به یاد خسرو شاکری (زند)

خسرو شاکری مهم ترین تاریخ نویس چپ ایران است و بر گردن چپ حق بزرگی دارد. تمرکز او روی تاریخ صد ساله ایران بی نظیر است و اطلاعات ما از بسیاری از حوادث و وقایع مربوط به چگونگی تکوین چپ ایران در نتیجه کاوش های علمی او است. بی تردید نسل های آینده چپ ایران در آثار خسرو شاکری منبع موثقی برای قضاوت در باره تاریخ و ترازنامه چپ ایران خواهند یافت.

سردبیری سایت راه کارگر

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در سوگ خسرو شاکری (زند)

با اندوه فراوان از خبر در گذشت رفیق خسرو شاکری (زند) مطلع شدیم. وی در بامداد امروز سه شنبه نهم تیر ماه خورشیدی به علت سکته مغزی، در شهر پاریس چشم از جهان فرو بست.

رفیق خسرو شاکری (زند) یکی از دبیران سابق کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایران بود که در دو دوره مسئولیت بین المللی (کنگره چهارم ۱٣۴٣ مطابق ۱۹۶۵) و انتشارات (کنگره هشتم ۱٣۴۷ مطابق ۱۹۶٨) را بر عهده داشت. خسرو شاکری یکی از پژوهشگران پرکار، سخت کوش و فرهیخته‍ی تاریخ اجتماعی و جریان های سیاسی معاصر میهنمان ما محسوب می شد و آثار فراوانی در این زمینه منتشر کرده است، وی یکی از مبارزان و فعالان سیاسی-اجتماعی قدیمی ایران بود و درگذشتش ضایعه بزرگی برای جنبش دموکراتیک و ضد استبدادی مردم ایران به حساب می آید. آخرین فعالیت خسرو در رابطه با کنفدراسیون جهانی، شرکت وی در یادمان پنجاهمین سالگشت پایه گذاری کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی-اتحادیه ملی بود که از طریق شبکه مجازی پخش شد.

ما دبیران پیشین کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (اتحادیه‌ی ملی) درگذشت این مبارز را به خانواده‌ی وی و همه‌ی مبارزان راه استقرار آزادی و دموکراسی و تحقق حقوق بشر در ایران و به خانواده بزرگ کنفدراسیون جهانی تسلیت می گوییم.

فریدون اعلم، کورش افطسی، منصور بیات زاده، فرامرز بیانی، محسن رضوانی، محمود رفیع، مجید زربخش، ناصر شیرازی، داود غلام آزاد، کاظم کردوانی، جابر کلیبی، فریدون منتقمی، سعید میرهادی، پرویز نعمان، بهمن نیرومند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

خسرو شاکری از میان ما رفت

با خبر شدیم که خسرو شاکری از میان ما رفت. او در پی سال های طولانی بیماری، در سن 77 سالگی در پاریس درگذشت و جنبش چپ ایران یکی از مبارزین ارزشمند خود را از دست داد.

خسرو پژوهشگری فرهیخته در زمینه تاریخ معاصرایران بود. او در تدوین، تنظیم و نشر اسناد تاریخ معاصر، جنبش چپ و کارگری در ایران سهم بسزایی داشت.

خسرو صرفاً یک پژوهشگر آکادمیک نبود. بیش از پنجاه سال برای دموکراسی و عدالت اجتماعی مبارزه کرد. فعالیتش در "کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی" درطی سال های ١٣٤٠-١٣٥7 علیه رژیم استبدادی شاه و حضور فعال اش در کارزارهای سیاسی علیه حکومت اسلامی مبین شخصیت او بودند. خسرو یک ماه قبل از درگذشت اش، در اوج بیماری، در یک کارزار اعتراضی علیه حکومت اسلامی که توسط "همبستگی سوسیالیستی از کارگران ایران- فرانسه" در شهر پاریس فراخونده شده بود شرکت می کند و در پاسخ به این پرسش که با توجه به سلامتی ات بهتر نمی بود که در خانه استراحت می کردی، پاسخ می دهد " در میان شما احساس سلامتی بیشتر می کنم".

"همبستگی سوسیالیستی با کارگران ایران- فرانسه" از دست رفتن خسرو شاکری را ضایعه ای برای جنبش چپ، طبقه کارگر و مبارزین دموکراسی و عدالت اجتماعی می داند.

پاریس 2 ژوئیه 2015

همبستگی سوسیالیستی با کارگران ایران- فرانسه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

یادی از خسرو شاکری، کاوشگر تاریخ جنبش چپ و کارگری ایران

تورج اتابکی، ناصر مهاجر

سحرگاه دوشنبه ۸ تیر ۱۳۹۴ ( ۲۹ ژوئن ۲۰۱۵) خسرو شاکری، پژوهشگر اسناد تاریخ معاصر ایران، مورخ و روشنگر سوسیالیست در بیمارستانی در پاریس چشم از جهان فروبست؛ پس از نبردی سخت و توان‌سوز با بیماری قلبی و بر اثر سکته‌ مغزی.

خسرو شاکری را نخست با پشتکار چشمگیرش در گرد آوری اسناد تاریخی "جنبش کارگری، سوسیال دموکراسی و کمونیستی" ایران می‌شناسیم و سپس با پژوهش‌های ماندگارش در این سه گستره. به این کارنامه، کنشگری سیاسی در جنبش چپ ایران را باید افزود.

