بررسی  تاریخی فمینیسم

(بخش اول)

گیزلا نوتز

برای آن که یک مفهوم و یا نظریه تنها در یک کلمه و اصطلاح خلاصه نشود باید به تاریخ شکل گیری و تکوین آن نظریه پرداخت. همین امر در مورد فمینیسم نیز صدق می کند. بررسی تاریخ  تکوین فمینیسم نیز از همین نظر دارای اهمیت است که با شکل گیری نظریه رهائی زن، تکوین وتغییراتی که این نظریه از سر گذرانده و راهی را که تا امروز پیموده است، آشنا شویم. بخش" بررسی تاریخی فمینیسم" را از کتاب"فمینیسم" نوشته "گیزلا نوتز" در همین ارتباط برگزیده ایم.

 تلخیص و ترجمه آزاد

از آزاده ارفع

تاریخ فمینیسم از زمان قرون وسطی

اولین زنی که در قرون وسطی برای حقوق زنان مبارزه کرده است "کریستین دو پیزان" (Cristine de Pizan) نام دارد. او اهل ونیز و از نویسندگان و فیلسوفان عصر خود بود (1365 - 1431 ). "دو پیزان"  در زمان حیات خود به عنوان یک شاعر مدرن و اولین زن بشر دوست سرشناس فرانسوی بود.اولین اثر معروف او " شهر زنان" (livre de la cite´) بود."کریستینه" در جهت دگرگونی نقش اجتماعی زنان در جامعه نظم نوینی را ارائه نداد ولی خشونت  جنسی و زبانی علیه زنان را که توسط مردان خودپسند  صورت می گرفت، مورد تقبیح  قرار می داد. کتاب "شهر زنان" کتابی نمادین و تخیلی بود که مکانی برای فرار زنان و پناه گرفتن آن ها در یک سلطنت زنانه بود.رمان" نامه به خدای عشق" (Epitre au dieu d'amour) رمانی است که"کریستین دو پیزان" علیه رمان زن ستیزانه  شاعر فرانسوی"گیوم دو لوریس"(Guillaume de lorris) به نام"رمان گل rosenordens سرخ"(Rosenroman)، که در سال 1235 منتشرشده بود، نگاشت. این اثر در عین حال اولین جدال ادبی در ادبیات فرانسه بود."پیزان" در سال 1402 در کتاب شعر" گل رز" (de la rose) یک دنیای تخیلی حفاظت شده برای زنان می آفریند. این نوع مکان های  زنانه تخیلی در رمان های فمینیستی بعدی نیز به تصویر کشیده می شود.

در قرن هفدهم فمینیست های انگلیسی از فضای جنگ داخلی استفاده کرده و  از طریق جزوه ها و سخنرانی ها مسائل زنان را مطرح ساختند. آن ها به همه جنبه هائی که زنان را پست شمرده، با تحقیر زنان به مردان حق می دهد که برای زنان تصمیم بگیرند و ازجمله سنت های پدرسالارانه رایج در مسیحیت، اعلام جنگ داده و به مبارزه می پردازند. این فمینیست ها خود را تنها محدود به فرموله کردن درخواست هایشان نمی کنند بلکه نظام ارزشی زمانه خود را که مبتنی بر مرد سالاری بود به چالش طلبیدند، همسر و خانواده خود را ترک کرده  و به مجامعی که به طور دموکراتیک سازماندهی شده و بر اساس برابری جنسیتی اداره می شد پیوسته و بدین ترتیب زندگی جدیدی را آغاز کردند.

