کوبا، مبارزه با ابولا و دیپلماسی سلامتی

ادواردو.ج گومز کینگز کالج - لندن

آنچه در هفته‌های اخیر خوانده‌ایم و دیده‌ایم، بدترین مورد شیوع ابولا در دوران معاصر است. و کشوری که می‌توان گفت تحسین‌برانگیزترین واکنش را به این بحران نشان داده، کوبا است. دولت کوبا به‌جای این‌که برای کشورهای غرب آفریقا که بحرانی‌ترین وضع را دارند پول بفرستد، نیروی انسانی متخصص فرستاده، مردان و زنانی که هم‌وِغم‌شان کمک به قربانی‌های ابولا ست.

واکنش کوبا بر چند پایه استوار است: یک) تعهد دیرینه دولت این کشور به بهداشت و درمان همگانی، دو) ایجاد نظام آموزش پزشکی با تأکید بر کمک به دیگران، و سه) تلاش کوبا برای بهبود موقعیت‌اش در عرصه بین‌الملل.

دیپلماسی سلامتی

پزشک‌های کوبایی بعد از زلزله سال ۲۰۱۰ به هائیتی رفتند و در مبارزه با شیوع وبا کمک کردند

دولت کوبا سابقه‌ای دیرینه در ارائه خدمات درمانی همگانی (و رایگان) دارد. مبنای این سیاست اعتقاد به این اصل است که دسترسی به درمان حق هر انسان است، اصلی که در قانون اساسی سال ۱۹۷۶ هم درج شده.

کوبا پارسال ۴۰۰۰ پزشک به برزیل فرستاد تا برای خدمات درمانی در مناطق روستایی دورافتاده کمک کنند

بر همین مبنا کوبا همواره برای کمک به دیگر کشورهای نیازمند هم آماده بوده و سیاست داخلی‌اش را بیرون مرزهایش هم پیاده کرده.

این سیاست تا حدی تحت تأثیر ارنستو چه‌گواراست، پزشک آرژانتینی که در انقلاب کوبا هم‌پای فیدل کاسترو جنگید. او همواره پزشک‌ها را تشویق می‌کرد دانش‌شان را برای خدمت به دیگران به‌کار بگیرند.

وجهه بین‌المللی کوبا

سال ۱۹۵۹ رژیم باپتیستا که تحت حمایت آمریکا بود سقوط کرد و انقلاب کوبا پیروز شد. از آن زمان حزب کمونیست در این کشور سر کار بوده

نگاه بسیاری از کشورها به کوبا همچنان تا حدی تحت تأثیر تصویر انقلاب ۱۹۵۹ به رهبری فیدل کاسترو و چه‌گوارا است

کوبا از سال ۱۹۶۰، یعنی یک سال پس از انقلاب، تحت تحریم تجاری آمریکا بوده. بسیاری از فعالان چپ‌گرا ایستادگی این کشور را در برابر ابرقدرت همسایه می‌ستایند

بنا به آمار بانک جهانی، نظام آموزشی کوبا از همه کشورهای آمریکای لاتین و منطقه کارائیب بهتر است

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی (سال ۲۰۱۰)، کوبا از لحاظ نسبت پزشک به بیمار جزو سه کشور برتر دنیاست

بسیاری از دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی در مورد وضعیت حقوق بشر در کوبا ابراز نگرانی کرده‌‌اند و به حبس منتقدان دولت اعتراض می‌کنند

دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید کوبا "تنها کشور آمریکای لاتین است که عملا هرگونه اعتراض سیاسی را سرکوب می‌کند"

سران حزب کمونیست و رئیس آن، رائول کاسترو، کاملا بر اوضاع کشور مسلط اند

مجلس فعلی سال ۲۰۱۳ کارش را آغاز کرد، در انتخاباتی که ۶۱۲ کاندید از پیش تأییدشده داشت برای ۶۱۲ کرسی

حرف‌های چه‌گوارا اولین بار در دهه ۶۰ میلادی پای عمل رسید: در جریان کمک رسانی به آسیب‌دیدگان زلزله شیلی در ماه مه ۱۹۶۰. در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی، کوبا به بسیاری کشورهای جنگ‌زده قاره آفریقا کمک پزشکی رساند، از جمله آفریقای جنوبی، الجزایر، زییر، کنگو و غنا.

از نمونه‌های اخیری که کوبا به مناطق بحران‌زده پزشک فرستاده می‌توان به سری‌لانکا (سونامی، ۲۰۰۴)، پاکستان (زلزله، ۲۰۰۵) و هائیتی (زلزله، ۲۰۱۰) اشاره کرد.

سال گذشته کوبا فقط ۴۰۰۰ پزشک به برزیل فرستاد تا برای خدمات درمانی در مناطق روستایی دورافتاده کمک کنند. در حال حاضر بیش از ۵۰ هزار پزشک و کادر پزشکی از کوبا در دست‌کم ۶۶ کشور مشغول کارند.

لئوناردو فرناندز، از پزشک‌های کوبایی، به رویترز گفته بود مبارزه با ابولا در غرب آفریقا برایش "وظیفه" است

به دانشجوهای پزشکی کوبا یاد می‌دهند که خدمت به دیگران وظیفه‌شان است. روی دیوار بهترین مدرسه پزشکی کوبا (به نام اسکولا لاتینوآمریکانا د مدیسینا) جمله‌ای از فیدل کاسترو نقش بسته که چکیده این باور است. نوشته:

“پیش روی‌تان جنگ هم‌بستگی و خودخواهی‌ست"‌

بنابراین متخصصان کوبایی پیش از آن‌که پای‌شان به غرب آفریقا برسد اعتقاد داشتند باید در راه خدمت به دیگران از خودشان بگذرند. آنها خود را خدمت‌گذار حقیقی مردم می‌دانند. به همین خاطر با اشتیاق داوطلب شدند، جان‌شان را به خطر انداختند تا با ویروسی که تجربه برخورد با آن را هم نداشتند، بجنگند.