تاریخ‌نگاری معاصر ایران، از خسرو شاکری به عنوان پژوهشگری پیشکسوت یاد خواهد کرد که با تلاش پیگیرش نه تنها توانست بخش بزرگی از اسناد تاریخی جنبش کمونیستی، سوسیال دموکراتیک و کارگری ایران را بیابد و از تولیت خودگمارده احزاب و گروه های چپ بیرون بیاورد و به پهنه‌ پژوهش‌های دانشگاهی بکشاند، بلکه با کنکاش و کاوش در بایگانی‌ها و کتاب‌خانه‌های گوشه و کنار جهان، گوشه‌هایی از تاریخ چپ و کارگری ایران را که سال‌ها‌ی سال محکوم به فراموشی گزینشی پاره‌ای از رهبران این احزاب و سازمان‌ها شده بود، بر اهل پژوهش و کنشگران سیاسی بگشاید.

با خسرو شاکری بود که ایرانیان برای نخستین بار با نام و آثار آواتیس‌ (اردشیر) سلطانزاده، از رهبران حزب کمونیست ایران آشنا شدند که در تصفیه های خونباراستالینی سال‌های دهه ۱۹۳۰ شوروی به جوخه تیرباران، سپرده شد.

خسرو شاکری نخستین کس بود که به نشر اندیشه‌های مصطفی شعاییان، از انقلابیان چپ دهه‌ ۱۳۵۰ که نگاهی نقادانه به تاریخ جنبش کمونیستی ایران داشت، همت گماشت. از این نمونه ها بیشتر می توان به دست داد.

خسرو شاکری مورخ را با اثر بزرگش جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران ۱۹۲۱- ۱۹۲۰ می شناسیم. کتابی که در بهره‌بری از اسناد و مدارک تاریخی، کم‌مانند است. نیز با کتاب‌هایی چون تقی آرانی در آینه تاریخ، سرچشمه‌های سوسیال دموکراسی در ایران مدرن به زبان انگلیسی و ایرج اسکندری شاهزاده‌ ایرانی سرخ به زبان فرانسه. و نیز کتاب ها و مقالات دیگر، از جمله مداخلی در دانشنامه ایرانیکا.

خسرو شاکری در تهران و به سال ۱۳۱۷ چشم به جهان گشود. در نوجوانی شیفته آرا و عقاید اندیشه‌های دکتر محمد مصدق شد که تا پایان عمر گرامی‌اش می‌داشت.

در سال ۱۳۳۶ از ایران به خارج آمد. دوران دانشجویی‌اش را درایالات متحده و اروپا گذراند. به کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (اتحادیه ملی) پیوست و در کنگره چهارم آن سازمان ( دی ۱۳۴۳) دبیر بین‌المللی و در کنگره‌ هشتم (اردیبهشت ۱۳۴۷) دبیر انتشارات شد. در همین دوره است که بنگاه انتشارات مزدک را بنیان می‌نهد.

در بستر خیزش‌های دانشجویی دهه‌‌ی۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ مسیحی، به چپ نو ‌می‌گرود که مرزبندی روشنی با کمونیسم روسی و ارتودوکسی مارکسیستی داشت.

بازتاب این گونه گرایش مارکسیستی، در رساله دکترای او با عنوان تشکیل، تکوین و سرنوشت حزب کمونیست ایران پیداست. هر چند همچنان در کنفدراسیون محصلین و دانشجویان ایرانی فعال بود، اما بی‌قراریش او را به امریکای لاتین و شمال افریقا می‌کشاند.

با انقلاب ۱۳۵۷ به ایران باز می‌گردد و با کتاب جمعه احمد شاملو همکاری می‌کند. پس از آغاز سرکوب فراگیر دهه‌ شصت، جلای وطن می‌کند. در پاریس انتشارات پادزهر و در پاییز ۱۳۶۳ کتاب جمعه‌ها را راه می‌اندازد که "بنیان آن بر چند‌گانگی اندیشه‌ها" نهاده شده بود و توجه‌اش به "نقد ایدئولوژی‌های حاکم و ابزارهای آن"، و نیز "شناخت جامعه ایران و همین طور طرح راه‌حل‌های مسائل مبتلا به جامعه‌‌ ایران".

پس از تعطیل کتاب جمعه‌ها به سال ۱۳۶۸، سودای برپایی پژوهشکده‌ کارگری سلطان زاده را در سر ‌‌می‌پروراند که تحقق نمی‌یابد. اگر قلب بیمار‌ش امان می‌داد، چه بسا همچنان با بی‌قراری‌اش سرمی‌کرد. اما سرانجام به اقامت دايم در پاریس تن داد وشولای استادی تاریخ مدرسه‌ی مطالعات عالی علوم اجتماعی را به تن کرد.

خسرو شاکری شخصیتی کم‌بدیل بود. تکروانه اندیشید، تکروانه نوشت و تکروانه زیست.

برگرفته از:«بی بی سی»

2 ژوئیه 2015 - 11 تیر 1394

http://www.bbc.com/persian/arts/2015/07/150702_l41_atabaki