معلم؛ گوینده حقیقت

به یاد فرزاد کمانگر

بهروز نظری

۱۹ اردیبهشت سالگرد اعدام فرزاد کمانگر، شیرین علم هویی، فرهاد وکیلی، علی حیدریان و مهدی اسلامیان است. دو سال پیش این پنج فرزند جسور راه آزادی در زندان  به دار آویخته شدند. داستان حماسه این پنج فرزند دلیر کردستان و ایران و مقاومت حماسی آنان هنوز سینهٔ به سینهٔ نقل می شود و نامه‌های سرشار از عشق به زندگی‌ فرزاد کمانگر همچنان در پیشانی تارنما ها، وبلاگ ها، و صفحات فیس بوک می‌‌درخشد. ماموستا فرزاد، معلم بود و به زندانبانان خود یادآوری می کرد که همچنان معلم خواهد ماند.  تا آخرین لحظه به یاد دانش آموزان خردسالش بود. برای‌شان نامه می‌نوشت، و به آن ها می گفت که "اینجا شب و روز با خیال و خاطرات شیرینتان شعر زندگی می سرایم، هر روز به جای شما به خورشید روزبخیر میگویم، از لای این دیوارهای بلند با شما بیدار می شوم ، با شما می خندم و با شما می خوابم. " افتخار می کرد که معلم است. و چه افتخاری است که ایران چنین معلم و معلمانی دارد.

فرزاد کمانگر معلم فوق العاده ای‌ بود. او با تمام وجود به دانش آموزان و مردم خود متعهد ماند. او همچنین، و همانگونه که از نامه‌هایش پیداست، از مدافعان مشتاق و پرشور آموزش دمکراتیک و منتقد بود. با تمام وجود اعتقاد داشت که آموزش باید ربط مستقیمی‌ با تجربه انسان‌های عادی به مثابه شخصیت های  اجتماعی و شهروند داشته باشد. او می خواست که آموزش عرصه ای‌ باشد برای فکر کردن، برای نقد، و  برای گفتگوی دانش آموز و معلم. آموزش از چنین منظری نقش غیر قابل انکاری در پرورش آگاهی‌ اجتماعی، تغییر جامعه و مبارزه برای دستیابی به دمکراسی و تقویت آن ایفا می‌کند.   پایه ریزی و دستیابی به چنین مدلی‌ از آموزش به سادگی‌ امکان پذیر نیست. نقش معلم بعنوان گوینده ی حقیقت در مبارزه برای یک نظام آموزشی دمکراتیک چه می تواند باشد؟ چه شرایط عقلانی‌، اخلاقی‌، معنوی، و مادی باید وجود داشته باشند که بر اساس آن کسی‌ بتواند خود را گوینده حقیقت بنامد؟ گفتن حقیقت، بویژه در کشوری همچون ایران، بدون پذیرش بالاترین خطر‌ها ممکن نیست. فرزاد کمانگر از این جهت نمونه گویایی است. او در زمره‌ آموزشگران بیشماری است که در مبارزه علیه نابرابری ها، در بکار گیری قضاوت اخلاقی‌، تلاش برای روشنگری، و دفاع از حقوق لگدمال شدگان، تردید نکرد. در کشور ما ایده معلم بعنوان گوینده حقیقت از چندین جهت مورد تهاجم قرار داشته و دارد.

اولا، جمهوری اسلامی از همان ابتدا تا به امروز در صدد تدوین و اجرای آنچیزی بوده که هفته گذشته علی‌ خامنه ای‌ "تحول بنیادین در آموزش و پرورش" خواند. تصفیه‌های وسیع در مدارس و دانشگاه ها، تلفیق مذهب با نظام آموزشی، حضور روحانیون و نیروهای امنیتی در محیط‌های آموزشی، و حذف کامل معلمان در تصمیم‌گیری بر سر کتب و دیگر عرصه‌های آموزشی جزئی از تلاش‌های رژیم ولایی برای ریشه کن کردن هرگونه جوانه‌ تفکر و تخیل مستقل و منتقد در نظام آموزشی کشور بوده و هستند. حمله تاریک اندیشان حاکم بر ایران به رشته‌های علوم انسانی و تصفیه این رشته‌ها دقیقا از همین دشمنی عمیق با حق آموزش و حق اندیشیدن برمی خیزد.