لورنزو فرناندز، پزشک ۶۳ ساله، پیش از آن‌که کوبا را به مقصد لیبریا ترک کند به رویترز گفته بود: “می‌دانیم با چیزی می‌جنگیم که کامل نمی‌شناسیم‌اش... اما وظیفه‌مان است. این‌طور آموزش‌مان داده‌اند".

استراتژی ژئوپولتیکی کوبا

مارگارت چن از کوبایی‌ها به‌خاطر نقش‌شان در مبارزه با ابولا تقدیر کرده

حضور در غرب آفریقا برای کوبا فرصتی‌ست که تصویر جهانی‌اش را، به‌عنوان کشوری که توانایی و عزم کمک به دیگران را دارد، تقویت کند.

و از شواهد پیداست که این استراتژی دولت کوبا موفق بوده است.

مارگارت چن، رئیس سازمان بهداشت جهانی، در هفته‌های اخیر از تلاش‌های کوبا تقدیر کرده و گفته "بسیار بسیار ممنونم از دولت کوبا و نیروهای متخصص کوبایی که کمک می‌کنند این بدترین مورد شیوع ابولا را مهار کنیم".

سیلویا برایان، مدیر اپیدمولوژی سازمان بهداشت جهانی، و دیوید نابارو، مسئول مقابله با ابولا در سازمان ملل، هم از تلاش‌های کوبا تقدیر کرده‌اند. همین‌طور سازمان‌های خیریه بین‌المللی، که تحسین و تشکرشان به تقویت وجهه جهانی کوبا کمک می‌کند.

از همه این‌ها گذشته، دولت کوبا شیوع ابولا را فرصتی دیده برای همکاری نزدیک‌تر با ایالات متحده. چندی پیش فیدل کاسترو در گرنما، روزنامه رسمی دولت کوبا، نوشت مایه خوشحالی‌ست اگر کشورش و آمریکا بتوانند اختلاف‌های سیاسی را کنار بگذراند و برای مهار ابولا و کمک به کشورهایی که در این ماجرا آسیب دیده‌اند همکاری کنند.

آمریکا رسما با همکاری با کوبا موافقت نکرده، اما جان کری وزیر خارجه‌ این کشور اقدامات کوبا در غرب آفریقا را ستوده. سامانتا پاور، سفیر ایالات متحده در سازمان ملل، هم اخیرا موضعی مشابه گرفت و گفت از کوبا به‌خاطر عملکردش "بسیار ممنون است.

درس بزرگ

ماه اکتبر کوبا میزبان جلسه اضظراری گروه "آلبا" (دولت‌های چپ‌گرای آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب) برای مقابله با ابولا بود

عاملی که بیش از هرچیز وجهه بین‌المللی کوبا را بالا برده اعزام نیروی انسانی‌‌ست، که نیاز مبرم مناطقی‌ست که ابولا شیوع پیدا کرده.

هیچ کشوری به اندازه این جزیره کوچک نیروی انسانی متخصص برای مبارزه با ابولا اختصاص نداده. تا این لحظه ۲۵۶ پزشک، پرستار، جراح و متخصص اطفال کوبایی به غرب آفریقا اعزام شده‌اند، و ۲۰۰ نفر دیگر هم در راهند.

درست است که آمریکا هم سه هزار نیروی نظامی‌اش را برای کمک به این بحران اختصاص داده، اما این نیروها عمدتا بر ساخت واحدهای درمانی متمرکزند و نمی‌توانند خدمات پزشکی ارایه کنند.

داوطلبان کوبایی به جز خدمات درمانی، به پیدا کردن قربانی‌های ابولا و رساندن‌شان به درمان‌گاه هم کمک می‌کنند. آنها مدام به بیماران اطمینان می‌دهند که ازشان مراقبت می‌شود و درمان می‌شوند. به این ترتیب کمک می‌کنند که بر ترس‌شان غلبه کنند و به درمان‌گاه مراجعه کنند.

این عزم متخصصان کوبایی برای پیدا کردن، روحیه دادن، و درمان بیماران نشانه باور خدشه‌ناپذیرشان به ازخودگذشتگی است. باوری که باعث می‌شود با بیمار برخوردی انسانی، دل‌سوزانه و بااحترام داشته باشند.

از این منظر می‌توان گفت کشوری کوچک مثل کوبا درسی بزرگ برای بقیه کشورهاست.

شکی نیست که کمک مالی برای ریشه‌کن کردن ابولا در غرب آفریقا ضروری است. اما نیرویی که کارش را بلد باشد، و برای کمک به دیگران اشتیاق داشته باشد، همان‌قدر – اگر نه بیشتر – مهم است.

دولت‌هایی که به ارتباط نزدیک با بیماران و فراهم کردن درمان همگانی اعتقاد دارند، باید کوبا و اقداماتش را الگو قرار دهند. در آن‌صورت است که وجهه‌شان به عنوان نیرویی دل‌سوز در مبارزه جهانی با بیماری‌ها به رسمیت شناخته می‌شود.

برگرفته از : بی بی سی

23 نوامبر 2014 - 02 آذر 1393

http://www.bbc.co.uk/persian/world/2014/11/141120_l31_an_cuba_ebola