در همین دوره بود که زنان کشورهای مختلف علیه  ارزش هائی که مردان  نمایندگی می کرد ند و آن ها را جنس پست تر قلمداد می کرد، به پا خواستند. در اوج رنسانس "لورسیا مارینلا" (Lucrezia Marinella) در تاریخ 1600 نوشته ای با عنوان" اصالت و فضائل زنان و خطاها و کاستی های مردان" را منتشر ساخت. کتاب "مارینلا" پاسخی بود به مقاله "جوزپه پاسیس" (   Giuseppe Passis) منتشر شده در سال 1599  که تلاش می کرد کهتری جنس زنان را به اثبات برساند. "مارینلا"  در تک تک فصل های کتابش نه تنها به برابری زنان و مردان بلکه به برتری زنان در برابر مردان پرداخته و درخواست حق برابر در آموزش برای زنان را مطرح می سازد."مارینلا" همراه با "مودراته فونته" (Moderate Fonte) و "آرک آنجلا تارابوتی"(Arcangela Tarabotti) بعنوان "سه تفنگدار ونیزی" در نوشته های خود تا آن جا پیش تاختند که تعبیر جدیدی از داستان های انجیل در باره خلقت انسان ارائه داده و مطرح کردند که خدا مرد را برای آن آفرید که بتواند شاهکار خود را، که همان زن می باشد، خلق نماید.

در فرانسه "ماری دو جارز دو گورنی"(de gournay Marie de Jars) 1565- 1645 سالها به بحث در باره "طبیعت زنان" (Wesen der Frau) پرداخته و نگاه جدیدی را در این عرصه ارائه کرد. "ماری دو جارز" اولین کسی بود که مسئله برابری دوجنس و نه برتری این یا آن بر دیگری را مطرح ساخت.در کتابی که در 1622 به نام " برابری زنان و مردان" از او منتشر شد او مردان  و زنان را در یک ردیف و به عنوان دو جنس برابر طبقه بندی کرد. به این ترتیب او نه تنها به طور قطعی علیه نقشی که مسیحییت در رابطه دو جنس قائل می شود، قرار گرفت بلکه علیه  ایدئولوژی غالب در آن دوره یعنی کهتری زنان را نیز به چالش طلبید . به این شکل زنان بارها و بارها تلاش کردند تا توانایی ها و نیز حق شان برای تحصیل و آموزش را به اثبات برسانند در حالی که هنوز مردان به حضور زنان در سالن های  سخنرانی  عادت نداشته و زنان سخنور حضور ذهن آن ها را بر هم می زدند.

با وصف این که مقاومت بسیار قوی علیه حضور زنان در دانشگاه ها همچنان به قوت خود باقی مانده بود اما زنان نشان داده بودند که دیگر هیچ چیزی نمی تواند سد راه پیشرفت آن ها شود. امید زنان به  این بود که اگر آنان نیز مانند مردان به آموزش و آموزش عالی دست یابند خواهند توانست در مدارج بالای سیاست گذاری راه یافته و در جامعه جای پائی برای ترقی خود ایجاد کنند. با این حال، با وجود فعالیت و تلاش های فراوان تنها در برخی از کشورها زنان بورژوای انگشت شماری توانستند به مدارج بالای  تحصیلی، دست یابند.

