بودجه نظامی ایدئولوژیک؛ بودجه۹۹!

مرتضی هامونیان

قرار است پس از انتخابات مجلس در دوم اسفند، بودجه سال آینده در صحن علنی مجلس مطرح شود. می گویند که نمایندگان پس از اتمام کار کمیسیون تلفیق، باید به حوزه های انتخابیه شان بروند تا به انتخابات برسند. دوم بهمن سال جاری کار کمیسیون تلفیق به پایان می رسد و تا دوازدهم هم نمایندگان زمان بررسی و طرح پیشنهاداتشان را دارند. بعد همه چیز معلق می شود تا بعد از انتخابات! (۱)

ایران در یک تحریم تمام عیار از همه سو است و وضعیت امروز، اقتصاد این کشور و همچنین میزان درآمدی بودجه را شکل می دهد. اما نکته این جاست که سقف بودجه برای سال ۱۳۹۹، بیست و چهار درصد افزایش داشته و حتی با وجود رقم اصلاح شده سیصد هزار بشکه نفت در روز در جلسه سران قوا، در لایحه بودجه ۹۹ این رقم به یک میلیون بشکه رسیده است. (۲) حال پرسش این جاست که دقیقا این لایحه با چه مفروضاتی در زمینه تحریم و وضعیت فعلی اقتصاد ایران نوشته و تنظیم شده است؟

می دانیم که بودجه ۹۷ وابستگی حدود ۴۰ درصدی به نفت داشت که این وابستگی در بودجه ۹۸ به ۶۷ درصد رسید. محمدرضا نوبخت معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه در خرداد ماه ۱۳۹۸ از طرح ۲۴ ماده ای دولت در زمینه کاهش وابستگی بودجه به نفت و تقلیل آن به مرز ده درصد خبر می دهد. (۳) اما وابستگی به نفت همین بودجه ۹۹ به گفته رئیس دیوان محاسبات کشور بیش از بیست درصد است. (۵) اقتصاد ایران از سال ها پیش اقتصادی رانتی و نفتی بوده و ظاهرا دستکم تا به حال تلاش حاکمان جمهوری اسلامی در کاهش وابستگی این اقتصاد در رقم بندی بودجه های سالانه به نفت موثر نبوده است. تصویب رقم سیصد هزار بشکه ای در جلسه سران قوا هم تائید می کند که وضعیت صادرات نفت جمهوری اسلامی و در نتیجه درآمدهای حاصل از آن به عنوان بخش اعظمی از منبع درآمدی بودجه در چه وضعیتی قرار دارد.

اما تنها مسئله درآمدی بودجه ۹۹ و وضعیت صادرات نفت ایران نگران کننده نیست. ظاهرا بودجه نویسان امسال فراموش کرده اند که دقیقا در چه شرایط اقتصادی به نوشتن این بودجه دست زده اند. در بودجه ۹۹ ما با افزایش هزینه های جاری و عمرانی روبرو هستیم. “هزینه ‌های جاری در لایحه بودجه سال ۹۹ در مقایسه با قانون بودجه سال ۹۸ با رشدی ۴ درصدی از ۳۵۲ هزار میلیارد تومان به ۳۶۷ هزار میلیارد تومان رسیده است. هزینه‌ های عمرانی یا همان تملک دارایی ‌های سرمایه‌ ای لایحه بودجه سال ۹۹ در مقایسه با قانون بودجه سال ۹۸ با رشدی ۴.۵ هزار میلیارد تومانی حدود ۷۰.۳ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است”. منابع عمومی هم در بودجه ۹۹، رشد هشت درصدی دارند. با این تفاصیل ظاهر بودجه انبساطی به نظر می رسد. اما ناظر به تورم ۴۱ درصدی و رشد هشت درصدی این بودجه نسبت به سال گذشته، در واقع یک بودجه انقباضی است. حال باید قدری در این بودجه احتمالا! انقباضی ریز تر شد تا مشخص شود که درآمد های این بودجه به جیب چه پروژه ها، نهادها و ارگان هایی می رود. بگذارید در این خصوص و پیش از ادامه بحث مثالی زده شود تا وضعیت قدری روشن تر شود. مثالی که خود می تواند نمایانگر وضعیت خرج شدن این بودجه باشد. در ردیف ۱۳۰۰۳۰۱۶۰۱۸ این بودجه، پروژه دوبانده کردن اتوبان کنگاور و اسدآباد مشاهده می شود. این پروژه از سال ۱۳۶۵ آغاز شده و هر ساله بودجه اختصاصی دارد و هنوز هم تمام نشده است. یعنی به مدت سی و سه سال، بودجه عمومی مصروف دو بانده کردن یک اتوبان شده. (۷) کاری که باید همان موقع تمام می شد و حال باید فرزندان و شاید نوه های انجام دهنده آن کار از آن اتوبان رفت و آمد می کردند!

