یادداشت کارگری

چند نکته در باره طرح استاد شاگردی

مریم محسنی

بهره کشی وحشیانه و برده دارانه کارفرمایان از نیروی کار بیکاران و کودکان جوهر اصلی طرح استاد شاگردی است که دولت "مهروز" سابق تصویب کرد و اجرای آن در دولت "اعتدالی" فعلی هم ادامه دارد. نگاهی به تنها چند مورد از مفاد این طرح به حدی کافی محتوای ضد کارگری آن را روشن می سازد. طرح جدید استاد شاگردی دردوره دوم ریاست جمهوری احمدی نژاد، ازسوی وزارت تعاون، کار ورفاه اجتماعی، در بیست ودوم آبان ماه سال 1390، تصویب و برای اجرا به سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشورابلاغ شد.

اول : نخستین مشخصه این طرح 14 ماده ای این است که واژه کارگر را که مفهومی طبقاتی است حذف می کند و به جای آن واژه شاگرد را می نشاند که بار طبقاتی ندارد. این اولین بارنیست که درجمهوری اسلامی سعی می شود واژه کارگر که بارمفهومی طبقاتی دارد حذف شده و به جای آن واژه دیگری قرار داده شود. هدف از این کار پایین آوردن نقش و جایگاه کارگران و دیدن آنها نه به عنوان یک طبقه اجتماعی، بلکه به عنوان اشخاصی جدا جدا، پراکنده  و کم اهمیت است. همه به یاد داریم که سال اول پس از انقلاب درروز کارگر، خمینی چگونه برای لوث کردن مفهوم طبقه کارگر، درسخنرانی خود به مناسبت روزکارگر گفت: " هرروز، روزکارگراست. ....خدا هم کارگراست." و درقانون کار پیشنهادی احمد توکلی درسال 61 ، که برمبنای فقه اسلامی تهیه شده بود، روابط کارگر با سرمایه دار به رابطه مالک ومستاجر تشبیه شده بود، و کلمه "کارگر" به "کارپذیر" که البته با اعتراضات گسترده کارگران، قانون کار پیشنهادی توکلی از دور خارج شد.

دوم: در کنار حذف مفهوم کارگر، بهره کشی عریان از دیگر مشخصه های طرح استاد شاگردی است. بند دهم ماده 5 این طرح می گوید: "به جهت آموزشی بودن طرح هیچ مبلغی تحت هرعنوان از جمله مزد و حقوق توسط استاد کاربه شاگرد پرداخت نمی شود ." در این طرح کارگر کار می کند ولی در ازای کارش دستمزدی دریافت نمی کند. این چه معنای دیگری دارد جز بیگاری؟

سوم : استثمار کودکان به نام آموزش و یادگیری مشخصه دیگر این طرح ضد کارگری است. بند دوم ماده سوم این طرح می گوید: " سن شاگرد حداقل 15 سال باید باشد ." و دربند سوم از ماده پنجم طرح آمده است "سقف آموزش باید تا 2 سال باشد.: آیا این معنای دیگری دارد جز این که دراین طرح مجانی از نیروی کار کودکان استفاده می شود؟

چهارم : طرح شاگرد استادی منطق خشن و بیرحم سرمایه داری پیرامونی را جایی که با استبداد مذهبی واپس مانده گره خورده روشن می کند که عبارت است از منطق حذف صورت مساله بیکاری. در حقیقت یکی از اهداف این طرح این بوده که پاسخی باشد درمواجه با زیر علامت سوال قراردادن وضعیت انفجاری بیکاری درکشور. تا هرکس بگوید چرا کار نیست؟ او را حواله دهند به این مراکز بهره کشی رایگان؛ و رهنمونش سازند به ناکجا آباد برای بدست آوردن شغل.

پنجم : یکی از اهدف مهم این طرح جلب رضایت "سرمایه دارگذار محترم!" از طریق قرار دادن نیروی کار رایگان در اختیار آنها است.

طرح استاد شاگردی یک ضربه آشکار و یک تجاوز گستاخانه به حقوق اجتماعی نیروی کار است. برای این که طرح هایی از این دست به زباله دانی فرستاده شوند و طرح های مشابه مجال بروز نیابند؛ آن گونه که درسال های گذشته طرح هایی مشابه " اصلاحیه قانون کار" و اصلاحیه قانون تامین اجتماعی " را شاهد بوده ایم، نیروی طبقاتی متشکل لازم است. سال هاست به طور مرتب، طرح هایی درقالب وشکل وشمایلی متفاوت، نیروی کار کشور را مورد تهاجم قرار می دهند و البته درمقابل آن ها از سوی فعالان کارگری مستقل مقاومت جانانه ای صورت می گیرد. هرگاه مقاومت گسترده ای ازجانب جنبش کارگری صورت می گیرد، دولت، سرمایه داران و کارفرمایان از آن حوزه عقب نشینی می کنند، اما درحوزه یی دیگر دست به تهاجم می زنند. به گونه ای که بنا به ارزیابی های گوناگون بیش از ۸۰ درصد نیروی کار کشورامروز بدون قرارداد رسمی کار و با قراردادهای موقت وسفید امضا مشغول به کار هستند. و کارگران واحدهای تولیدی بسیاری پرداخت دستمزد وحقوقشان ماه ها به تعویق می افتد. سال هاست آن ها دست به تهاجم می زنند وما درموضع دفاعی هستیم. اما امروز پتانسیل عظیم هزاران جوانی که برای "تغییر" درجنبش مردمی ۸۸  به خیابان ها آمدند، سرمایه مهمی برای تغییر توازن قوای موجود به نفع نیروی کار کشوراست.

امروز اراده هزاران جوان مبارزی که درجنبش ۸۸  به خیابان ها آمدند، و بخش بزرگی از آنها در شمار لشکر بیکاران هستند نیرویی است که می توان به آن تکیه کرد. نیرویی که هیچ گاه در ۳۴ سال موجودیت جمهوری اسلامی، چنین گسترده برای ایجاد تغییردر وضع موجود درعرصه مبارزاتی ظاهر نشده بوده است. برمحور این نیرو تشکل های بسیاری در محل کار و زیست کارگران می تواند شکل بگیرد. چشم امید جنبش کارگری، جنبش برابری خواهی و جنبش برای تغییر وضع موجود و ایجاد تحول اساسی در وضع مردم، امروز به این نیرو دوخته شده است.