ثانیا، در کنار سرکوب و پاکسازی، سیاست خصوصی سازی تمامی حوزه‌های زندگی‌ اجتماعی و از جمله نظام آموزشی، اهرمی بوده برای تهی کردن آموزش از آموزش، و تبدیل آن به عرصه دیگری برای سود اندوزی و چپاول مردم. کالایی کردن آموزش در ایران در شرایطی که اقتصاد ایران رو به قبله است و بحران بیکاری حتی به گفته مقامات جمهوری اسلامی در سی‌ سال گذشته بی‌ سابقه، معنایی جز محدود کردن دسترسی‌ کودکان کارگران و تهیدستان به آموزش ندارد. این دور جدید از "پاکسازی" فرزندان کارگران و تهیدستان از مدارس و دانشگا ه ها، بویژه خود را در افزایش تعداد کودکان کار و خیابان، نشان می دهد. آموزش در چنین شرایطی دیگر نه عرصه ای‌ برای یادگرفتن و یاد دادن، که کالایی است که آنهائی که دستشان به دهانشان می‌رسد می توانند بخرند.

ثالثا، معلمان ایران، همچون دیگر بخش‌های طبقه کارگر ایران، زیر شدید‌ترین تعرضات سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی قرار داشته اند. "اصلاح" قانون کار و نظام دستمزد ها، کاهش واقعی دستمزد معلمان، زیر ضرب رفتن حقوق بازنشستگی، و افزایش قرار داد‌های سفید امضأ، همه و همه، در سقوط آزاد کیفیت آموزش و پرورش و سقوط آزاد معیشت و سطح زندگی‌ معلمان نقش غیر قابل انکاری ایفا کرده اند.

رابعا، دستگاه حاکمه که مدام از "جایگاه رفیع و نقش بی‌ بدیل معلم" حرف می زنند، تمام تلاش خود را برای پاک کردن نقش حیاتی‌ و بی‌ بدیل معلمان، بعنوان گویندگان حقیقت، بکار می برند. این تلاش هم از طریق پاکسازی معلمان و هم از طریق تلاش برای بازنویسی تاریخ دنبال میشود. درست بر همین اساس است که جمهوری اسلامی کوشیده که روز معلم، روز شهادت دکتر عبدالحسین خانعلی (آموزگار دبیرستان جمعی تهران) در سال ۱۳۴۰ را، به روز گرامیداشت مطهری تبدیل کند. نباید فراموش کرد که گردهمایی  معلمان در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۰ توسط معلمان حق التدریسی و در اعتراض به قرار داهای سفید امضأ صورت گرفت.

ایران کشوری است که بوسیدن کتاب و نان در آن رسم است. جمهوری اسلامی با تحوش کامل حق کتاب و حق نان مردم را مورد حمله قرار داده و می دهد، و تلاش کرده و می‌کند که آموزش و آموزگاران را تابع خود کند. در چنین شرایطی مسئولیت گفتن حقیقت بیش از هر زمان دیگری بر شانه‌‌های معلمان و و دیگر کارگران ایران، و بر شانه‌‌های جنبش دانشجویی سنگینی‌ می‌کند. دفاع از آموزش و پرورش در کشور ما، اما، نیازمند چیزی بیشتر از نمایندگی حقیقت از سوی معلمان است.  ما همچنین به گسترده‌ترین جنبش اجتماعی متشکل از دانشجویان، معلمان و دیگر بخش‌های طبقه کارگر ایران نیاز داریم. تنها آنزمان است که می توان در مقابل تعرض جمهوری اسلامی به آموزش و حقیقت، و آموزش حقیقت، مقاومت جانانه ای‌ را سازمان داد. بیانیه‌های تشکل‌های مستقل کارگری به مناسبت اول ماه  مه‌، هر کدام به نوبهٔ خود، بر اهمیت حق تحصیل برای همه کودکان، پایان دادن به استثمار کودکان، حق تشکل، دستمزد برابر و پایان دادن به هر گونه تبعیض، لغو مجازات اعدام و غیره تاکید کردند.  این بیانیه‌ها رئوس مهمترین مطالبات معلمان و دیگر کارگران ایران را بیان می کنند. در دومین سالگرد بخاک افتادن فرزاد کمانگر و همرزمانش، دست در دست، و همگام و همبسته با معلمان ایران، برای بیان حقیقت و مبارزه برای احقاق حقوق کارگران ایران، اقدام کنیم. برای گفتن حقیقت، فرزاد کمانگر بالاترین خطر را به جان خرید. یادش را با تقویت همبستگی‌ با مبارزات کارگران ایران گرامی بداریم.

۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۱ / ۷ مه‌ ۲۰۱۲