سوسیالیست های اولیه و فمینیسم

 ابداع کننده مفهوم فمینیسم، نظریه پرداز و جامعه شناس فرانسوی، چارلز فوریه(Charles Fourier) 1772- 1834 از سوسیالیست های اولیه است. او کسی است که از طریق نوشته هایش در اوایل قرن  نوزدهم، مفهوم فمینیسم را وارد فرهنگ عمومی کرد. "چارلز فوریه" به طور متمرکز بر روی مسئله برابری  زنان و مردان کار می کرد. تلاش او برای آن که  سازمان جامعه، مضمون کارلازم برای اجتماع و نیز زندگی مشترک دو جنس را دگرگون کند، امروز نیز شایان قدردانی است. "آرمان شهر" او یک نظم مبتنی بر تعاون میان انسان ها بود که او آن را "هماهنگی" (Harmonie) می نامید. هماهنگی ئی که باید نه فقط به روابط جمعی اقتصادی بلکه هم چنین روابط مشترک عشقی نیز تعمیم می یافت.الگوی مورد نظراو کمون ها بودند که مراکز تولید و مصرف را سازمان داده  و  در آن ها هر دو جنس بطور کامل دارای حقوق برابر با هم بودند. آنها باید در این کمون ها کار می کردند، از زندگی لذت می بردند و براساس تمایل متقابل به هم عشق  می ورزیدند. برای "فوریه" مهمترین امر رهائی کار بود که از نظر او تنها  با رهائی در تمایلات جنسی میسر می شد. از نظر"فوریه" زندگی زناشویی محاط شده در انزوای خانه ها  شر اصلی جامعه متمدن بود که به ابزار اصلی برای تبعیض علیه هردو جنس مبدل شده بود. او به طور بسیار صریح زندگی زناشویی بورژوائی را مورد انتقاد قرار داده و می نویسد :" جنس قوی (مرد)، قوانین را با  مزیت هائی که برایش در بر  دارد برای آن به وجود نیاورده که زندگی منزوی  خانوادگی و عوارض ناشی از آن در رابطه زناشوئی را یک عمر،تحمل کند. آیا این روابط میان دو جنس نمی تواند به شکل دیگری سامان یابد و به جای  زندگی منزوی با یک رابطه زناشویی غیر قابل فسخ  و قابل خرید، کذب و مسموم، یک زندگی مبتنی بر عشق و علاقه متقابل شکل بگیرد؟ "

او در اثر خود که در سال 1820 منتشر کرد (از دنیای جدید عشق) در باره سلطه جنسیتی تقسیم کار می نویسد:" تا زمانی که ما مرتکب اشتباه احمقانه ای شویم و  زنان را در آشپزخانه با قابلمه ها محدود کنیم هم نوائی ( میان دو جنس) نمی تواند بوجود آید. طبیعت به طور برابر در هر دو جنس  توانائی های مختلف درعرصه های علمی و هنری و ... اعطاء کرده است."  با این اعتقاد مسلم بود که دیگرقائل شدن محدودیت برای زنان قابل توجیه نبود. "فوریه" این سوسیالیست اولیه به این ترتیب  از زمانه خود بسیار جلو تر بود."فوریه" نوشت: " پیشرفت هر جامعه ای با رشد رهایی زنان گره خورده است و متقابلاً عقب ماندگی یک جامعه نشان از آن دارد که زنان آن جامعه از آزادی برخوردار نیستند. شرط لازم برای پیشرفت هر جامعه ای در توسعه و گسترش حقوق زنان نهفته است ".

  در کمون های سازمان یافته بر مبنای دمکراسی پایه ای توسط"روبرت اون"(Robert Owen) اسکاتلندی(1771_ 1858 )  در"ایندیانای" آمریکا به نام" New Harmony"، زنان با مردان به طور مشترک و برابر کار می کردند و درمسائل سیاسی نیز بر پایه برابر مشارکت داشتند. (برای مثال حق رای و شرکت در انتخابات). زنان همچنین دستمزدی برابر با مردان دریافت می کردند . الگوی "اون" برای سازماندهی جمعی و اجتماعی کردن کار خانگی  واقعاً یک الگوی انقلابی بود . متاسفانه بعد از دو سال این زندگی جمعی از هم پاشید  و تنها مراکز آموزشی توانستند باقی بمانند. انتظار"اون" برای آن که از پروژه او یک جنسیت انسانی جدید پا به عرصه ظهور گذاشته و بتواند سوسیالیسم و فمینیسم را تا جایی گسترش دهد که همه جامعه را به پوشاند ، جامه عمل به خود نه پوشید. بر روی علل شکست پروژه "اون" گمانه زنی ها ی گوناگونی وجود دارد.گفته می شود که  او هنگام مرگ گفته است :" من  حقایق مهمی را به  جهانیان عرضه کردم. اگر شما به این حقایق توجه نکنید نشان از آن دارد که شما آن را درک نکردید. من از زمانه خود جلوتر بودم."