باز بگذارید نگاهی به افزایش ها و یا احیانا! کاهش های بودجه ۹۹ بکنیم. یکی از بیشترین وزارت خانه ای که افزایش بودجه داشته، وزارت بهداشت است. این وزارتخانه با افزایش ۸۳٫۱۱ درصدی بودجه روبرو بوده است. شاید این خبر خوبی برای این وزارتخانه، کارکنان و خدماتش باشد و اتفاقا بد نباشد که وزارتخانه ای که وظیفه بهداشت و سلامت کشور را بر عهده دارد از چنین افزایش بودجه ای بهره مند بشود. اما تدقیق بیشتری در بودجه نشان می دهد که برخی سازمان ها و وزارتخانه هایی که خودشان وظیفه تنظیم مالی مملکت را برعهده دارند، این بار به فکر خود بوده اند و بیش از صد در صد به افزایش بودجه سازمان و وزارت خانه خود فکر کرده اند! سازمان برنامه بودجه بیش از ۱۴۵ درصد و وزارت امور اقتصادی و دارایی حدود ۱۳۰ درصد افزایش بودجه داشته اند. یعنی در شرایط تورمی و بودجه احیانا! انقباضی موجود، سازمان ها و وزارت خانه هایی که وظیفه تنظیم مالی مملکت و دولت را برعهده دارند، خود از دارندگان بیشترین افزایش بودجه هستند. احتمالا فرض کرده اند که حال که وضعیت نابسامان است، چرا ما فکر خود نباشیم؟!

از آن سو اما می بینیم که مثلا وزارت نیرو با حدودا نصف شدن بودجه اش روبروست. یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با کاهش حدود ۱۴ درصدی بودجه اش روبروست. رقم افزایش بودجه آموزش و پرورش نسبت به سال گذشته هم تنها ۲۳ درصد است که با توجه به رقم تورمی ۴۱ درصد، چنگی به دل نمی زند و باز هزینه اش را جامعه فرهنگی کشور باید تحمل کند.

لایحه بودجه امسال در حالی به مجلس رفت که ایران اعتراضات سراسری آبان ماه را از سر گذراند. اعتراضاتی که رسانه های مختلف از صدها کشته در آن خبر دادند که در خیابان و به دست نیروهای امنیتی نظام حاکم کشته شدند. نکته این جاست که در همین بودجه ۹۹، نیروی انتظامی و وزارت اطلاعات با افزایش بودجه در این لایحه مواجه هستند. یعنی نهادهای امنیتی وابسته به دولت که در واقع نقشی را در سرکوب اعتراضات عمومی در آبان ماه سال جاری ایفا کردند، همه در این لایحه تشویقی! گرفتند و بودجه شان زیاد شده است. این در حالی است که مثلا بودجه نهاد بسیج کم شده است. انگار هیئت دولتی ها می خواستند به نهادهای امنیتی زیرمجموعه خود بابت سرکوب مردم دست خوشی بدهند و البته از آن سو به بسیج هم بگویند که برود و بودجه اش را از نهاد بالادستی اش یعنی سپاه دریافت کند!

لایحه بودجه ۹۹ را می توان لایحه بودجه ای نظامی دانست. علاوه بر رشد بودجه نیروی انتظامی و وزارت اطلاعات، بودجه نهادهای نظامی از قبیل وزارت دفاع، ستاد مشترک ارتش، ستاد مشترک سپاه و حتی ستاد کل نیروهای مسلح هم افزایش یافته است که البته بیشترین افزایش را سپاهی ها از آن خود کرده اند. (۸) ظاهرا قرار است بیشتر بودجه بگیرند تا بیشتر در منطقه و حوزه پیرامونی فعالیت بکنند و بیشتر به گروه های شبه نظامی هوادار نظام برسند! دقت کنید! در شرایطی که ایران در وضعیت فاجعه بار اقتصادی است، با افزایش تورم و بالا رفتن خط فقر روبرو هستیم و حدود شصت میلیون نفر یارانه بگیر داریم، بودجه سپاه این گونه افزایش می یابد. پس از کشته شدن قاسم سلیمانی هم مجلس مبلغ ۲۰۰ میلیون یورو را فقط برای دو ماه به نیروی قدس سپاه تقدیم می کند. (۹) این که محل مصرف این بودجه کجاست را خوانندگان قطعا بهتر از نگارنده می دانند!

