بیانیه کانون نویسندگان ایران

در گرامی‌داشت روز مبارزه با سانسور

بار دیگر سیزده آذر، روز مبارزه با سانسور فرا رسید. در این‌جا قصد نداریم به توصیف مکرر فشارهایی بپردازیم که بر ادبیات و هنر غیردولتی وارد می‌شود. این‌که حاکمیت هم‌چنان رویای سلطه‌ی کامل بر هنر و ادبیات را در سر می‌پروراند و برای رسیدن به آن از هیچ سازوکاری دریغ نمی‌کند، درست است. این‌که وزارت‌ ارشاد بیش از گذشته آثار هنری و ادبی را سانسور می‌کند و موجب بی‌اعتباری بیش‌تر کتاب و کتاب‌خوانی و آثار هنری شده است نیز حقیقت دارد. و این‌که سانسور در سالی که گذشت چندان گسترده‌تر و شدیدتر شده که دامنِ بعضی«خودی‌ها» را نیز گرفته است، جای انکار ندارد.

اما این یک روی سکه است. روی دیگر نقشی یک‌سره متفاوت دارد. خواستِ مبرم مردم‌، به‌ویژه نسل جوان برای بیان آزاد خود، سبب شده است که رشد فناوری و ایجاد راههای ارتباطی تازه مانند اینترنت و ماهواره و موبایل، و شکل گیری شبکه های اجتماعی مجازی، سانسور را به چالشی جدی بکشاند. وجود میلیون‌ها کاربر اینترنت و عضویت میلیونی در شبکه‌های اجتماعی مجازی در ایران و استقبال روزافزون مردم از ماهواره که حتی با آمار مسئولان دولتی به پنجاه درصد می‌رسد، آن‌هم به رغم تمامی تهدیدها و هجوم‌ها، نشان می‌دهد که تمایل به ابراز وجود آزادانه چه فورانی دارد. دیگر همه‌ی راه‌ها به رم ختم نمی‌شود! دیگر تنها راه ممکن برای ارائه‌ی هنر و اندیشه کسب اجازه از دم و دستگاهی خاص نیست.

بازتاب این چالش را به‌راحتی می‌توان در تصمیم‌های دوره‌ای و عجیب‌وغریب متولیان دستگاه سانسور مشاهده کرد. مثلاً در مورد کتاب، گاه از ثبت نمره‌ی منفی در کارنامه‌ی ناشران سود می‌جویند، و گاه با طرح گرفتنِ تعهد از ناشران می‌کوشند آن‌ها را مسئول پیامدهای چاپ کتاب کنند. به این طریق می‌خواهند اداره‌ی سانسور را از وزارت‌خانه‌ی ارشاد به دفتر ناشران منتقل سازند تا به قول خودشان چهل درصد از حجم کارشان کاسته شود! اما همه‌ی این ترفندها در مقابل موج اوج‌گیرنده‌ی خواستِ آزادی بیان بر بسترِ رشد فناوری هر روز ناکارآمدتر می‌شود. حالا نه عصر ناصری است با اعتماد‌السلطنه‌اش و نه دوره‌ی پهلوی با محرمعلی‌خان‌هایش. زمانه‌ی دیگری است که در آن شیوه‌های کهنه‌ی بازداری اندیشه و بیان کار چندانی از پیش نمی‌برند. گرچه باید اذعان کرد که تمایل و نیاز شدید حاکمیت به سانسور و تصویب و اجرای قوانین و مقررات گوناگون و استفاده از فناوری‌های جدید برای اجرا و اِعمال آن هنوز سدّی جدی بر سر راه آزادی بیان است. هنوز بر گذرگاهِ رسمی انتشار و توزیع کتاب و مطبوعات و آثار هنری و دیگر شیوه‌های بیان، سانسورچیان با تیغ‌های آخته ایستاده‌اند. اما این وضع چندان دوام نخواهد یافت، زیرا چالش‌ موجود هر دم زمین زیر پای‌شان را سست‌تر می‌کند. و این برای همه‌ی کسانی که می‌خواهند آزادانه بیاندیشند و آزادانه بیان کنند، مایه‌ی خشنودی است.

با این‌همه، تا آزادی اندیشه و بیان بی‌ هیچ حصر و استثنا برای همگان به صورت قانون جاری جامعه در نیامده و دولت‌ها موظف به اجرای آن نشده‌اند، راه باقی است، هم‌چنان باید رفت.

گرامی باد سیزدهم آذر! روز مبارزه با سانسور، روز سانسورستیزی!

کانون نویسندگان ایران