مجله زیست محیطی؛ نگاهی به رویداهای زیست محیطی ایران و جهان

پیشنهاد اتحادیه اروپا برای کاهش گازهای گلخانه ای چه میزان واقعی است؟

مازیار واحدی

تولید روز افزون گازهای گلخانه ای و نحوه کاهش آن از مواردیست که سالهای اخیر در سطح بین المللی مورد توجه قرار گرفته است. تا کنون سازمان ملل با برگزاری اجلاسی سعی کرده است که اجماعی در این مورد در بین کشورهای جهان بوجود اورد. واقعیت امر این است که تلاشهای تا کنونی با سنگ اندازی کشورهای بزرگ صنعتی که بیشترین گازهای گلخانه ای را تولید می کنند به نتیجه ای منجر نگشته است.

در همین ارتباط اتحادیه اروپا پس از تشکیل کمیسیونی دو راه حل ارائه داده که کشورهای امریکا، چین، کانادا و نروژ با آن اعلام مخالفت کرده اند. بنا به اعلام اتحادیه اروپا تا اجلاس جهانیِ بعدیِ آب و هوا در سال 2015 بایستی اجتماع جهانی، از جمله چین و امریکا، به یک توافق بین المللی در مورد کاهش تولید گازهای گلخانه ای دست پیدا کنند. همراه کردن این دو کشور با این توافق کاملا ضروری است.

علیرغم اینکه شانس کمی وجود دارد، به نظر این اتحادیه امکانِ اینکه این توافق جهانی شکل بگیرد کماکان پابرجاست. برای اینکه بتوان این کشورهای بزرگ تولید کننده گازهای گلخانه ای را وادار کرد که پای میز مذاکره بنشینند، مهم است که تا حد امکان کشورها و مناطق بیشتری برنامه های مشخص برای کاهش گازهای گلخانه ای ارائه کنند. بنابراین پیشنهاد کمیسیون اروپا مبنی بر کاهش هشتاد تا نود و پنج درصدی گازهای گلخانه ای تا سال 2050 برا ی کشورهای اروپائی می تواند در زمینه بین المللی مهم و تاثیرگذار باشد.

اتحادیه اروپا در پیشنهاد خود حمایت از سرمایه را مدِ نظر قرار داده است. در این مورد می گوید:  برای ایجاد امنیت  سرمایه گذاری برای رشد اقتصاد در آینده و ایجاد کار بایستی "بخش صنعت و نیرو" در اروپا اطمینان داشته باشد که کشورهای اتحادیه اروپا تنها کشورهایی در جهان نخواهند بود که دارای راه حل هائی برای مشکلات آب و هوائی هستند، و تاکید می کند که در این مورد ضمانتی وجود ندارد. بنابراین راه فراری جز این وجود ندارد که تا زمانی که یک توافق بین المللی بوجود بیاید،  سرمایه گذاری ها در "صنعت و نیرو" با توجه به مناسبات "آب و هوا" شکل بگیرد.

این الزامِ یک "مالیات (گمرک) آب و هوائی" را بوجود می اورد، چیزی که "مرز تنظیم مالیاتی" خوانده می شود. یعنی به اجناسی که از کشورهای فاقد راه حل آب وهوائی وارد می شود بر اساس قیمت سهمیه ای موجود "هزینه گاز کربنیک" تعلق  بگیرد. و در صادرات به این کشورها نیز بایستی این هزینه ها مسترد شود.

این مکانیزم اکنون در وضعیت مهمی برای شروع قرار دارد. برای شروع صنعت هواپیمائی دست بکار شده است. اتحادیه اروپا بتدریج به هواپیماهایِ کشورهایِ فاقد برنامه آب و هوائی هزینه گاز کربنیک را تحمیل می کند.

 این اقدام عکس العمل های سختی را بوجود اورده است. شرکتهای هواپیمائی، از جمله چین و امریکا سخت علیه این اقدام حرکت کرده و ادعا می کنند این ابتکار مخالف قوانین "سازمان تجارت جهانی" می باشد. دادگاه اتحادیه اروپا این ادعا را بررسی و ردّ کرده است. مقامات چینی اکنون سیستم سهمیه ای تجارت خودشان را برنامه ریزی می کنند و بدین ترتیب می خواهند از "مالیات آب و هوای" اتحادیه اروپا اجتناب کنند. اتحادیه اروپا ادعا می کند اگر این رخ دهد، اتحادیه اروپا به آنچه می خواسته رسیده است: صنعت هوائی سهم خود از کاهش گازهای گلخانه ای را به گردن می گیرد و همزمان در یک سطح به رقابت می پردازد.

یک موردِ دیگر "بخش کیفیت سوخت" اتحادیه اروپا است. کمیسیون پیشنهاد می کند که واردات مواد سوختی که گازهای گلخانه ای بالا تولید می کند، بایستی هزینه بیشتری بردارد. بر ای مثال، محصولات نفتی بدست امده از نفتِ خامِ کانادا به بیست و پنج درصد انرژی بیشتر از بنزین معمولی نیاز دارد و به همین میزان گازهای گلخانه ایِ بیشتری تولید می کند. در این جا نیز منتقدین، از جمله مقامات کانادائی و نروژی ادعا می کنند که این اقدام برخلاف قوانین "سازمان تجارت جهانی" است. کمیسیون بنابر درخواست پارلمان اروپا موضوع سازمان تجارت جهانی را مورد بررسی قرار داده است. و در تابستان جاری اعلام کرد که این اقدام مخالف قوانین تجارت جهانی نیست و بنابرابن به یک جنگ تجاری بین اتحادیه اروپا و کانادا منجر نخواهد شد.

کشورهای اروپائی ادعا می کنند با نقشه راه اتحادیه اروپا برای کربن زدائی از اروپا و بطور موازی معرفی "مالیات (گمرک) آب و هوا"، دو شریکِ اقتصادی، یعنی امریکا و چین، در صورتی که بخواهند کماکان به بزرگترین بازار و مرکزِ خریدِ جهان دسترسی داشته باشند، اجبار پیدا می کنند پای میز مذاکرات بنشینند. آنها می گویند اقدامات کمی لازم است تا مذاکرات بین المللی آب و هوا به موفقیت دست پیدا کنند.

واقعیت این است که کشورهای بزرگ صنعتی، از جمله کشورهای اروپائی، که بزرگترین تولید کنندگانِ گازهای گلخانه ای در جهان هستند در سالهای اخیر سعی کرده اند با برپائی جلسات مختلف  در سطح منطقه ای و بین المللی دو هدف را پیگیری کنند. اول ابتکارِ عمل در ارتباط با مبارزه با آلودگی های آب و هوا را از آن خود ساخته تا از این راه بتوانند از تصویب راه حل های رادیکال و مبتنی بر واقعیات موجود جلوگیری کنند. و دوم اینکه هزینه کاهش گازهای گلخانه ای را به دیگر کشورهای جهان که سهم اندکی در تولید این گازها داشته اند، تحمیل کنند. براساس مطالعات تاکنونی کارشناسان محیط زیست توسعه، تولید و رشد صنایع بایستی در هماهنگی کامل با قوانین زیست محیطی، ونه براساس تولید و توسعه برای تولیدِ سودِ بیشتر برای صاحبان سرمایه و قدرت، شکل بگیرد. 

شانزدهم شهریور ۱۳۹۱