز از پی آمد های این نابرابری هراسان است و اخطار می دهد؛ و زنان قربانیان اصلی ی این نابرابری هستند؛ فمینیسم به گفتمان رسمی ی دولت های غربی تبدیل شده است. تا بدان جا که از جنایت کاران جنگی ای مانند هیلاری کلینتون و تریسا می گرفته تا زن ستیز و نژاد پرستی مانند مارین لوپن با شعار فمینیسم وارد میدان می شوند.

در چنین دورانی باید تلاش های جنش کمونیستی ی دهه ی بیستم قرن پیش را به خاطر آورد. در "کنگره ی مردمان خاور" در سپتامبر ۱۹۲۰ در باکو در آذربایجان؛ کنگره در سند سیاسی ی خود تاکید کرد که "پرسش واره ی طبقه؛ زنان و ملت های تحت استعمار سه پرسش واره ی وابسته اما مستقل از یک دیگرند. این بدین معناست که حل یکی از آن ها به حل آن دوی دیگر منجر نخواهد شد؛ اما هم زمان نیز هیچ یک از این سه پرسش واره به تنهایی قابل حل نیستند." به دیگر سخن جنبش کمونیستی ی آغازه ی قرن بیستم؛ برخلاف تصویر بی شرمانه و دروغین پسامدرن ها؛ نه تنها پرسش واره ی زن و قومیت را زیر مجموعه ی طبقه نمی دانست؛ که به هر کدام اهمیت و احترام ویژه ی خود را می گذاشت.

بگذارید در هشتم مارس ۲۰۱۷ یاد شیرزنان جنبش کارگری ی روسیه در صد سال پیش که با شجاعت خود با مرتجعان و جنایت کاران زمان خود درافتادند و دموکراسی ی سیاسی؛ حق رای عمومی و تلاش برای عدالت اجتماعی را برای بشریت به ارمغان آوردند را زنده نگاه داریم و از آنان درس مبارزه  بیاموزیم.