در بعد فرهنگی اما با وضعیت خاصی در بودجه ۹۹ مواجهیم. بودجه نهادهایی چون سازمان تبلیغات اسلامی یا نمایندگی ولی فقیه در سپاه کم شده اما با افزایش چشمگیر بودجه امثال جامعه المصطفی یا مرکز خدمات حوزه های علمیه مواجه هستیم. بودجه جامعه المصطفی ۵۳ درصد، ستاد اقامه نماز ۳۳ درصد و دانشگاه اهل بیت ۱۳۶ درصد افزایش یافته است. همچنین جالب است که بودجه بنیاد دائره المعارف اسلامی ۳۵۰ درصد و دفتر عقیدتی فرماندهی کل قوا ۱۶۰ درصد افزایش پیدا کرده است. (۱۰) باز دقت کنیم. از دی ماه ۹۶ تا آبان ۹۸ خیزش عمومی مردم در خصوص فقر و نداری و ضعف مالی مردمان بوده است. صندوق های بازنشستگی ورشکسته شده یا در یک قدمی ورشکستگی هستند. مملکت با تحریم های کمرشکن روبروست و منابع مالی اش تحدید و تهدید می شود. حال در این وضعیت که اتفاقا باید از بودجه نهادهایی که نیازهای اولیه مردم را تحت پوشش قرار نمی دهد کاسته و به نهادها و ارگان های دیگری که ارتباط مستقیم با زندگی عادی و روزمره مردم دارند افزوده شود، کاملا روندی برعکس اتفاق می افتد. بودجه ۹۹ بودجه ای با تقویت بسیار نهادهای نظامی از سویی و نهادهای فرهنگی ایدئولوژیک وابسته به تفکر هسته سخت حاکمیت از سوی دیگر است. بودجه ای نظامی ایدئولوژیک که البته خروجی و دست پخت دولتی است که قرار بود اهل تدبیر و امید باشد و در برابر این نهادها به ایستد. دستکم رئیسش در زمان انتخابات در سال ۹۶ چنین وعده ها و شعارهایی داده بود!

آن چه گفته شد مختصری در خصوص لایحه بودجه سال آینده شمسی است. این لایحه را باید پس از کمیسیون تلفیق مجلس یک بار دیگر خواند و دید که چه اتفاقاتی برای آن افتاده است. همچنین باید منتظر پیشنهادات نمایندگان و همچنین خروجی صحن علنی مجلس ماند. اما به قول معروف! سالی که نکوست از بهارش پیداست! لایحه ای که پیش از انتخابات مجلس چنین نظامی ایدئولوژیک بسته می شود و قرار است پس از انتخابات مجلس به صحن علنی برود، شاید پیشانی نوشتش معلوم باشد. لایحه در شرایطی در کمیسیون تلفیق مجلس است که سیل در سیستان و بلوچستان، گاهی چهار تا هشت متر روستاهای این استان را به زیر آب برده است. دقت کنیم! روستاهای یک استان محروم کشور چهار تا هشت متر زیر آب اند. اما برخی نهادها چونان که گفته شد بودجه می گیرند!

سال آینده سال سختی برای مردم ایران خواهد بود. با این وضعیت لایحه بودجه، خیال پردازی در خصوص منابع درآمدی آن به خصوص نفت و وضعیت سیر تصویب، هزینه های سختی این راه را مردم باید پرداخت کنند. مردمی مظلوم که دستکم در دو خیزش در طول حیات این دولت فعلی، صدها کشته داده اند تا صدایشان شنیده شود. مردمی که در حال له شدن زیر شعار محوری حاکمیت هستند و البته حال برخواسته اند تا حق شان را بستانند. روز تحقق حق مردم دیر نخواهد بود.

پانوشت ها:

۱ – بررسی بودجه سال ۹۹ در مجلس پس از انتخابات ۲ اسفند – تسنیم – بیست دی ۱۳۹۸

۲ – افزایش ۲۴ درصدی سقف بودجه ۹۹/ وعده جدا شدن بودجه جاری از نفت محقق نشد – خبرگزاری فارس – ۱۶ آذر ۱۳۹۸

۳ – نماینده مردم قائم شهر گفت:وابستگی ۶۷ درصدی بودجه سال ۹۸ به نفت – بورس نیوز – ۱۴ بهمن ۱۳۹۷

۴ – وابستگی بودجه ۹۸ به نفت چقدر است؟ – مشرق نیوز – ۲۱ خرداد ۱۳۹۸

۵ – دیوان محاسبات: وابستگی بودجه ۹۹ به نفت بیش از ۲۰ درصد است – خبرگزاری فارس – ۲۷ آذر ۱۳۹۸

۶ – لایحه بودجه سال ۹۹ انقباضی است یا انبساطی؟ – تابناک – ۱۷ آذر ۱۳۹۸

۷ – حواشی بودجه ۹۹؛ بودجه‌ نهادهای فرهنگی و مذهبی امسال هم حاشیه ساز شد – سلام نو – ۱۹ آذر ۱۳۹۸

۸ – لایحه بودجه ۹۹؛ سهم سپاه، ارتش و روحانیون چقدر است؟ – علی خردپیر – بی بی سی فارسی – ۱۸ آذر ۱۳۹۸

۹ – لاریجانی؛ ۲۰۰ میلیون یورو به سپاه قدس برای مقابله با آمریکا اختصاص می‌یابد – خبرگزاری دانشگاه ازاد اسلامی – ۱۷ دی ماه ۱۳۹۸

۱۰ – رکوردشکنی بودجه حوزه‌های علمیه در بودجه ۹۹؛ منابع نهادهای موازی چقدر رشد کرد؟ – یورونیوز – هشتم دسامبر ۲۰۱۹

................................

برگرفته از:«خط صلح»

https://www.peace-mark.org/105-14